‘ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾਇ- ਇੱਕ ਧਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਜਨਾਜ਼ਾ’

ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 9 ਨਵੰਬਰ 2009 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਵਾਪਰੀ ਘਟਨਾ ਨੇ, ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾਤਾ ਡਾਕਟਰ ਹੈਡਗਵੇਅਰ ਅਤੇ ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੜਫਾਇਆ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ 9 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ, ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਆਬੂ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਅਖੌਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ। ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਬੜੇ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਕਿ ਅਖੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ‘ਭਗਵਾਂਕਰਣ’ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ ਉਰਦੂਇ ੰਗਲਿਸ਼ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ‘ਹਿੰਦੀ’ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਹੋਇਆ ਐਨ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ।
ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਰਾਜ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਤ ਦਿਵਾ ਕੇ, ‘ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ’ ਦੀ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਮਰਾਠਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਧਾਰਿਤ ਰਾਜ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ (ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਪਿੱਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਹੀ ਹੈ) ਦੇ 13 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ, ਉਸ ਕਾਰਨਾਮੇ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜੋਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਭਾਵੇਂ ਕੁਰਸੀਆਂ-ਮੇਜ਼ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਚੱਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਧੱਕੇ ਮਾਰ ਕੇ ਪਾਸੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਵਿਧਾਨਕਾਰ ਨੇ, ਮਾਈਕ ਨੂੰ ਪੋਡੀਅਮ ਤੋਂ ਉਖਾੜਕੇ ਦੂਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਆਜ਼ਮੀ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਉਖੜ ਗਏ ਪਰ ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਕ੍ਰਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਆਜ਼ਮੀ ਆਪਣੀ ਸੀਟ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਭਗਤ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਚਪੇੜਾਂ ਮਾਰੀਆਂ, ਅਤੇ ਛਾਤੀ ’ਤੇ ਘਸੁੰਨ ਜੜੇ। ਦੂਸਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਭਗਤਾਂ’ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ’ਚੋਂ ਛੁਡਾਇਆ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਵਰਤ ਗਈ ਪਰ ਫਿਰ ਇੱਕ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਭਗਤ ਨੇ ਆਜ਼ਮੀ ਦੇ ਗਲ ਦੁਆਲੇ ‘ਗੱਦਾਰ’ ਦਾ ਬੈਨਰ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਨੇ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਦੇ ਚਾਰ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ-ਚਾਰ ਸਾਲ ਲਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪਰ ਆਜ਼ਮੀ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇਥੇ ਹੀ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਜਦੋਂ ਆਜ਼ਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਅਖਾਣ ’ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ - ‘ਤਾਏ ਦੀ ਧੀ ਚੱਲੀ, ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਰਹਾਂ ਇਕੱਲੀ’। ਇਸ ਪਿੱਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਭਤੀਜੇ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਾਲੇ ਬਾਜ਼ੀ ਲੈ ਗਏ ਹਨ। ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਕੇ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ‘ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਿਉਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈਂ? ਤੂੰ ਮਰਾਠੀ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਕਿਉਂ ਚੁੱਕੀ ਹੈ... ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਯੂ. ਪੀ. ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਕੇ ਆਵਾਂਗੇ ਆਦਿ ਆਦਿ।’ ਵਿਚਾਰੇ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨਬਖਸ਼ੀ ਕਰਾਈ।ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ’ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਬਿਆਨ ਵੀ ਬੜੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਸ਼ੀਰੀਸ਼ ਪਾਰਕਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ‘ਹਿੰਦੀ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਥੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣੀ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ (ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ) ਜਾਓ।’ ਵਿਧਾਨਕਾਰ ਕਾਦਮੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਹਮਲੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ, ‘ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕਲਚਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਆਜ਼ਮੀ, ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਹੋਈ, ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ‘ਸਹੁੰ’ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੜ ਸਕਦਾ? ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ 11 ਕਰੋੜ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਨਾ ਕਰੇ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਸਾਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।’ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਆਜ਼ਮੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ‘ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਸਕਦਾ?
ਇਹ ਤਾਂ ਗੱਲ ਹੋਈ 2009 ਦੀ ਪਰ 2010 ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ-ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਨਿੱਤ ਜ਼ਨਾਜਾ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਹੀ ਆਣ ਖਲੋਤੇ ਹਨ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ‘ਭਾਰਤ ਏਕ-ਭਾਰਤ ਏਕ’ ਦੀ ਰੱਟ ਲਗਾ ਹੀ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਹੁਣ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗਡਕਰੀ ਨੇ ਵੀ ਬਿਆਨ ਦਾਗ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੀਡੀਏ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ’ਤੇ ਮੁੰਬਈ ’ਚ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਤੇ ਉਹ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ। ਗਡਕਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁੰਬਈ ’ਚ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਆਨ ਆਉਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਠਾਕਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਫਰਜ਼ੰਦ ਨੇ ਊਧਵ-ਠਾਕਰੇ ਗਡਕਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਅੱਗ ਬਬੂਲਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਰਾਠੀ ਮਾਮਲੇ ’ਤੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਜਾਂ ਭਾਜਪਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਨਾ ਕਰੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਮਰਾਠੀ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਣ ਨਿੱਤਰੀਆਂ।
ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੂਤ ਯੋਗੀ ਰਾਮਦੇਵ ਵੀ ਬਿਆਨ ਦੇਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਬਿਆਨ ਦਾਗ ਕੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਵਿਰੁੱਧ ਭੜਾਸ ਕੱਢ ਮਾਰੀ। ਹੁਣ ਮਰਾਠੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਅਤੇ ਅਖੰਡ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਮਰਾਠੀ-ਹਿੰਦੀ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਵਿਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਾਠਕਜਨ! ਉਪਰੋਕਤ ਕਹਾਣੀ ਬੜੀ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥਾਂ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਦੂਰਗਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਦੀਆਂ ਘੀਸੀਆਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਸਕ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾ ਕੇ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਈਏ ਆਪਣੇ ‘ਵਤਨ’ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਏ ਹਨ। ਅਸਾਮ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਕ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਅਸਾਮ ਤੋਂ ਭਜਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਵਰਤਾਰਾ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਘਟਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ (ਯਾਦ ਰਹੇ ਇਹ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਪਾਰਟੀ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ) ਨੇ, ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਰੈਲੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭਈਆਂ ਨੂੰ। ਇਸ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਸਤ ਕੇ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਨੇ ਜਿਥੇ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਸਤੀਫੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਉਥੇ ਡੂੰਘਾ ਸਾਹ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ‘ਹਰ ਪਾਸੇ ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਯਾਦ ਰਹੇ 1920ਵਿਆਂ ’ਚ ਡਾਕਟਰ ਹੈਡਗਵੇਅਰ ਨੇ, ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਅਧਾਰਿਤ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ‘ਵਿਚਾਰਕ’, ਸਾਵਰਕਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ‘ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੋ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹਨ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ।’ ਇਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣੀ। ਗੋਲਵਲਕਰ ਨੇ, 1930ਵਿਆਂ ’ਚ ਨਾਜ਼ੀ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈਂਦਿਆਂ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੂੰ, ਹਿਟਲਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਤਹਿਤ ਹੀ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ। 1950ਵਿਆਂ ’ਚ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀ ‘ਭਾਰਤੀ ਜਨਸੰਘ’ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰੀ। ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ., ਭਾਰਤੀ ਜਨਸੰਘ ਦਾ ਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਅਵਤਾਰ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚਲੀ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ, ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਛਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਹੀ ਲੜੀਆਂ ਹਨ।
ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਆਧਾਰ-ਸ਼ਿਲਾ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ’ਤੇ ਟਿਕਾਈ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ‘ਭਾਰਤਵਰਸ਼, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੇ ਵਸਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ, ਬੋਧੀ ਤੇ ਜੈਨੀ ਹਿੰਦੂ ਹਨ। ਇਸਲਾਮ ਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਮ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ‘ਭਾਰਤੀਕਰਣ’ ਭਾਵ ਕਿ ‘ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਣ’ ਕਰਣਾ ਬੜਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਹੀ ਧਰਮ ਹੈਜਿਹੜਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਹੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਬਹੁ-ਕੌਮੀ ਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇੱਕ-ਕੌਮੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕੌਮ ਹੈ ਹਿੰਦੂ ਕੌਮ।’ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਸਾਰ ਰੂਪ ਇਹ ਨਾਹਰਾ ਹੈ
‘ਸਭ ਮਿਲ ਬੋਲੋ ਏਕ ਜ਼ੁਬਾਨ
ਹਿੰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ।’
ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਨੇ 1992 ਵਿੱਚ, ਬਾਬਰੀ ਮਸੀਤ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ, ਵਕਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ‘ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਲਹਿਰ’ ਵੀ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਪੰਡਿਤ ਵਾਜਪਾਈ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ’ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਏ। ਪਰ ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਸਾਵਰਕਰ, ਗੋਲਵਲਕਰ (ਜਿਹੜੇ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਸੀ ਮਰਾਠੇ ਸਨ) ਦੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋ-ਦੋ ਸੈਨਾਵਾਂ (ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ) ਡੂੰਘਾ ਦਫਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ, ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਅੱਡ-ਅੱਡ ‘ਕੌਮੀਅਤਾਂ’ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹ ਸਕੇ। ਹੁਣ ਉਹ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਖਤਮ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਿਰਫ 15-20 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੀ ਬੋਲੀ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ, ਇਸ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਨਕਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਦੇ ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਮੇਤ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਸੂਬਿਆਂ ’ਤੇ ਇਹ ਜਬਰੀ ਠੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਗੱਲ, ‘ਭਾਸ਼ਾ’ ਦੇ ਮਸਲੇ ’ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ‘ਬਹਾਦਰ ਮਰਾਠਿਆਂ’ ਦਾ ‘ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਮੋਹ ਭੰਗ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਮਰਾਠਾ ਪਾਰਟੀਆਂ, ‘ਮਰਾਠਾ ਦੇਸ਼-ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦੇ ਲਈ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਗ-ਸੰਕੋਚ ਦੇ ਹਿੰਸਕ ਤੌਰਤਰੀਕਿਅ ਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ 150 ਮਿਲੀਅਨ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਕ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ‘ਉਲਾਮਾਵਾਂ’ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਉਹ, ਵੰਦੇ-ਮਾਤਰਮ ਗੀਤ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇਸਲਾਮ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ।’
26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਚੈ¦ਿਜ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮਰਾਠੇ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆਪਣੇ ‘ਹਿਤਾਂ’ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ -ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ, ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼-ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੇਸ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਲਾਹਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ‘ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਤਾਰ-ਤਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਕੌਮੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕੌਮਾਂ, ਆਪਣੇ ਕੌਮੀ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕੌਮੀ - ਦੇਸ਼ ਸਿਰਜਣਗੀਆਂ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਤੇ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਲਦ ਹੀ ਦੋਹਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।

‘ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਕਿ ਕੈਦਖਾਨਾ?’

ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਦੀ ਪਰੇਡ ਮੌਕੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿਥੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ, ਸਾਊਥ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲੀ ਮਿਊਂਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਉਥੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ‘ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰਨ ਦਾ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਿਊਜ਼ ਏਜੰਸੀ ਏ. ਐਫ. ਪੀ. ਵਲੋਂ, ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖਬਰ, ਭਾਰਤੀ ‘ਗਣਤੰਤਰ’ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਸ਼ਰ੍ਹੇ-ਬਜ਼ਾਰ ਭੰਨ ਰਹੀ ਹੈ। ਏ. ਐਫ. ਪੀ. ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖਬਰ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ - ‘ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਲੱਖ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਰਿਮਾਂਡ ਵਿਚਲੇ ਕੈਦੀ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ - ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ’ ਖਬਰ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ - ‘ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ 2 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਹੜੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇਸਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰ ਲਿਆ, ਜਿੰਨਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਜ਼ਾ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣਦਾ ਸੀ। ਕੇਂਦਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀਰੱਪਾ ਮੌਇਲੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅ¦ਬਰਦਾਰ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਲਾਮਬੰਦੀ ਕਰਕੇ, ‘ਰੀਮਾਂਡ’ (ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ) ਵਿਚਲੇ ਢਾਈ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੈਦੀਆਂ ’ਚੋਂ, ਇੱਕ ਲੱਖ, 75 ਹਜ਼ਾਰ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਅਨੁਸਾਰ - ‘ਅਸੀਂ ਅੰਡਰ ਟਰਾਇਲ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਜੇ ਚੱਲਣਾ ਹੈ) ਕੈਦੀਆਂ ’ਚੋਂ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ, 3 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗੇ।’ ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਬਿਊਰੋ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 1, 276 ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ, ਢਾਈ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਹ ਲੋਕ ਬੰਦ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚੱਲਣ ਦੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕੁੱਲ ਕੈਦੀਆਂ ਦਾ 70 ਫੀਸਦੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 96 ਫੀਸਦੀ ਪੁਰਸ਼ ਤੇ 4 ਫੀ ਸਦੀ ਇਸਤਰੀਆਂ ਹਨ।
.......ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੇਸ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਹੈ। ਯਾਦਵ ਨੂੰ 1968 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਤਲ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਫੜਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ‘ਮੁਕੱਦਮੇ’ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ 38 ਸਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂਕਿ 70 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਵਰ੍ਹਾ 2006 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਜ਼ਮਾਨਤ’ ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਿੱਚ ਉਮਰ ਕੈਦ 14 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਟੇਟਾਂ ਦੇ ਹਾਈਕੋਰਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖਤ ਕਰਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ‘ਗੰਭੀਰ ਦੋਸ਼’ ਆਇਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।’
²ਪਾਠਕਜਨ! ਉਪਰੋਕਤ ਖਬਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਸੀ-ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ‘ਕੈਦਖਾਨਾ’ ਹੀ ਦੱਸੇਗਾ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ‘ਦੀਪਾਂ’ (ਆਈਲੈਂਡਜ਼) ਦੀ ਇੰਨੀ ਅਬਾਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿੰਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਿਸਟਮ ਨੇ, ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤੂੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਏ. ਐਫ. ਪੀ. ਨੀਊਜ਼ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ‘ਤਸ਼ੱਦਦ’ ਸਮੇਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੈਦੀਆਂ ਦਾ ਸਟੇਟ-ਅਧਾਰਿਤ ਅਤੇ ਕੌਮ ਅਧਾਰਿਤ ਸਰਵੇ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕੌਮਾਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤ, ਆਦਿ ਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗੀ।
ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਦੀ ਕੈਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਸਦੇ, ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਵੇਂ ਭਾਰਤੀ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੀ ਇੱਕ ਸੱਜਰੀ ਉਦਾਹਰਣ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀ ਸਿੱਖ ਬੀਬੀ ਸ਼ੁੱਭਨੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਲਾ ਬੱਚੇ ਬਚਿੰਤਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ, ਦਿੱਲੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ’ਤੇ ਹੋਏ ਸਲੂਕ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਸਿੱਖ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਰਣਬੀਰ ਲਾਲੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੀਡੀਏ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ - ‘ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਸ਼ੁੱਭਨੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬੇਟੇ ਨਾਲ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਵਰਗਾ ਗੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਓ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੁੱਭਨੀਤ ਕੌਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਅਚਾਨਕ ਕਾਲੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਆ ਗਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵੀ ‘ਗੁਨਾਹਗਾਰ’ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ‘ਗੁਨਾਹ’ ਲਈ ਮੁਆਫੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਮੰਗੀ। ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇ...।’
ਇਹ ਕੁਝ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਢੋਲ ਦੇ ਡਗੇ ਨਾਲ ਐਲਾਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ‘ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ’ ਨੇ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਪਾਸੇ ਬੱਲੇ-ਬੱਲੇ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਝੋਲੀਚੁੱਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ‘ਸਿੱਖੀ’ ਬਾਣੇ ਵਿਚਲੇ ਲੋਕ ਵੀ, ਕਾਂਗਰਸੀ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ‘ਲੇਬਲ’ ਲਾ ਕੇ, ‘ਗਣਤੰਤਰੀ ਦਿਵਸ’ ਦੀਆਂ ਵਧਾਈਆਂ’ ਦੇਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ, ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਮੀਰ ਰਹਿਤ ਮੂੰਹਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ, ਪੈਸੈ ਦੇ ਕੇ, ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛਪਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਫਖਰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।
ਅਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ, ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ, ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੌਮਾਂ, ਸਿੱਖਾਂ, ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਗਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਜਮਾਤਾਂ - ਦਲ ਖਾਲਸਾ, ਆਲ ਪਾਰਟੀਜ਼ ਹੁਰੀਅਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਅਤੇ ਐਨ. ਐਸ. ਸੀ. ਐਮ. ਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਸਾਂਝੇ ਬਿਆਨ ਦੀ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਹਮਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਸਾਂਝੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ‘ਕੌਮਾਂ’ ਤੇ ‘ਦੇਸ਼’ ਭਾਰਤੀ ਜ਼ੁਲਮੋਂ-ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਹਨ। ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਚਾਰਟਰ ਅਨੁਸਾਰ - ‘ਸ੍ਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਦਾ ਹੱਕ (ਰਾਈਟ ਟੂ ਸੈਲਫ ਡਿਟਰਮੀਨੇਸ਼ਨ) ਹਰ ਕੌਮ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਹੱਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਹੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਾਡੀਆਂ ਕੌਮਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਦੀ ਕੈਦ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਪਿਛਲੀ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤੀ ਜ਼ਾਲਮ-ਤੰਤਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲੱਖਾਂ ਵੀਰ-ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਾਡੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਤੜਪ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਤਿੰਨੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤਹਿਰੀਕਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੇ, ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮੀਂ-ਪੰਜੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਸਮੇਤ ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ।
‘ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਹਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਣੀ, ਕੌਮ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਹੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਕੌਮਾਂ ਅਖੀਰ ਆਪਣੇ ਮੁਕਾਮ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ‘ਬਾਜ਼ੂਏ-ਕਾਤਲ’ ਅਖੀਰ ‘ਸਰ-ਫਰੋਸ਼ੀ’ ਦੀ ਤਮੰਨਾ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

‘‘ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਕਾਲਾ ਦਿਵਸ -26 ਜਨਵਰੀ’’

26 ਜਨਵਰੀ, 1950 ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹਿੰਦੂ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ’ਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੇ ਸਨ ਉਦੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਲੋਂ ਇਹ ਦਿਨ ਕਾਲੇ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਲਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ -ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੰਨਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ-ਘੜਨੀ ਅਸੈਂਬਲੀ (ਕਨਸਟੀਚਿਊਐਂਟ ਅਸੈਂਬਲੀ) ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ - ਸ. ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਅਤੇ ਸ. ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ - ‘ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਧੋਖੇ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਮਾਰੀ ਗਈ ਠੱਗੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ, ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਵਿਸਾਹਘਾਤ ਹੈ। ਇਸ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਅਖੌਤੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ।’ ਇਹ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕਾਇਦੇ-ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਜੱਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।
ਪਿਛਲੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ 85 ਦੇ ਲਗਭਗ ਸੋਧਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦਾ ਗਲਾ ਘੁੱਟਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਆਰਟੀਕਲ -25, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬੋਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜੈਨੀਆਂ ਸਮੇਤ ‘ਹਿੰਦੂ’ ਗਰਦਾਨਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਿੱਖ, ‘ਹਿੰਦੂ ਮੈਰਿਜ ਐਕਟ’, ‘ਹਿੰਦੂ ਕੋਡ ਬਿੱਲ,’ ‘ਹਿੰਦੂ ਵਿਰਾਸਤ ਐਕਟ’, ਅਧੀਨ ‘ਹਿੰਦੂ’ ਹੀ ਗਰਦਾਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਧਰਮਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 25 ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਾੜ ਕੇ 26 ਜਨਵਰੀ, 1950 ਦੇ ਸਿੱਖ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਦੇ ਮਤੇ ਨੂੰ ਹੀ ਦੋਹਰਾਇਆ ਸੀ - ਪਰ ਅਫਸੋਸ! ਅੱਜ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ’ਤੇ ਹੀ ‘ਅਫਸੋਸ’ ਹੈ ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਜੁੰ²ਡਲੀ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਹੱਥਠੋਕਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਗੱਲ ਸਭ ਨੂੰ ਭੁੱਲੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਇਸੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪਿਛਲੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਸਿੱਖ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰੇ ਗਏ, ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਟੈਂਕਾਂ- ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਢਾਹ ਢੇਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਜ਼ਾਨਾ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਸਾੜਿਆ ਗਿਆ, ਟਾਡਾ ਤੇ ਐਨ. ਐਸ. ਏ. ਵਰਗੇ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਹੇਠ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਲ-ਰੋਲ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਨਵੰਬਰ ’84 ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਿਆਂ ਸਾੜਿਆ ਗਿਆ, ਸੈਂਕੜੇ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਧਰਮੀ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕੁਝ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹੀਂ ਡੱਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜੂਨ-84 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਵਿੱਢੀ ਗਈ ਅਣਐਲਾਨੀ ਜੰਗ 25 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਖੁਰਾ ਖੋਜ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਚਾਣਕਿਆ ਨੀਤੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ਹਥਿਆਰ ਸਾਮ-ਦਾਮ-ਦੰਡ-ਭੇਦ ਬੜੀ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਨਾਲ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਨੀਤੀ ਨੇ ਬਾਹਰਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ‘ਸਿੱਖ-ਤਬਾਹੀ’ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ, ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ (ਧੜਾਧੜ੍ਹ) ਦੇਸ਼-ਹਵਾਲਗੀ ਸੰਧੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਨੋਰਥ, ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤੀ ਜਬਰਤੰਤਰ ਦੇ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ ਹਨ - ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭਾਰਤ ਲਿਆ ਕੇ ਖੁਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਸਲਘਾਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਏਜੰ²ਡਾ ਵੀ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਚੀ-ਖੁਚੀ ਸਿੱਖ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ, ਡਰੱਗਜ਼ ਅਤੇ ਵੇਸਵਾਬਿਰਤੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ ਤੇ ਯੂ. ਪੀ. ਦੇ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ‘ਪੱਕੇ ਸ਼ਹਿਰੀ’ ਬਣਾਉਣਾ - ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਈਆ ਫੌਜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂਨੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਰੁਝਾਨਾਂ ਦਾ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਸਾਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ 60 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ, ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਤੋਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਸਬੰਧੀ ਬਥੇਰਾ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ - ਪਰ ਸਿੱਖ ਨੁਕਤਾਨਿਗਾਹ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਦਾ ਸਫਰ ਬਿੱਛੂਆਂ, ਸੱਪਾਂ, ਬਘਿਆੜਾਂ, ਮਗਰਮੱਛਾਂ ਸੰਗ ਸਫਰ ਤੋਂ ਵੀ ਮਾੜਾ ਹੋ ਗੁਜਰਿਆ ਹੈ। ਵਰ੍ਹਾ 1947 ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਵਿਸਾਹਘਾਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਤਾਂ ਕਈ ਕਲਮਾਂ ਘਿਸ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅਫਸੋਸ! ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹੂ ਭਿੱਜੀ ਦਾਸਤਾਨ ਦੀ ਡੂੰਘਿਆਈ ਤੋਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪਰਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ - ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ‘ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ’ ਵਾਲੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਤਬਾਹੋ-ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਤਾਂ ਸਮਝ ਆਉਣੀਆਂ ਔਖੀਆਂ ਨਹੀਂ - ਪਰ ਸਿੱਖ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਤੇ ਪੰਥ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇ ਕੇ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਵਜ਼ੀਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ, ਬੇਅਕਲ ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫੇਰ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਚੁੱਕਣ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੌਮ ਘਾਤਕ ਰੋਲ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਪੰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀ ਬਾਦਲ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਉਸ ਬੀ ਜੇ ਪੀ ਨਾਲ ਬਗਲਗੀਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੇ ਹਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਵੱਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ‘ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਏਜੰਡੇ’ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਐਲਾਨੀਆ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਹੈ।
ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ, ਫਿਰਕੂ, ਫਾਸ਼ੀਵਾਦਾ ਲਾਣਾ, ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸੱਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ’ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਹੈ। ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ, ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ, ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੁਡੀਸ਼ੀਅਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਲੋਂ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕੇਸਾਂ ਜਾਂ ਜਨਹਿੱਤ ਪਟੀਸ਼ਨਾਂ ਤੇ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫੈਸਲੇ, ਹਿੰਦੂਤਵ ਪੱਖੀ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਅੱਡਰੀ ਪਛਾਣ ਸਬੰਧੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਨਹਿਤ ਪਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ, ਭਾਰਤੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਲੋਂ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਇਸੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੀ ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਰ-ਮੱਥੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦਾ ‘ਭਗਵਾਂਕਰਨ’ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਨਸਲੋ-ਹਰਕਤ ਇਸਦਾ ਛੇਕੜਲਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦਾ ‘ਹਿੰਦੂਕਰਨ’ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿੰਨੋਂ ਤਖਤਾਂ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ (ਅਕਾਲ ਤਖਤ, ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ) ਨਾਨਕ ਮਤੇ (ਯੂ. ਪੀ.) ਦੇ ‘ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂ-ਸੰਮੇਲਨ’ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂ ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ‘ਹਿੰਦੂ ਏਕਤਾ’ ਦੱਸਦਿਆਂ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਤਿੰਨੋਂ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਹਿਤ, ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਮਹੰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਲਵਾਏ ਗਏ। ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਉਹ ਦਿਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਇਹ ਜਥੇਦਾਰ ‘ਫਤਹਿ’ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ‘ਜੈ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਰਨਗੇ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਿੰਦੂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 62 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਹ ਦਸ਼ਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ‘ਸਿੱਖ’ ਕਹਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਲਫਜ਼ਾਂ ਦੇ ਮਤਲਬ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਲਈ ਹੋਰ ਅਤੇ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖਾਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਈਸਾਈਆਂ, ਬੋਧੀਆਂ, ਜੈਨੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਹਨ। ਟਾਡਾ, ਪੋਟਾ ਵਰਗੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ, ਹੇਠ ਘੱਟਗਿਣਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੱਜਲ-ਖਵਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਆਗੂ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ, ਭਾਈ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੰਝਪੁਰ ਸਮੇਤ ਦਰਜਨਾਂ ਸਿੱਖ ਕਾਰਜਕਰਤਾ, ‘ਅਮਨ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਖਤਰਾ’ ਦੇ ਬੈਨਰ ਥੱਲੇ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ - ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੂੜ ਸੌਦੇ ਦਾ ਗੁਰਮੀਤ ਰਾਮ ਰਹੀਮ, ਕਾਤਲ ਭਈਆ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼, ਭਨਿਆਰਾ, ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਤੇ ਰਾਜ ਠਾਕਰੇ ਵਰਗੇ ਹਿੰਦੂ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ, ਪੁਲਿਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੇਠ ਆਪਣੀਆਂ ਫਿਰਕੂ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਖੁਦ ਇੱਕ ‘ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਸਟੇਟ’ ਵਾਂਗ ਵਰਤਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਅੱਜ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਭਾਰਤ ਨੇ 1971 ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ‘ਬੰਗਲਾ ਦੇਸ਼’ ਬਣਾਇਆ। ਸ੍ਰੀ ¦ਕਾ ਵਿੱਚ ਲਿੱਟੇ ਵਰਗੀ ਜਮਾਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ‘ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਸੰਗਠਨ’ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਿੱਕਮ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ। ਬੰਗਲਾ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ‘ਫਰਾਖਾ ਡੈਮ’ ਦੇ ਪਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ‘ਦੁਸ਼ਮਣ’ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨੇਪਾਲ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ, ਅਸਾਵੀਆਂ ਸੰਧੀਆਂ ਕਰਨ ’ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਦੀ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭੂਟਾਨ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਲਬੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਹੱਥਪੈਰ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੋ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਬੰਧ ਸੁਖਾਵੇਂ ਹਨ? ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ, ਅੱਜ ਕੱਲ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ‘ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜੰਗ’ ਦੇ ਨਾਂ ਥੱਲੇ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ‘ਭੰਨਣਾ’ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਜਗਤ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੰਗ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਓਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੁਸ਼ ਐਡਮਿਨਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਹੀ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਨੈਟੋ ਫੋਰਸਾਂ ਵਲੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਾਲਕ ਰਹਿਤ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੇਗੁਨਾਹ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ, ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਓਬਾਮਾ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਸਲੇ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਇੱਕ ‘ਸਪੈਸ਼ਲ ਦੂਤ’ ਬਣਾਏਗਾ। ਇਸ ਬਿਆਨ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਬੜਾ ਚੀਖ-ਚਿਹਾੜਾ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਮਿਸਟਰ ਹਾਲਬਰੁੱਕ ਨੂੰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੂਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸ਼ਬਦ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਨੁਕਤਾਨਿਗਾਹ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸਾਡੀ ਥਾਂ ਤੀਸਰੀ ਧਿਰ ਵਾਲੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਸਾਨੂੰ ਜੰਗਬਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਟੈਂਡ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਹੋਮਲੈਂਡ ਨੂੰ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਖਾਲਸਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਉਪਰਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਲੋਂ ਭਰਪੂਰ ਹਮਾਇਤ ਮਿਲਣੀ ਅਤਿ-ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
26 ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਧੋਖਾ ਦਿਵਸ ਦੀ 61ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ’ਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਡੇਢ ਲੱਖ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ-ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਦੇ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਪੰਥਕ ਨਿਸ਼ਾਨੇ -‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ’ ਵੱਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਦਮਾਂ ਨਾਲ ਵੱਧਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਦੋਹਰਾਵੇ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। 61 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਗਣਤੰਤਰ ਵਿਚਲੇ ਤਜਰਬੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਬਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। -ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜਿੰਦਾਬਾਦ

ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਬਨਾਮ ਬਾਦਲ ਦਲ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਿਡ

ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1920ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਚਿੰਤਕਾਂ ਡਾਕਟਰ ਹੈਡਗਵੇਅਰ, ਗੋਲਵਲਕਰ, ਸਾਵਰਕਰ ਆਦਿ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਨਿਰੋਲ ਏਜੰਡਾ, ਭਾਰਤਵਰਸ਼ ਵਿੱਚ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਸ੍ਰੀ ¦ਕਾ, ਨੇਪਾਲ, ਤਿੱਬਤ, ਮਾਲਦੀਵਜ਼, ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) ‘ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਸੱਭਿਅਤਾ’ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹਿੰਦੂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ‘ਗੌਰਵ’ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸਿੱਖਾਂ, ਬੋਧੀਆਂ, ਜੈਨੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਗਰਦਾਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ, ਈਸਾਈਅਤ ਅਤੇ ਪਾਰਸੀ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਦੇਸ਼ੀ’ ਗਰਦਾਨਦਿਆਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ‘ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਨ’ ਕਰਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਰੰਗ ’ਚ ਰੰਗਣਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਸਪੱਸ਼ਟ ਆਸ਼ੇ ਬਾਰੇ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਕਦੀ ਦੋਗਲੀ ਨੀਤੀ ਨਹੀਂ ਅਪਣਾਈ ਅਤੇ ਉਹ ਡੰਕੇ ਦੀ ਚੋਟ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਉਪਰੋਕਤ ਨੀਤੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
1980ਵਿਆਂ ’ਚ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ-ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਉਜਾਗਰ ਵਿਰੋਧ ਵਾਲੀ ਸੁਰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨਾਂ ਵਾਲੀ ਹੀ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ‘ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ।’
ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਪਿਛੋਕੜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ, ਪਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗੇ, ਇੱਕ ‘ਸਿੱਖੀ ਸਰੂਪ’ ਵਾਲੇ ਘੁਸਪੈਠੀਏ ਰੁਲਦਾ ਸਿਹੁੰ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲਾ ਮੁਖੀ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਮਵਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਆਪਣੀ ‘ਤਨਖਾਹ ਲਿਸਟ’ (ਪੇਅ ਰੋਲ) ’ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਖਤ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ‘ਸਿੱਖ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ’ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ’ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਰੁਲਦਾ ਸਿਹੁੰ ਨੇ ਧੀਮੀ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਧਿਰਾਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਤ, ਜੁਝਾਰੂ ਸੰਗਠਨ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੀ ਆਈਆਂ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਥਾਪੇ ਅੰਬੈਸਡਰ ਐਟ ਲਾਰਜ, ਭੀਸ਼ਮ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ, ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਕਰਵਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਮਾਫ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਲਾਲੀਪਾਪ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਨਾਰਥ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਲੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ‘ਜੁਝਾਰੂ ਥੰਮ’ ਵੀ ਧਰਾਸ਼ਾਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਰੁਲਦਾ ਸਿਹੁੰ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਸਿੱਧੀ ਵਾਜਪਾਈ ਅਤੇ ਅਡਵਾਨੀ (ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ) ਤੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ‘ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਸਿੱਖ’ ਵੀ ਰੁਲਦਾ ਸਿਹੁੰ ਨੇ ਆਪਣੇ ‘ਮਦਾਰੀ ਝੋਲੇ’ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲਏ। ‘ਕੋਈ ਹਰਿਓ ਬੂਟ ਰਹਿਓ ਰੀ’ ਵਾਂਗ, ਵਿਰਲੇ-ਟਾਂਵੇ ਇਸ ‘ਦਾਹ-ਅਗਨ’ ਵਿੱਚੋਂ ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਬਚ ਗਏ।
ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਭਾਵੇਂ 1960ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਹੀ, ‘ਭਾਰਤੀ ਜਨਸੰਘ’ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਥੱਲੇ ਇਸ ‘ਰਿਸ਼ਤੇ’ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅੱਡਰੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੱਦ-ਬੰਨ੍ਹੇ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ। ਭਾਵੇਂ ਰਾਜਸੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੱਤਾ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਹੇਠ ਬਾਦਲ ਨੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ-25 (ਜਿਹੜੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਗਰਦਾਨਦੀ ਹੈ) ਨੂੰ ਸਾੜਿਆ, 1993 ਵਿੱਚ ਯੂ. ਐਨ. ਦੇ ਸੈਕ੍ਰੇਟਰੀ ਜਨਰਲ ਨੂੰ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ’ਤੇ ਵੀ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਦੇ ਭੋਗਾਂ ’ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਬੜੇ ਲੱਛੇਦਾਰ ਭਾਸ਼ਣ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਮੂਲ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਆਸਥਾ ‘ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ’ ਵਾਲੀ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹੀ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ 90 ਸਾਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਵਾਹਿਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ (ਹੁਣ ਉਸ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਉਸ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ ’ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ) ਜਿਸ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਮੁਕਟ ਪਹਿਨ ਕੇ ਹਵਨ ਯੱਗ ਕੀਤੇ, ਰਾਧਾ-ਸਵਾਮੀਆਂ, ਕੂੜ ਸੌਦਾ, ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼, ਤਾਂਤਰਿਕ ਸਵਾਮੀਆਂ, ਰਾਮਦੇਵ ਵਰਗੇ ਯੋਗਾ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ’ਤੇ ਸੀਸ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਮੰਗੀਆਂ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕੁਰਸੀ ’ਤੇ ਸਜ-ਧਜ ਕੇ ਬਹਿਣ ਵਾਲਾ ਬਾਦਲ, ਰਾਇਪੁਰ ਬੱਲਾਂ ਦੇ ਸਰਵਣ ਦਾਸ ਦੇ ਡੇਰੇ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਸਮੇਤ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਬੈਠਾ ਅਤੇ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ‘ਜਗਨਨਾਥ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ’ ਮੌਕੇ, ਰੱਥ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਝਾੜੂ ਦਿੰਦਾ, ਮੀਡੀਏ ਰਾਹੀਂ ਕੁਲ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਦੇਖਿਆ। ਬਾਦਲ (ਪਿਓ-ਪੁੱਤ) ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ’ਤੇ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅੱਡਰੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦਾ ਭਗਵਾਂਕਰਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੱਕਾਰ ਮੁਖੀ ਮੱਕੜ ਨੇ ਬੜੀ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ - ‘ਸਾਡੇ ’ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਕਹਿਣ ’ਤੇ ਕੈ¦ਡਰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਣ ਕਿ ਮੈਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹਾਂ?’ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਬਾਬਾ ਧੁੰਮਾ ਜੀ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ - ‘ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਕਹਿਣ ’ਤੇ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਸੰਮਤ ਬਣਿਆ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਤਾਂ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।’ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ੇਅਰ ਦੀਆਂ ਇਹ ਲਾਈਨਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਕਥਨਾਂ ’ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਢੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ -
‘ਬੜੇ ਮਾਸੂਮ ਨੇ ਸਾਜਨ
ਸ਼ਰਾਰਤ ਕਰ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।’
ਸ਼ਾਤਰ ਮੱਕੜ ਜੀ, ਇਹ ਵੀ ਭੁੱਲ ਗਏ ਕਿ ਅੱਜਕਲ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦਾ ਜ਼ਮਾਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਬਰਾਂ ਸਕਿੰਟੋ-ਸਕਿੰਟੀ ਕੁੱਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿਛਲੀਆਂ ਦਿੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਰੁਲਦਾ ਸਿਹੁੰ (ਮੁਖੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ), ਮੱਕੜ ਜੀ ਅਤੇ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹਿੱਤ (ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਾਦਲ ਦਲ ਦੇ ਨੇਤਾ) ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ (ਫੋਟੋ ਸਹਿਤ) ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਵੇਖ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਝੋਲੀ ਚੁੱਕ ਮੱਕੜ ਦੇ ਆਕਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਫਿਰ ਮੱਕੜ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਸੰਗ ਆ ਰਹੀ ਹੈ? ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਚੈ¦ਿਜ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ - ‘ਇਸ ਦੀ ਪਤਲੂਨ ਲੁਹਾ ਕੇ ਦੇਖੋ, ਇਸ ਨੇ ਹੇਠਾਂ ਖਾਕੀ ਨਿੱਕਰ ਪਾਈ ਹੋਈ ਹੈ...’ ਉਦੋਂ ਵੀ ਬਾਦਲ ਨੇ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ’ਚ ਹੀ ਭਲਾ ਸਮਝਿਆ ਸੀ।
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੱਕੜ ਨੂੰ ਕਰਨਾਲ (ਹਰਿਆਣੇ) ਵਿੱਚ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਸਿੱਖ ਜਨਤਾ (ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਝੀਂਡਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ) ਦੇ ਰੋਹ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਵਿਰੋਧਕਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੱਕੜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਖਾਕੀ ਨਿੱਕਰ ਜ਼ਰੂਰ ਮੱਕੜ ਜੀ ਦੀ ਕਾਰ ਵੱਲ ਉਲਾਰੀ। ਖਾਕੀ ਨਿੱਕਰ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੀ ਵਰਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ, ਮੱਕੜ ਜੀ ਨੂੰ ਉਹ ਹੀ ਕੁਝ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਉਹ ਹੱਕਦਾਰ ਸਨ। ‘ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟ’ ਦੌਰਾਨ ਵਿਖਾਵਾਕਾਰੀ ਐਸਾ ਕੁਝ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮੰਗ ਜਾਂ ਇਸ਼ੂ ਨੂੰ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਸਕਣ। ਮੱਕੜ ਜੀ ਨੂੰ ਇਹ ਖਾਕੀ ਨਿੱਕਰ ਦੀ ਭੇਟ ‘ਸਤਿਕਾਰ ਸਹਿਤ’ ਕਬੂਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਜੇ ਉਹ ਆਪ ਨਿੱਕਰ ਪਾਉਣੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਵੱਡੇ ਬਾਦਲ ਜਾਂ ਨਿੱਕੇ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਭੇਟ ਕਰ ਦਿੰਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦਾ ਹਿੰਦੂਕਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਮੱਕੜ ਜੀ ਅੱਜਕਲ ਆਪਣਾ ਮਾਨਸਿਕ ਤਵਾਜ਼ਨ ਜਲਦੀ ਹੀ ਗੁਆ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਤਾਂ ਵਧੇ ਰਕਤਚਾਪ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਹੀ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਡਰਾਮਾ ਹੀ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ। ‘ਖਾਕੀ ਨਿੱਕਰ ਭੇਟ’ ਤੋਂ ਖਫਾ ਹੋਏ ਮੱਕੜ ਜੀ ਫੁਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ - ‘ਮੈਂ ਝੀਂਡੇ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ’ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਵਾ ਕੇ ਛੱਡਾਂਗਾ, ਇਹ ਨਿੱਕਰ ਦੇਣਾ, ਸਿੱਖੀ ਕਛਹਿਰੇ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਇਸ਼ੂ ਹੈ।’
ਚਲੋ ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੂੰ, ਨਿੱਕਰ ’ਚੋਂ ਅਪਮਾਨ ਅਤੇ ਕਛਹਿਰੇ ’ਚੋਂ ਸਤਿਕਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਬਾਦਲ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਕਰਤੂਤਾਂ ‘ਨਿੱਕਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ’ ਹੀ ਕਰਨੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ‘ਇਸੇ ਰੂਪ’ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵੇਖਣਗੀਆਂ। ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਜੀ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਵਿੱਤਰ ਤੁਕਾਂ, ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਜੇ ਅਕਾਲੀ ਆਗੂ ‘ਕਥਨੀ ਤੇ ਕਰਣੀ’ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਨਹੀਂ ਵਿਖਾਉਣਗੇ ਫਿਰ ਉਹ ‘ਕੱਚੇ’ ਹੀ ਅਖਵਾਉਣਗੇ -
‘ਦਿਲੋਂ ਮੁਹੱਬਤ ਜਿੰਨ ਸੇਈ ਸਚਿਆ।
ਜਿਨ ਮਨ ਹੋਰ ਮੁਖ ਹੋਰ, ਸੇ ਕਾਂਢੇ ਕਚਿਆ।’

ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ

ਯੂਨਾਨੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਫੀਨਿਕਸ ਪੰਛੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਸ ਪੰਛੀ ਦਾ ਅੰਤ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਵੇਂ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸੁਆਹ ਨੂੰ ਫਰੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਫੀਨਿਕਸ ਪੰਛੀ ਨਿਕਲ ਕੇ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਤਾਂ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਹੈ ਪਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਜਿਊਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਕੌਮ-ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਜਨਮ ਹੀ ਖੰਡੇ ਦੀ ਧਾਰ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਸਿੱਖੀ ਸਕੂਲ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲੇ ਦੀ ਫੀਸ ਸੀਸ ਭੇਟ ਹੈ, ਭਾਵ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ’ਚੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਦੀ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਵਰ੍ਹੇ ਦਾ ਕੋਈ ਦਿਨ, ਕੋਈ ਪਲ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸਿੰਘ-ਸਿੰਘਣੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ ਢਾਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਤਾਂ ਸੱਚ ਸ਼ਮਾ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਦੀ ਨਾ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲੀ ¦ਮੀ ਲਾਈਨ ਹੈ। ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਅਖੀਰ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਧੰਨ ਹਨ ਗੁਰੂ ਕਲਗੀਧਰ ਦੇ ਲਾਡਲੇ ਸਪੁੱਤਰ-ਸਪੁੱਤਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਹੀ ਉੱਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 ਨੂੰ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਮ ਪੀਤਾ ਅਤੇ 6 ਜਨਵਰੀ, 1989 ਨੂੰ ਕੌਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਪ੍ਰਪੱਕ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ, ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੋੜੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਪਰੋਈ ਗਈ ਹੈ। ਜੂਨ, 1984 ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ 37 ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਤੇ ਟੈਂਕਾਂ-ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਬੜਾ ਦੁਖਦਾਈ ਅਨੁਭਵ ਕਰਵਾਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਬੱਚਾ-ਬੱਚਾ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੰਝੂ ਕੇਰਦਾ, ਇਸ ਸਿੱਖੀ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਰੌਂਅ ਵਿੱਚ ਸੀ। 31 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਕੇ ਲਾਲਾਂ, ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਪਟਰਾਣੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਬਣਦਾ ਹੱਕ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਹ ਦੋ ਯੋਧੇ, ਸ਼ਾਂਤਚਿੱਤ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਖ਼ੜ੍ਹੇ ਰਹੇ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸੀ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾ ਰਹੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬੇਗੁਨਾਹ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਸੀ ਸਿੱਖ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਾ ਤਰਾਜੂ। ਦੋਨੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਕਮਰੇ ਅੰਦਰ ਲਿਜਾ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਤਾਂ ਮੌਕੇ ਤੇ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਏ ਜਦੋਂਕਿ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਕਾਫੀ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚਾ ਲਿਆ। ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿੱਚ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪੀੜ ਲਗਾਤਾਰ ਬਣੀ ਰਹੇ।
ਹੁਣ ਇਨਸਾਫ ਦਾ ਜਨਾਜ਼ਾ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਕਤਲ ਕਾਂਡ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਦੋ ਸਧਾਰਨ ਜਿਹੇ ਪੁਲੀਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ‘ਮਹਾਨਤਾ’ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਡੂੰਘੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਅਮਰੀਕਨ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਸੀ. ਆਈ. ਏ. ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਤਲ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਨ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਜ਼ਾ-ਏ-ਮੌਤ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਾਰੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਜੱਜਾਂ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਪਾਸੜ ਰੁਝਾਨ ਹੀ ਸੀ। ਸਫਾਈ ਪੱਖ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੂੰ ਉਸ ਵਲੋਂ ਮੰਗੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਦੇ ਵੀ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਮੁੜ ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਬਹਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਬਣਦੀ ਤਨਖਾਹ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨਾਂ ਦੀ ਰਾਇ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਜ਼ਾਇਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਕਤਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹੱਥ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਉਹ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਕਾਹਦਾ ਜੇ ਉਹ ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਫਾਹੇ ਨਾ ਲਾਏ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਰੰਗਣ ਵਾਲੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ ‘ਦੁਰਗਾ ਮਾਤਾ’ ਜੁ ਸੀ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਮਰ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਨਰ ਬਲੀ’ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕਮਾਲ ਦਾ ਸਿਦਕ, ਸਬਰ ਦਿਖਾਉਂਦਿਆਂ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਭਾਣਾ ਸਮਝ ਕੇ ਹੱਸ ਕੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾਇਆ।
ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਸਰੀ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾ ਕੇ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਥੰਮ ਬਣੇ। ਦਿਨ ਰਾਤ, ਨਾਮ-ਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੇ ਚਲਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਉਹ ਸਮਾਂ ਲਿਆਵੇ ਜਦੋਂ ਦਿੱਲੀ ਸਰ ਕਰਕੇ ਸਿੰਘ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਵਿੱਤਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਸਕਣ। ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਲੋਕਾਰ ਸੁਹਾਗਣ ਬੀਬੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮੰਗਣੀ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ। ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਸੱਸ-ਸਹੁਰਾ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਖਸ਼ੀਅਤਾਂ ਵਲੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬੀਬੀ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣ ਤੇ ਡਟੇ ਰਹੇ ਕਿ ਉਹ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਤੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਗੇ। ਜੇਲ੍ਹ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾ ਮਿਲਣ ਤੇ ਬੀਬੀ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੋਟੋ ਨਾਲ ਚਾਰ ਲਾਵਾਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅੰਦਰ ‘ਅਲੋਕਾਰ ਸੁਹਾਗਣ’ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਅੰਤ ਬੀਬੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵੀ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰਪੁਰੀ ਸਿਧਾਰ ਗਏ। ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ, ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜਿੰਦਾਬਾਦ’ ਦੇ ਅਕਾਸ਼ ਗੁੰਜਾਊ ਨਾਹਰਿਆਂ ਨਾਲ 6 ਜਨਵਰੀ, 1989 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚਲੇ ਫਾਂਸੀ ਘਰ ਵੱਲ ਵਧੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਤੇ ਨਿਰਭੈਅਤਾ ਦੇਖ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਉਂਗਲਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਕਿ ‘‘ਮੈਂ ਮੁੜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ, ਪੰਥ ਦੇ ਵੈਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੋਧਾਂ।’’ ਕਿਸੇ ਅਜ਼ਬ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਦੋਨੋਂ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ। ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਦੇ ਭੌਰਿਆਂ ਦਾ ਆਪ ਹੀ ਸਸਕਾਰ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਸਮ ਹਰਦਵਾਰ, ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਚਿਤਾ ਦੀ ਸਵਾਹ ਵੀ ਜ਼ਾਲਮ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦੰਦਲਾਂ ਪਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦੇ 21ਵੇਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
‘ਸ਼ਹੀਦ ਕੀ ਜੋ ਮੌਤ ਹੈ, ਵੋਹ ਕੌਮ ਕੀ ਹਿਆਤ (ਜ਼ਿੰਦਗੀ) ਹੈ।
ਹਿਆਤ ਤੋ ਹਿਆਤ ਹੈ, ਮੌਤ ਭੀ ਹਿਆਤ ਹੈ।’

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ’ਚੋਂ...
‘‘ਇਹੋ ਹਮਾਰਾ ਜੀਵਣਾ, ਤੂੰ ਸਾਹਿਬ ਸੱਚੇ ਵੇਖ’’

ਹਰ ਸਾਲ ਰਵਾਇਤ ਵਾਂਗ, ਬੀਤੇ ਵਰ੍ਹੇ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿਣ ਤੇ ਨਵੇਂ ਵਰ੍ਹੇ ਨੂੰ ਜੀਅ ਆਇਆਂ ਕਹਿਣ ਦਾ ਅਮਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਗਰੀਟਿੰਗ ਕਾਰਡਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਈ-ਮੇਲ ਗਰੀਟਿੰਗ ਕਾਰਡਾਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ‘ਮਸ਼ੀਨੀ ਮਨੁੱਖ’ ਤੋਂ, ‘ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਧੜਕਣ’ ਤੇ ‘ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ’ ਦੀ ਤਵੱਕੋ ਕਰਨਾ ਵੀ ਅਲਾਦੀਨ ਦਾ ਚਿਰਾਗ ਮੰਗਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਂ-ਪਿਓ, ਭੈਣ-ਭਰਾ, ਭਰਾ-ਭਰਾ, ਮਿੱਤਰ-ਸੱਜਣ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਆਦਿ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਤਿੜਕਦੇ-ਤਿੜਕਦੇ, ‘ਹੈਪੀ ਨੀਊ ਈਅਰ’ ਦੇ ਗਰੀਟਿੰਗ ਕਾਰਡ ਦੀ ਵਲਗਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਮਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਖੇੜੇ, ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੀ ਚਮਕ, ਰੂਹ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਆਦਿ ‘ਬੀਤੇ ਪਿਛੜੇ ਯੁੱਗ’ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਤਾਂ ‘ਭੱਜ ਲਓ-ਦੌੜ ਲਓ’, ‘ਉਹ ਅੱਗੇ ¦ਘ ਗਿਆ,’ ‘ਜ਼ਮਾਨਾ ਬਹੁਤ ਐਡਵਾਂਸ ਹੈ-ਅਸੀਂ ਵੀ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦਾ ਚੋਲਾ ਲਾਹੀਏ’, ‘ਟਾਈਮ ਕੀਹਦੇ ਕੋਲ ਹੈ’ ਆਦਿ ਦੇ ਹਾਈ-ਟੈੱਕ ਨਾਹਰੇ ਹੀ ਫਿਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਦੀਨ-ਵਿਚਾਰਗੀ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦੇ ਵੈਰਾਗੀ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੀ ਗੁਣਗੁਣਾਹਟ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ - ‘ਕਿਸ ਪੈ ਖੋਲਹੁੰ ਗੰਠੜੀ, ਦੁਖੀ ਭਰ ਆਇਆ...।’
ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ‘ਖੁਸ਼ੀ’ ਮੌਕੇ, ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੀ ਪੰ²ਡ ਖੋਲ ਬੈਠੇ ਹਾਂ। ਬਹੁਤਿਆਂ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਾਂ ‘ਫਨ ਕਰਨ’ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੋਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਫੇਰ ‘ਬੇਘਰੀ ਕੌਮ’ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ‘ਬੇ-ਸਿਰਨਾਵੇਂ’ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਔਕਾਤ ਵੀ ਕੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਰੰਗ ’ਚ ਭੰਗ ਪਾਉਣ’ ਦੀ ਐਵੇਂ ਵਾਦੀ ਜਿਹੀ ਪਈ ਹੋਈ ਹੈ।
ਪਰ ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਬਨਾਵਟੀ ਚਮਕ-ਦਮਕ ਦੇ ਅਡੰਬਰ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਖਰੀਆਂ-ਖਰੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣੀਆਂ ਹੀ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਐਸੇ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਸਾਹਵੇਂ ਹੀ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ -
‘ਸੱਚ ਬੋਲਾਂ ਤਾਂ ਭਾਂਬੜ ਮੱਚਦਾ ਏ।
ਝੂਠ ਬੋਲਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਬਚਦਾ ਏ!
ਜੀਅ ਦੋਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਜੱਕਦਾ ਏ।
ਜੱਚ-ਜੱਚ ਕੇ ਜਿਹਵਾ ਕਹਿੰਦੀ ਏ।
ਮੂੰਹ ਆਈ ਬਾਤ ਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਏ।’
26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ‘ਪੰਜਵਾਂ ਧਰਮ’ ਹੈ - ਵਰ੍ਹਾ 2009 ਦੀ ‘ਗੁਲਾਮੀ’ ਚੋਂ ਵਰ੍ਹਾ 2010 ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਚੈ¦ਿਜਾਂ ਦਾ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਪਣੇ ‘ਹੋਮਲੈਂਡ’ ਵਿੱਚ ਹਾਲਤ, ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਨਿੱਘਰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਹੋਮਲੈਂਡ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਬਾਦਲਗਰਦੀ’ ਦੀ ਜਕੜ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਦਲ ਕੋੜਮਾ, ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦਾ ‘ਟਾਇਮ ਟੈਸਟਿਡ ਹੱਥਠੋਕਾ’ ਬਣ ਕੇ, ਸਿੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਸਿੱਖੀ ਰਿਵਾਇਤਾਂ, ਸਿੱਖੀ ਆਚਰਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਆਨ-ਸ਼ਾਨ-ਤਾਨ ਸਭ ਦਾ ਬੇਦਰਦੀ ਨਾਲ ‘ਕਤਲ’ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਬਾਦਲਗਰਦੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ‘ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ’ ਹੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਤਖਤ, ਜਿਹੜਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਪਿਛਲੀਆਂ ਚਾਰ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ‘ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ’ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਵੇਲੇ ਬਾਦਲਗਰਦੀ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ‘ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰੇ’ ਵਾਂਗ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜਥੇਦਾਰ ਸਿਰਫ ‘ਤਨਖਾਹਦਾਰ’ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕੌਮ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਬੜੀ ਬੇਬਸੀ ਨਾਲ ਵੇਖ ਰਹੀ ਹੈ। 1978 ਵਿੱਚ ਨਰਕਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ‘ਕੂੜਡੰਮ’ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 12 ਹੋਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੋਰ ਨਾਮ ਜੁੜ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਬਾਦਲਗਰਦੀ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਥੱਲੇ ਫਲਣ-ਫੁੱਲਣ ਵਾਲੇ ਨਰਕਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਭਨਿਆਰੇ, ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼, ਕੂੜ ਸੌਦਾ ਵਰਗੇ ਕਈ ਸਾਥੀ ਹੋਰ ਜੰਮ ਪਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ‘ਏ’ ਅਤੇ ‘ਬੀ’ ਟੀਮਾਂ (ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ) ਦਾ ਪੂਰਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ। ਸੱਚ, ਹੱਕ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਰਸਤੇ ’ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਅੱਜ ਵੀ ‘ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ’, ‘ਕੱਟੜਪੰਥੀ’, ‘ਅਮਨ ਕਾਨੂੰਨ ਲਈ ਖਤਰਾ’ ਅਤੇ ‘ਆਈ. ਐਸ. ਆਈ. ਦੇ ਏਜੰਟ’ ਮਾਤਰ ਹੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਅਖੌਤੀ ਸਿੱਖ ਕਾਂਗਰਸੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਸਾਨੂੰ ਬੀਤੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਿਆਂ, ਇਨਸਾਫ ਮੰਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ‘ਦੁਕਾਨਾਂ’ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਨਾਲੋਂ ‘ਭਾਰਤੀ’ ਕਹਾਉਣ ’ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਖਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬਾਦਲਗਰਦੀ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ, ਪੁਲੀਸ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਕੇ ਜਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ‘ਹਮਲਾਵਰ’ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀਏ, ‘ਹਿੰਸਕ ਦਰਿੰਦੇ’ ਬਣ ਕੇ ਵੀ ‘ਵਿਚਾਰੇ ਮਜ਼ਲੂਮ’ ਹਨ। ‘ਵੱਖਰੀ ਸਿੱਖ ਹੋਂਦ’ ਦੀ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਨਾ ਰਹਿਣ ਦੇਣ ਦੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ‘ਈਮਾਨਦਾਰੀ’ ਨਾਲ ਚੱਲਦਿਆਂ, ਬਾਦਲਗਰਦੀ ਨੇ ਵਰ੍ਹਾ 2009 ਦੇ ਅੰਤ ’ਤੇ ‘ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ’ ਦਾ ਭੋਗ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਪੂਰੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਅਮਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੰਥਪ੍ਰਸਤ ਸਿੱਖ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਅੱਡਰੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਇਸ ਮਾਣਮੱਤੇ ਬਿੰਬ ਦੀ ‘ਸ਼ੁੱਧਤਾ’ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਨਿੱਤਰੇ ਹਨ ਪਰ ਬਾਦਲਗਰਦੀ ਇਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦਾ ‘ਮੌਤ ਦਾ ਚੁੰਮਣ’ (²ਡੈੱਥ ਕਿੱਸ) ਦੇਣ ਲਈ ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਹੋਈ ਹੋਈ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਗਲ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਸੰਗਲ, ਹਰ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਵਿੱਚ ਦੂਹਰੇ-ਚੌਹਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਕੌਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ, ‘ਗੁਲਾਮੀ’ ਅਤੇ ‘ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿੱਥ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਹੀ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪਿੰਜਰੇ ’ਚ ਕੈਦ ਇੱਕ ਤੋਤਾ ਉਸੇ ਪਿੰਜਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਸਮਝ ਕੇ, ਉਥੇ ਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਲੱਭਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਕੌਮ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ ’ਚੋਂ ਹੀ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਲੱਭ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ‘ਗੁਲਾਮੀ’ ਨੂੰ ਗਲੋਂ ਲਾਹੁਣ ਲਈ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਚੇਤੰਨ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ੍ਹ ਕੇ, ‘ਆਚਰਣਵਾਨ ਤੇ ‘ਆਚਰਣਹੀਣਤਾ’ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਫਾਸਲਾ ਹੀ ਮਿਟਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪਵਿੱਤਰਤਾ, ਅਣਖ, ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਮੁਜੱਸਮੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ, ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ, ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਹਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ ਦੀਆਂ ਪੁੱਤਰੀਆਂ, ਅੱਜ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਵਾਟਾਂ ’ਤੇ ਚੱਲ ਨਿਕਲੀਆਂ ਹਨ? ਅੱਜ ਕੌਮੀ ਹੋਣੀ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇ - ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਾਰਸ ਖਾਲਸਾ, ਭੁਝੰਗੀ ਅਤੇ ਭੁਝੰਗਣਾਂ ਕਿੱਥੇ ਹਨ? ਕੌਮੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲੈਣ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੋਂ ਭਟਕ ਕੇ, ਸਾਡੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ, ਬਾਬੇ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਿੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ (ਖਾਲਿਸਤਾਨ) ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮਸਲੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਕਿਤੇ ‘ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਡਗਰ’ ਦੇ ਭਗੌੜੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ? ਆਪਣੇ ‘ਭਰਾ’ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦਾ ‘ਲਹੂ-ਪੀਣਾ’ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਪੀ ਚੁੱਕੀ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜ਼ਾਲਮ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਸਾਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਔੜਦਾ? ਆਓ! ਵਰ੍ਹਾ 2010 ਦੀ ਸੂਹੀ ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਲੱਭਣ ਦਾ ਇੱਕ ਇਮਾਨਦਾਰ ਯਤਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੀਏ।
ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਭੈਣ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦਾ ਨਵਾਂ ਵਰ੍ਹਾ ਮੁਬਾਰਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ -
‘ਅਗਰ ਚਿਰਾਗੋਂ ਕੀ ਹਿਫਾਜ਼ਤ,
ਵਕਤ ਪਰ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ।
ਤੋ ਰੌਸ਼ਨੀ ਮਿਟ ਜਾਏਗੀ,
ਔਰ ਧੂੰਆਂ ਰਹਿ ਜਾਏਗਾ।’

ਬਾ-ਮੁਲਾਹਜ਼ਾ ਹੋਸ਼ਿਆਰ
‘‘ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ’ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਹਮਲਾ’’

1990ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਥ ਦੀਆਂ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਵਿਚਾਰਵਾਨਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਮੁਕੰਮਲ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਥ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਹੋਣ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ, 1999 ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਰਾਹੀਂ ਮੁੱਖ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਉਦੋਂ ਦੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜਥੇਦਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਵਲੋਂ, 20 ਮਾਰਚ, 1998 ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਹਾਊਸ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ 300ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮੌਕੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ, ਡਾਇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜੰਤਰੀਆਂ ਵੀ ਛਪਵਾ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਜਥੇਦਾਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਉਦੋਂ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ) ਪੂਰੇ ਜਾਹੋ-ਜਲਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਥਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ, ਬਾਦਲਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਰੜਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਬਾਦਲ ਲਾਬੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਜਥੇਦਾਰ ਟੌਹੜਾ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਕੀਤਾ ਤੇ ਜਦੋਂ ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਨੇ, ਬਾਦਲ ਨੂੰ 300 ਸਾਲਾ ਖਾਲਸਾ ਸਿਰਜਣਾ ਦਿਵਸ ਤੱਕ ਬਾਦਲ-ਟੌਹੜੇ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਜਥੇਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵੀ ਛੁੱਟੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। 300 ਸਾਲਾ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਮਾਰੋਹ ਮੌਕੇ, ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਵਰਕਰਾਂ ਨੇ ਖਾਖੀ ਨਿੱਕਰਾਂ ਪਾ ਕੇ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਨਾਗਪੁਰ’ (ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਹੈੱਡਕਵਾਰਟਰ) ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਬਾਦਲ ਨੇ ‘ਅਨੰਦਪੁਰ’ ਵਿੱਚ ਲਾਉਣ ਦਾ ਕੋਝਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਜਥੇਦਾਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਥਾਂ, ਬਾਦਲ ਵਲੋਂ ਲਾਏ ਗਏ ‘ਨਵੇਂ ਜਥੇਦਾਰ’ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿਥੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਲਵ-ਕੁਸ਼ ਦੀ ਔਲਾਦ ਦੱਸ ਕੇ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ, ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ’ਤੇ ਵੀ ਰੋਕ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਣੇ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਨਾਗਪੁਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਹੈ) ਤੋਂ ਫੈਕਸ ਰਾਹੀਂ ‘ਹੁਕਮਨਾਮਾ’ ਭੇਜ ਕੇ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਫਰ ’ਤੇ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਣੇ ਤੋਂ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਭੇਜਿਆ ਸੀ) ਬੀਬੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ, ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਪੁਰਬ ਮਨਾਉਣ ’ਤੇ ‘ਪੰਥ ਵਿੱਚੋਂ ਖਾਰਜ’ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਬਾਦਲ ਨੇ ਜਥੇਦਾਰ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਰਤ ਲਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ‘ਛੁੱਟੀ’ ਕਰਕੇ, ਜਥੇਦਾਰੀ ਦਾ ਤਾਜ, ਗਿਆਨੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੇਦਾਂਤੀ ਦੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਥੇਦਾਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ, ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਨੂੰ ‘ਖਾਰਜ’ ਕਰਕੇ, ਬੀਬੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ ਨੂੰ, ‘ਵਾਪਸ ਪੰਥ’ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆਂਦਾ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਜਥੇਦਾਰ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਡੂੰਗਰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ।
ਜਥੇਦਾਰ ਬਡੂੰਗਰ ਨੇ ਬੜੀ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ, ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਸਬੰਧੀ ਪੇਸ਼ਕਦਮੀਂ ਕੀਤੀ। ਜਥੇਦਾਰ ਵੇਦਾਂਤੀ ਵਲੋਂ 11 ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਐਲਾਨੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਸਬੰਧੀ ਇਤਰਾਜ਼ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਸਨ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦਾ ਪੁੱਜਕੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ, ਅਖੌਤੀ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਕਸ਼ਮੀਰਾ ਸਿੰਘ (ਗੜ੍ਹਾ ਰੋਡ ਜ¦ਧਰ), ਮੰਗਲ ਸਿੰਘ (ਗੁਰੂਸਰ ਸਤਲਾਣੀ) ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ (ਗੋਬਿੰਦ ਸਦਨ - ਦਿੱਲੀ) ਆਦਿਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਭੁਲੇਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। 11 ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕੈਲੰਡਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਈ ਵਿਚਾਰ-ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਡਾਕਟਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਚੰਡੀਗ਼ੜ੍ਹ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਨ। ਇਹ ਕਮੇਟੀ ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਰਥਕ ਰੋਲ ਨਿਭਾ ਰਹੀ ਹੈ), ਮੌਜੂਦਾ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਅਖੀਰਲੀ ਇਕੱਤਰਤਾ, ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ, ਜਥੇਦਾਰ ਵੇਦਾਂਤੀ ਵਲੋਂ ਸੱਦੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਕੈ¦ਡਰ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। 2003 ਦੇ ਖਾਲਸਾ ਸਿਰਜਣਾ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ, ਇਹ ਪੰਥ ਪ੍ਰਵਾਣਿਤ ਕੈ¦ਡਰ, ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਜਥੇਦਾਰ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੰਦਗ਼ੜ੍ਹ ਨੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ।
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਮੁਖੀ ਪ੍ਰੋ. ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਨੇ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਕੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ- ‘ਬੇਸ਼ੱਕ ਜਥੇਦਾਰੋਂ ਨੇ ਇਸ ਕੈਲੰਡਰ ਕੋ ਮਾਨ ਲੀਆ ਹੈ ਮਗਰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤੇਂ ਇਸ ਕੋ ਕਭੀ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰੇਂਗੀ।’ ਪਾਠਕਜਨ! ਅਖੌਤੀ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਰਾਹੀਂ ‘ਪਰੋਕਸੀ ਵਾਰ’ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੂੰ, ਅਖੀਰ ਆਪਣਾ ‘ਅਸਲੀ ਚਿਹਰਾ’ ਵਿਖਾਣਾ ਹੀ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਇਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ‘ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ’ ਦੀ ਗੱਲ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਮੁਖੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ - ਅਜੋਕੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਆਖਿਰ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਵਿੱਚ ਐਸਾ ਕੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਟੈਂਡ ਲਿਆ? ਕਦੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਮੁਖੀ ਗੋਲਵਲਕਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ 1950ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਲਿਖਵਾਉਣ। ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਕਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦਰੇਸੀ ਗਰਾਊਂਡ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ‘ਨਿੱਕਰਧਾਰੀ’ ਜੁਝਾਰੂ ਰੋਹ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੋਏ। ਤਾਜ਼ਾ-ਤਾਜ਼ਾ ਮਾਰੇ ਗਏ ਰੁਲਦਾ ਸਿੰਹ ਦੇ ‘ਕਤਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਕੋਈ ਬਾਹਲੀ, ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ’ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ, ਇਸ ਨੂੰ ‘ਪੀਅ’ ਗਏ। ਫਿਰ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਇਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਲੋਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ‘ਵਿਰੋਧ’, ਕਿਸ ਸੱਚ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਉਸ ‘ਹਿੰਦੂ ਕੈ¦ਡਰ’ ਨੂੰ ਮੰਨ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ, ਉਜੈਨ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੇ ਮੰਦਰ ’ਤੇ ਪਹਿਲੀਆਂ ਸੂਰਜੀ ਕਿਰਣਾਂ ਪੈਣ ਤੋਂ, ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਅ, ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਸੂਰਜੀਕਿਰਣ ਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ‘ਵੱਖਰੇ ਧਰਮ’ ’ਤੇ ‘ਕੈਲੰਡਰ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਅਖਾਣ ਜਗਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ - ‘ਹਰ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੈ¦ਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਹਰ ਕੈ¦ਡਰ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਧਰਮ ਹੈ।’ ਈਸਾਈ, ਇਸਲਾਮ, ਬੌਧੀ, ਯਹੂਦੀ, ਹਿੰਦੂ, ਬਹਾਏ ਆਦਿਕ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਕੈ¦ਡਰ ਹਨ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ‘ਵੱਖਰੀ ਹੋਂਦ’ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ‘ਨਵਾਂ ਦਿਸਹੱਦਾ’ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ (ਅਖੰਡ ਭਾਰਤ) ‘ਹਿੰਦੂਤਵ’ ਦੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ 80 ਸਾਲ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਜਮਾਤ - ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੂੰ, ਇਸ ‘ਸਿੱਖ ਕੈ¦ਡਰ’ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 6 ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ‘ਨਵੇਂ’ ਜਥੇਦਾਰ ਰਾਹੀਂ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਇਸ ਇਸ਼ੂ ਨੂੰ ਦੋਬਾਰਾ ‘ਵਿਵਾਦਿਤ’ ਬਨਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸਾਬਕਾ ਜਥੇਦਾਰ ਵੇਦਾਂਤੀ ਨੇ, ਨੀਊਯਾਰਕ ਵਿਖੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਨਾ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਦਬਾਅ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. (ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ) ਨਾਲ ਨਾ-ਮਿਲਵਰਤਣ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਬਾਦਲਕਿਆਂ ਵਲੋਂ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਜਥੇਦਾਰ ਵੇਦਾਂਤੀ ਵਲੋਂ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਹੀ ਬਾਅਦ, ਬਾਦਲਕਿਆਂ ਵਲੋਂ, ਰਜਿੰਦਰ ਮਹਿਤਾ (ਯਾਦ ਰਹੇ ਇਹ ਮਹਿਤਾ-ਚਾਵਲਾ ਧੜਾ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮੂਹਰੇ ਹੈ) ਨੂੰ, ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਵੇਲੇ, ਜਥੇਦਾਰ ਵੇਦਾਂਤੀ ਦੇ ਘਰ ਭੇਜ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਪਰੋਕਤ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਇਹ ਗੱਲ ਚਿੱਟੇ ਸੂਰਜ ਵਾਂਗ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਨੀਤੀਵ ੇਤਾ, ਅਜੇ ਤੱਕ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਘਿਨਾਉਣੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ (ਜਿਸ ਨੇ 1990ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ ਸੀ) ਅਤੇ ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ (ਜਿਹੜੇ ਤਖਤ ਦੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਥੱਲੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਖਤ ’ਤੇ ਕਈ ਹਿੰਦੂ ਰੀਤਾਂ ਧੜੱਲੇ ਨਾਲ ‘ਗੁਰਮਰਿਯਾਦਾ’ ਕਹਿ ਕੇ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ) ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ, ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਚੋਲੇ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੀਮੇ ਵਲੋਂ, ਅਖੌਤੀ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਬਾਦਲ ਦਲ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਉਣ ਲਈ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ‘ਮੋਹਰੇ’ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਅਤੇ ਅਖੌਤੀ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਸਬੰਧੀ, ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ, ਜਥੇਦਾਰ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੰਦਗੜ੍ਹ ਵਲੋਂ ਲਏ ਗਏ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਟੈਂਡ ਦੀ ਅਸੀਂ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਤੋਂ ਇਹ ਆਸ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਕੁਰਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਨੂੰ ‘ਪਤਲਿਆਂ ਕਰਕੇ’, (²ਡਾਈਲਿਊਟ) ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈ¦ਡਰ ਹੀ ਬਣਾ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ। ਸੋ ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ‘ਸੋਧਾਂ’ ਦੀ ਮੁਹਾਰਨੀ ਛੱਡ ਕੇ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਟੈਂਡ ਲੈਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਥੇਦਾਰ ਨੰਦਗ਼ੜ੍ਹ ਨੇ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ, ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਵੱਟਾ ਲਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ (ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਅਰੂੜ ਸਿੰਘ ਹੋਵੇ, ਭਾਵੇਂ ਗਿ. ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੋਵੇ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਗਿਆਨੀ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਹੋਵੇ) ਨੂੰ ਨਾ ਕਦੇ ਮੁਆਫ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਦੇ ਭੁਲਾਇਆ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਬੇਨਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਗਫਲਤ ਦੀ ਨੀਂਦੇ ਹੀ ਨਾ ਸੁੱਤੀ ਰਹੇ ਅਤੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਇਸ ਛੇਕੜਲੇ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਛਾੜੇ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਸਾਡੀ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰੇ ਦੀ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ, ਸਾਡਾ ਇੱਕ ਨੁਕਾਤੀ ਏਜੰਡਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ - ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਵਾਂਗੇ-
‘ਉਠੋ, ਵਗਰਨਹ ਮਹਸ਼ਰ (ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਦਿਨ) ਨਾ ਹੋਗਾ ਫਿਰ ਕਭੀ!
ਦੌੜੋ! ਜ਼ਮਾਨਾ, ਚਾਲ,
ਕਿਆਮਤ ਕੀ ਚਲ ਗਿਆ।’

‘‘ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦਿਨ ਚੱਲੇ ਦਰਿੰਦਗੀ ਦੇ ਨੰਗੇ ਨਾਚ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕੌਣ?’’

4 ਅਤੇ 5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਬੰਧੀ ਹੁਣ ਕਾਫੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 4 ਦਸੰਬਰ ਦੀਆਂ ‘ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ’ ਦੇ ਹੀਰੋ ‘ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰ’ ਹਨ ਅਤੇ 5 ਦਸੰਬਰ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਹੀਰੋ ‘ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ’ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਸਰਕਾਰੀ ਹਲਕਿਆਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਮੀਡੀਏ ਵਲੋਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ‘ਸਾਂਝ’ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਘੋਖਵੀਂ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਦੋਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਹੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਘਾੜਤ ਘੜਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ‘ਇੱਕੋ ਹੀ ਨਸਲ’ ਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਲੋਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸਫਾਈ (ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਅਕਾਲੀ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਸਿੱਖ ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਸਰੇ ਦੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਲਾਹੁਣ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਫਖਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ) ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ੀ ਗਰਦਾਨਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਲਿਖਤ ਦੀਆਂ ਇਹ ਲਾਈਨਾਂ ਸਜੀਵ ਹੋ ਉੱਠਦੀਆਂ ਹਨ - ‘ਮੈਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਕਤਲ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ...’
ਕਾਕਾ ਬਾਦਲ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ - ‘ਸਰਕਾਰ ਐਸਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਾਗਮ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸਥਾਪਤ ਹੋਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਭੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇ, ਨਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਭੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦੇਵੇਗੀ।’
ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ ਦੀ ਇੱਕ ਸਤਰ ‘ਬੜੇ ਮਾਸੂਮ ਨੇ ਸਾਜਨ, ਸ਼ਰਾਰਤ ਕਰ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇ’ ਕਾਕਾ ਜੀ ਦੇ ਬਿਆਨ ’ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਢੁੱਕਦੀ ਹੈ। ਕਾਕਾ ਜੀ, ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲਗਭਗ ਸੱਤ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਰਾਜ-ਮਾਤਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਾਦਲ ਦੇ ‘ਗੁਰੂਦੇਵ’ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਸਮਾਗਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਕਿਸ ਨੇ ਦਿੱਤੀ? ਕੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਤਾਕਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ, ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦਾ ਸਮਾਗਮ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮੰਗ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਹੋਣ ਦਿੰਦੇ? ਕਾਕਾ ਜੀ, ਕਿਸ ਨੂੰ ਬੇਵਕੂਫ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ? ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ, ਬਾਦਲ ਦਲ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰੀ ਵੀ ਬਾਦਲਕਿਆਂ ਦੀ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਚੌਟਾਲਾ ਨਾਲ ‘ਯਾਰੀ’ ’ਚੋ ਹੀ ਕੱਢੀ ਹੋਈ ਹੈ। 8 ਦਸੰਬਰ ਦੀ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਲੱਗਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਉ¦ਘਣਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਗਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ? ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰ੍ਹਾ 2002 ਵਿੱਚ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਿਰਦਾਰ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਨੇ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ 27 ਅਗਸਤ, 2002 ਨੂੰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਐਸ. ਐਮ. ਕੁਰੈਸ਼ੀ, ਡਿਪਟੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ (ਉਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਸੀ), ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦਿਵਯਾ ਜੋਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਾਂ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਜਗਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਟੋਨੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ। ਸਰਦਾਰ ਮਾਨ ਨੇ, ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ’ਤੇ ‘ਮੁਕੰਮਲ ਪਾਬੰਦੀ’ ਲਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਪਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ, ਦਿਵਯ ਜੋਤੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਡੇਰੇ (ਨੂਰਮਹਿਲ) ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਕਰਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਕਾਰਵਾਈ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ, ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ’ਤੇ ਪੂਰਾ ਡੱਟ ਕੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਮਾਗਮ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ-ਕਾਜ ਦੇ ਦੋ ਵਰ੍ਹੇ ਬਾਅਦ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਨੂੰ ਨਾ-ਸਿਰਫ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਗਮ ਕਰਨ ਆਗਿਆ ਹੀ ਦਿੱਤੀ ਬਲਕਿ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਸਬੰਧੀ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਪੋਸਟਰ, ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਬਿਲਡਿੰਗਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਵੀ ਲਾਏ ਗਏ। ਐਸੀ ਕਿਹੜੀ ‘ਬਲਾ’ ਬਾਦਲ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਚੰਬੜ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਉਪਾਅ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਨੇ ਕਰਨਾ ਸੀ? ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਿਆਨ ਦੀ ਆਖਰੀ ਲਾਈਨ ਬੜੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ - ‘ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਸਥਿਤੀ ਬੜੀ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਡੇਰੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ?’ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਕਾਂ ’ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ( ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੀਤੇ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਕਰਕੇ) ਪਰ ਉਸ ਵਲੋਂ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ’ਤੇ ਲੱਗੀ ਪਾਬੰਦੀ ਸਬੰਧੀ ਖਬਰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸੱਚ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਇੰਨਾ ਮਾਸੂਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ‘ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖਾਂ’ ਅਤੇ ‘ਸਿੱਖ ਧਰਮ’ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਡੇਰੇਦਾਰ, ਕਿਸਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ? ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਭਵਨ ਚੰਡੀਗ਼ੜ੍ਹ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਿਹਾ ਹੈ (ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰੈੱਸ ਸੈਕਟਰੀ ਬਣ ਕੇ) ਅਤੇ ਹੁਣ ਬਾਦਲਕਿਆਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਚੋਲੀ-ਦਾਮਨ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਸੋ ਸਿੱਖ ਮਾਰੂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਏਜੰ²ਡੇ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ‘ਓਹਲਾ’ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਵੈਸੇ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਕੇ, ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਣ ਕਿ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਸਮਾਗਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਕਿਸ ਨੇ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ?
ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ 4 ਦਸੰਬਰ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ-ਭਈਆਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਇਉਂ ਬਿਆਨਿਆ - ‘ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਉਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜੋ ਥਾਣੇ ਰਿਪੋਰਟ ਲਿਖਵਾਉਣ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਿਕਾਇਤਕਰਤਾ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ’ਤੇ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਸਥਿਤੀ ’ਤੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਫਿਊ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ, ਕਈ ਵਾਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਗੱਡੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਹੁਣ ਸਥਿਤੀ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਹੈ।’
ਪਾਠਕਜਨ! ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿਨ-ਦਿਹਾੜੇ ਕੀਤੀਆਂ ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਹੋਏ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵੀ ਹੋਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਈਆਂ ਨੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇਖੋ। ਢੰਡਾਰੀ ਪੁਲੀਸ ਪੋਸਟ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਵਰੁਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਈਨ ਹਾਜ਼ਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਫੋਕਲ ਪੁਆਇੰਟ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਐਸ. ਐਸ. ਓ. ਪ੍ਰਦੀਪ ਸੰਧੂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ‘ਵਿਭਾਗ ਪੜਤਾਲ’ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਐਸ. ਐਸ. ਪੀ. ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਪੁਲੀਸ ਅਫਸਰਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਾਰਵਾਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਹੀਂ ਨਜਿੱਠਿਆ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਈਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਰੀ ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਚਲਾਈ। ਪੁਲਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵੀ ਲੋਕਲ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਚਾਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਈਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਈ। ਇਸ ਅਤਿ-ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਾਦਲ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸੁਣਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਬਿਹਾਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ, ਭਈਆਂ ਦੀ ‘ਸੁਰੱਖਿਆ’ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉੱਚ ਅਫਸਰਾਂ ’ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਵਫਦ ਵੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਭੇਜਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰਮੱਥੇ ’ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਹੈ। ਕੀ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦਾ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹਰੀਸ਼ ਬੇਦੀ (ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਐਮ. ਐਲ. ਏ.) ਉਸ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹਨੀ ਬੇਦੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਿੱਤਰੀ ਸੰਸਥਾ - ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ., ਅਤੇ ਬਿਹਾਰੀ ਮੂਲ ਦਾ ਭਈਆ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ) ਇਸ ਸਭ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦੇ ਸਿਰਜਕ ਨਹੀਂ ਹਨ? ਕੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਹੱਥ-ਬੰਨ੍ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ? ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਈਆਂ ਦੀ ਹਿੰਸਕ ਭੀੜ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਲਈ ਪੁਲੀਸ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਆਈ? ਕੀ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭਿਅੰਕਰ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ‘ਸਿੱਖ’ ਡਰਦੇ ਮਾਰੇ ਘਰੋਂ ਹੀ ਨਾ ਨਿਕਲਣ। ਕੀ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਭਈਆ-ਵਾਰਫੇਅਰ ਦਾ ਟਰੇਲਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਦੇ ‘ਕਾਲੇ ਕੱਛਿਆਂ ਵਾਲੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ’ ਇੱਕ ਸਫਲ ਹਥਿਆਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ, ਲੱਭਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਹੁਣ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ 5 ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐਡਮਿਨਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਭਰੋਸੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ 5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਬੋਲਣ ਲਈ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਸਿੱਖ ਵਿਖਾਵਾਕਾਰੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਏ ਸਮੇਤ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਨੇ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਐਲਾਨਿਆ) ਨੇ, ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਦੋ ਬੈਰੀਅਰ ਨਾਕਾਮ ਬਣਾਏ ਪਰ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ। ਕਿਸੇ ਵਾਹਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਨਹੀਂ ਲਾਈ, ਕਿਸੇ ਰਾਹ ਜਾਂਦੇ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਕੋਈ ਲੁੱਟਮਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ 4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਭਈਆ ਭੀੜ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ)। ਤੀਸਰੇ ਬੈਰੀਅਰ ’ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ‘ਪਥਰਾਅ’ ਦੇ ਬਹਾਨੇ (ਅੰਦਰੂਨੀ ਖਬਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਵੀ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੰਦੇ ਸਨ) ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਅੰਧਾਧੁੰਦ ਗੋਲੀਆਂ ਬਰਸਾਈਆਂ। ਇੱਕ 58 ਸਾਲਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਲੋਹਾਰਾ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ, ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਅੱਥਰੂ ਗੈਸ, ਲਾਠੀਚਾਰਜ, ਰਬੜ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਣੇ ਆਲਾਅਫਸਰ ਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧਾ ‘ਲਾਈਵ ਐਮੂਨੀਸ਼ਨ’ ਬੇ-ਹਥਿਆਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ’ਤੇ ਚਲਾਇਆ। ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਸਕ ਭਈਆ ਭੀੜ ਦੇ ਉੱਪਰ ਜਿਸ ਪੁਲੀਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੱਲੀ - 5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ, ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਉਹ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਬਣ ਬੈਠੇ?
ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਦੋਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਜਾਂਚ ਲਈ ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਖਾਲਸਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਰਿਟਾਇਰਡ ਸਿੱਖ ਜੱਜ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਇੱਕ ‘ਸੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨ’ (ਟਰੁੱਥ ਕਮਿਸ਼ਨ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਜਾਂਚ ਸਮਾਂ-ਬੱਧ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। (ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋਵੇ)। ਇਹ ਕਮਿਸ਼ਨ ਸਮੁੱਚੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦੀ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ, ਇਸ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਪਿਛਲੇ ਅਸਲੀ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖਤ ਕਰੇ। ਇਸ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਪਿੱਛੇ ਲੁਕੇ ਸੱਚ ਦੀ ਤਹਿ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਭਾਰਤ ਭਰ ਅੰਦਰ (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ) ‘ਭਿਅੰਕਰ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ’ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣੇਗੀ। ਕੀ ਕੋਈ ਸੰਸਥਾ ਇਸ ‘ਪੜਤਾਲੀਆ ਕਮਿਸ਼ਨ’ ਦੇ ਚੈ¦ਜ ਨੂੰ ਕਬੂਲੇਗੀ?

‘‘ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਠੀਕ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਠੀਕ ਸੁਨੇਹਾ’’

ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਬੜੀ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਇਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਅਮਰੀਕਾ ਫੇਰੀ ਦੇ ਕਸੀਦੇ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਠੀਕ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸਮੁੱਚੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਿਆਂ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ 34 ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਲੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਖਬਾਰ ‘ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਟਾਈਮਜ਼’ ਰਾਹੀਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਓਬਾਮਾ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਅਪੀਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿਚਲਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਅਜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਤੀ ‘ਨਰਮ ਗੋਸ਼ਾ’ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤੇਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਵੀ ‘ਬੁਆੜ’ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਫੁਰਮਾਨ ਹੈ -
‘ਛੁਟੇ ਤਿਲ ਬੁਆੜ ਜਿਉਂ
ਸੁੰਝੇ ਅੰਦਰ ਖੇਤ।’
‘ਫਲੀਏ ਫੁਲੀਏ ਬਪੜੇ
ਭੀ ਵਿੱਚ ਤਨ ਸੁਆਹੁ।’
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੱਗੜੀਧਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸ਼ਟ ਤਾਂ ‘ਨਹਿਰੂ ਖਾਨਦਾਨ’ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਹੀ ਰੀਝਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਓਬਾਮਾ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਅਖਬਾਰ ਦੇ ‘ਐਡੀਟੋਰੀਅਲ ਤੇ ਓਪੀਨੀਅਨ’ ਸਫ਼ੇ ’ਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਛਪੀ - 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਠੀਕ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਪੀਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ, ਅਸੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ - ‘‘ਪਿਆਰੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ, ਠੀਕ 25 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਦੋਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ’ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਚਾਰ-ਰੋਜ਼ਾ ਏਜੰਡਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੱਖ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰੇ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹੁਕਮ (ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਓ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹਿੰਦੂ ਭੀੜਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਾਂਗਰਸੀ ਲੀਡਰ ਅਤੇ ਵਰਦੀਧਾਰੀ ਪੁਲੀਸ ਅਫਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੇ-ਗੁਨਾਹ ਸਿੱਖ ਕੋਹ-ਕੋਹ ਕੇ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ ਜਬਰ-ਜਿਨਾਹ ਹੋਇਆ, ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਮਕਸਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣਾ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਲੁੱਟੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਅੱਗ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।’’
‘‘ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਅਤੇ ਦਿਲ ਕੰਬਾਊ ਕਾਰਾ ਉਸ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਭਾਰਤ ਦੇ 1950 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੰਵਿਧਾਨ (ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਨਿਆ) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਬੋਲਣ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮੰਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ (1951 ਵਿੱਚ) ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ‘ਸੋਧ’ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉਪਰੋਕਤ ਅਜ਼ਾਦੀਆਂ ’ਤੇ ‘ਅੰਕੁਸ਼’ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਬੜੀ ਸ਼ਰਮ ਵਾਲੀ ਕਰਤੂਤ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਰਮੀਮ (ਫਸਟ ਅਮੈਂਡਮੈਂਟ) ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਹੱਕ ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ 200 ਸਾਲ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚਲੀ ਪਹਿਲੀ ਸੋਧ ਨੇ ਇੱਕ ਪਿਤਾ ਪੁਰਖੀ, ਨਵ-ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ, ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲ, ਹਿੰਦੂ ਸਟੇਟ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਟੀਚੇ ਵੱਲ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਉਹ ‘ਜ਼ਾਲਮ ਸਟੇਟ’ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਕਿ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕੌਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਸਾਈਆਂ, ਸਿੱਖਾਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਆਦਿ-ਵਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ‘ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ’ ਆਮ ਜਿਹੀ ਰੁਟੀਨ ਗੱਲ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।
ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਰਜਨਾਂ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਕਾਰਜਕਰਤਾ, ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕਾਲ-ਕੋਠੜੀਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਸੂਰ ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਾਮੀ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ‘ਸ੍ਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਦੇ ਹੱਕ’ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ।’’
‘‘1984 ਵਿਚਲੇ ਹੌਲਨਾਕ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜ਼ੁਰਮਾਂ ਨੂੰ, ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਸਦੀ ਬੀਤ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਘਿਨਾਉਣੇ ਜ਼ੁਰਮ ਇਵੇਂ ਹੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1937 ਵਿੱਚ ਨਾਨਕਿੰਗ (ਚੀਨ) ’ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਜਪਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਚੀਨੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਪਰ ਅਫਸੋਸ! ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਸਦੀ ਬੀਤਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਜੇ ਤੱਕ ਵੀ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ-ਯਾਫਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਟੱਬਰ-ਤੰਤਰ, ਜਿਹਦੀਆਂ ਵਾਗਾਂ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਗਿਣੇ-ਚੁਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਭਰਮਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ, ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਕ¦ਕ ਹੈ।’’
‘‘ਅੱਜ ਜਿਹ²ੜੇ ਸਿੱਖ, ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਈਟ ਹਾਊਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈਫੇਅਤ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਰੋਸ-ਵਿਖਾਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਸੰਧੀ ’ਤੇ ਕੋਈ ਰਿਆਇਤ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਅਮਰੀਕਾ-ਭਾਰਤ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਸੰਧੀ, 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠਲੇ ਹੋਮਲੈਂਡ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਭਾਰੀ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦੀ ਹੈ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਇਸ ਦਾ ਹਮਾਇਤੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।’’
‘‘ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ, ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ’ਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਓ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1984 ਵਿੱਚ ‘ਸਟੇਟ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ’ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ - (ਜਿਸ ਦੇ ਥੱਲੇ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਯਾਫ਼ਤਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ 1984 ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਵਾਰਿਸ, ਪਿਛਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਮਾਨ ਜੀ, ਉਹ ਹੁਣ ਸਿਰਫ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ।’’
ਇਸ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸੂਝਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਖਬਾਰ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਜ਼ਰੀਏ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਅਸੀਂ ਅਮਰੀਕਾ ਭਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ‘ਸੱਚ ਸੁਣਾਇਸੀ, ਸੱਚ ਕੀ ਬੇਲਾ’ ਦੇ ਫੁਰਮਾਨ ’ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

‘ਛੁਰੀ ਵਗਾਇਨਿ ਤਿਨ ਗਲਿ ਤਾਗ’

24 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਨੇ, ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਧਰਮ ਦੀ ਚਾਦਰ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਲੋਕਾਰ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ 334ਵੇਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਸਹਿਤ ਮਨਾਇਆ ਹੈ। 1675 ਈਸਵੀ ਨੂੰ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ (ਜਿਥੇ ਅੱਜ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ) ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖ ਮਾਤਰ ਦੀ ‘ਧਾਰਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਉਹ ਉੱਚਾ ਚਾਨਣ-ਮੁਨਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਨ੍ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦਿਆਂ ਫੁਰਮਾਇਆ -
‘ਤਿਲਕ -ਜੰਝੂ ਰਾਖਾ ਪ੍ਰਭ ਤਾਕਾ
ਕੀਨੋ ਬਡੋ ਕਲੂ ਮਹਿ ਸਾਕਾ’
ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਤਿਲਕ ਤੇ ਜੰਝੂ ਨਾਂ ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਨ ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਤਿਲਕ -ਜੰਝੂ ਦੀ ਵੀਚਾਰਧਾਰਾ ਤੇ ਇਹਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ, ਲਗਭਗ 9 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਕਾਰਦਿਆਂ, ਜਨੇਊ ਪਾਉਣ ਆਏ ਪੰਡਤ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਫਰਮਾਇਆ ਸੀ -
‘ਦਇਆ ਕਪਾਹ, ਸੰਤੋਖ ਸੂਤ,
ਜਤ ਗੰਢੀ, ਸਤ ਵੱਟ।
ਇਹ ਜਨੇਊ ਜੀਅ ਕਾ,
ਹਈ ਤਾਂ ਪਾਂਡੇ ਘੱਤ।’
ਭਾਵ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ ਤਿਲਕ-ਜੰਝੂ ਵੀਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਜਨਮ-ਦਾਤਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਦਇਆ, ਸੰਤੋਖ, ਜਤ ਤੇ ਸਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਸੱਖਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਦੰਭੀ, ਫਰੇਬੀ, ਛੁਰੀ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਾ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਖੋਹਣ ਵਾਲਾ, ਜਗਤ ਕਸਾਈ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਫੁਰਮਾਨ ਹੈ - ‘ਮਥੈ ਟਿੱਕਾ, ਤੇੜ ਧੋਤੀ ਕਖਾਈ।
ਹੱਥ ਛੁਰੀ, ਜਗਤ ਕਸਾਈ।’
ਫੇਰ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਗਭਗ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ, 9 ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਮਰ ਦੇ ਹੀ ਬਾਲਾ-ਪ੍ਰੀਤਮ, ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਫਰਿਆਦ ’ਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਪਕੜਨ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਨ? ਜਵਾਬ ਵੀ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ, ਆਪਣੇ ‘ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ’ (ਮਾਰਿਆ ਸਿੱਕਾ ਜਗਤ ਵਿੱਚ, ਨਾਨਕ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਚਲਾਇਆ) ਦਾ ਨਿਆਰਾਪਣ ਅਤੇ ਨਿਵੇਕਲਾਪਣ, ਹਿੰਦੂ ਵੀਚਾਰਧਾਰਾ (ਤਿਲਕ ਜੰਝੂ ਦੀ) ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਕਾਰ ਕੇ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਨਾਨਕ-ਪੰਥ ਦੀ ਸੁੱਚੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚ, ਜੋਰ-ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਅਕੀਦਾ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ-ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ - ‘ਤਿਲਕ ਜੰਝੂ ਰਾਖਾ, ਪ੍ਰਭ ਤਾਕਾ’ ਤਾਕਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ। (ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇਹ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ)। ਸੋ ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਸਚਮੁੱਚ ‘ਧਰਮ ਦੀ ਚਾਦਰ’ ਹਨ ਨਾਂਕਿ ‘ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ’। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ‘ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ’ ਦੱਸਣਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਇਸ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ‘ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਸ਼ਹਾਦਤ’ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿਆਉਣਾ ਹੈ। ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਦਾ ਫੁਰਮਾਨ, ਹਮੇਸ਼ਾ-ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਤਾੜਨਾ ਭਰਪੂਰ ਯਾਦ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ -
‘ਜਬ ਲਗ ਖਾਲਸਾ ਰਹੇ ਨਿਆਰਾ,
ਤਬ ਲਗ ਤੇਜ ਦੀਓ ਮੈ ਸਾਰਾ।
ਜਬ ਇਹ ਗਹਿਹ ਬਿਪਰਨ ਕੀ ਰੀਤ,
ਮੈਂ ਨਾ ਕਰਉਂ ਇਨਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤ।’
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਬਿਪਰਨ ਕੀ ਰੀਤ (ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਧਰਮ) ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਲੀਕ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਦਾਇਤ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਸਮਝ ਆਈ ਹੈ ਪਰ ਸਾਡੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਿਪਰਨ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਖਰੀਦੇ ਗਏ ‘ਪੱਗ਼²ੜੀਧਾਰੀ ਹਿੰਦੂ’ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ, ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਨੂੰ, ਹਿੰਦੂ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਗਰਕ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਾ ਤਾਣ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੈਂਕੜਿਆਂ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਕਾਤਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਦਿਹਾਤੀ) ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਪੁਲੀਸ (ਐਸ. ਐਸ. ਪੀ.) ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ ਰੀਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ -‘ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਭਲਾ ਆਖੀਏ’। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੁੱਖ-ਬੰਧ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡੀ. ਜੀ. ਪੀ. ਅਤੇ ਹੁਣ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੇ ਗਵਰਨਰ, ਓ. ਪੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਯਾਦ ਰਹੇ, ਇਹ ਉਹ ਹੀ ਓ. ਪੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਹੈ -ਜਿਹੜਾ ਬੁੱਚੜ ਕੇ. ਪੀ. ਗਿੱਲ ਦੇ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ‘ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ’ ਦਾ ਡੀ. ਜੀ. ਪੀ. ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਇਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਦੇਖ-ਰੇਖ ਅਤੇ ਸਿੱਧੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੇ. ਪੀ. ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਰੀਟਾਇਰ ਕਰਕੇ, ਫੇਰ ਇਸੇ ਓ. ਪੀ. ਸ਼ਰਮੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ ਦਾ ਡੀ. ਜੀ. ਪੀ. ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਡੀ. ਜੀ. ਪੀ. ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ‘ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ’ ਦੇ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਅਖਬਾਰ ਨੇ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਸਬੰਧੀ ਦਿੱਤੀ ਖਬਰ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ - ‘ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਦੇਣ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ’ ਉਥੇ ਲੇਖਕ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਇਉਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ - ‘ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਉਹ ਪੁਲੀਸ ਅਫਸਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਦੋਂ ਦੇ ਡੀ. ਜੀ. ਪੀਆਂ (ਸਮੇਤ ਓ. ਪੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਕੇ. ਪੀ. ਗਿੱਲ) ਦੀ ਭਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਖੱਟੀ ਸੀ - ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਵਲੋਂ ਭੇਜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਖੁਫੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਨਾ-ਸਿਰਫ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਦਾਰੂ ਸਿੱਕਾ ਹੀ ਫੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਬਲਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਵੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।’
ਪਾਠਕਜਨ! ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਰੋਲ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ-ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦੇ ਖੜਯੰਤਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਕੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ - ‘ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵਾਲੇ ਅਹੁਦੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਬੜੀ ਡੂੰਘੀ ਆਸਥਾ ਤੇ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਪਿਛੋਕੜ ਕਰਕੇ, ਉਹ ਆਮ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਲਈ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਬੜੀ ਵਧੀਆ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।’ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ‘ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਭਗਤੀ’ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਹਿਣ ਤੱਕ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ 45 ਫੀ ਸਦੀ ਦੇਣ ਹੈ, 11 ਭੱਟ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਆਦਿ ਆਦਿ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ, ਕਿਸੇ, ਜਾਤ, ਧਰਮ, ਨਸਲ ਨਾਲ ਵੈਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਪਰ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਨਾ-ਸਿਰਫ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮੁੱਢੋਂ-ਸੁੱਢੋਂ ਹੀ ਨਕਾਰਿਆ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਪੰਜ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ‘ਵੈਰ’ ਹੀ ਕਮਾਇਆ ਹੈ। ਜੂਨ-1984 ਵਿੱਚ, ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਅਤੇ 37 ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ’ਤੇ ਹਮਲਾ, ਬਿਪਰ ਦੇ ਇਸ ਵੈਰ ਦੀ ਸਿਖਰ ਸੀ। ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਵਰਗਾ ਕਾਤਲ ਪੁਲਸੀਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ‘ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਭਲਾ ਆਖੀਏ’ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਠੀਕ ਇਵੇਂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਬੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਕ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਕੇ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਮੁਕੰਮਲ ਸਫਾਇਆ ਕਰਕੇ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੇ ਬੁੱਧ ਦਾ ਨਾਹਰਾ ਬੜੀ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਬੁ¦ਦ ਕੀਤਾ ਸੀ (ਜਿਹੜਾ ਅਜੇ ਵੀ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ) - ‘ਅਹਿੰਸਾ ਪਰਮੋ ਧਰਮਾ’ (ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ, ਅਹਿੰਸਾ ਹੀ ਹੈ)।
ਜਿਹੜਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗੁਰਮਤਿ-ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ‘ਸਿੱਖ’ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਫੇਰ ਕੋਈ ਪਿਛੋਕੜ ਜਾਤਵਰਣ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਇਸ ਧਰਮ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭੱਟਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵੀ ਸਨ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਦੇਣ’ ਕਹਿਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਅਖੌਤੀ ਦੇਣ ਨੂੰ ਬਾਕੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ‘ਉੱਚੀ ਸਾਬਤ’ ਕਰਨਾ ਅਜੋਕੇ ਬਿਪਰ ਦੀ ਖਤਰਨਾਕ ਚਾਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਖਬਰਦਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਜਾਤ-ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ‘ਸ਼ਹੀਦ’ ਵੀ ਵੰਡੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਅਸਲੀ ਵਾਰਸ, ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ, ਕੁਝ ਰੁੰਡਤ-ਮੁੰਡਤ ਅਖੌਤੀ ‘ਵੈਰਾਗੀ’ ਨਿਕਲ ਆਏ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ, ‘ਬੈਰਾਗੀ ਮਹਾਂ-ਮੰਡਲ’ ਬਣਾ ਕੇ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਨ-ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਫਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਭਾ, ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਿਆਲਾ (ਜਿਹੜੇ ਤਿੰਨ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਗਏ) ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਦਾਅਵਾ ਜਤਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਰ.ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਬਿਪਰਵਾਦ ਦੇ ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਚੈ¦ਿਜ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹਾਣੀ ਬਣ ਸਕੇਗੀ?

‘‘ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵੀਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ‘ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਖੇਹ-ਖਰਾਬੀ ਜਾਰੀ’’

ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਵਲੋਂ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ’ਤੇ ਉਸ ਦੀ ‘ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕਾਂ’ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮਾਰਕੁਟਾਈ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਦੀ ਗਰਦ ਅਜੇ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬੈਠੀ ਕਿ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ ਸਚਿਨ ਤੇਂਦੂਲਕਰ ਦੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਨੇ, ਸਭ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਫੇਰ ਇਸ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਧਕੇਲ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਾਠੀ ਮੂਲ ਦੇ ਸਚਿਨ ਤੇਂਦੂਲਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਜੀਵਨ ਦੇ 20 ਵਰ੍ਹੇ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ’ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਚਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਮੈਂ ਇੱਕ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰੀਅਨ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ’ਤੇ ਪੂਰਾ ਮਾਣ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।’
ਸਚਿਨ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਪਬਲਿਕ ਹੋਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਸਖਤ ਨੋਟਿਸ ਲੈਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੇ ਪਾਰਟੀ ਪਰਚੇ ‘ਸਾਮਨਾ’ ਵਿੱਚ ਸਚਿਨ ਨੂੰ ਸਖਤ ਝਾੜ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਸਚਿਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੀ ਖੇਡੇ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲੱਤ ਨਾ ਅੜਾਵੇ। ਸਚਿਨ ਨੇ ਇਹ ਬਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ‘ਮਰਾਠੀ ਲੋਕਾਂ’ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਮਿਟਾ ਲਈ ਹੈ। ਸਚਿਨ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਅਜੇ ਜੰਮਿਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਦੋਂਕਿ ਮਰਾਠੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਰਕੇ, ਮੁੰਬਈ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। 105 ਮਰਾਠਿਆਂ (ਮਰਾਠੀ ਮਨੁੱਸ਼) ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਕੇ ਮੁੰਬਈ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।’’ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਇਸ ਟਿੱਪਣੀ ਨੇ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ (ਗਾਇਕਾ) ਵਾਂਗ ਸਚਿਨ ਤੇਂਦੂਲਕਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ‘ਮਰਾਠੀ ਮਾਣ’ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਰ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਨੇ ‘ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ’ ਦੇ ‘ਏਕਤਾ-ਅਖੰਡਤਾ’ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਤੇਂਦੂਲਕਰ ਨੂੰ ਵੀ ਮਰਾਠੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੌਡੀਓਂ ਖੋਟਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਅੱਡ-ਅੱ²ਡ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਾਪੀ ਤੋਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਦੇ ਕੇ ਸਚਿਨ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਦਾ ਡਰਾਮਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਬੜੀ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੀ ਝੰਡਾ ਬਰਦਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ-ਈਸਾਈਆਂ ਦਾ ਹਿੰਦੂਕਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਅ¦ਬਰਦਾਰ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ - ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀਆਂ ਧੱਜੀਆਂ ਉਡਾ ਰਹੇ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲ ਸਕਣ ਦੀ ਜੁਰਅੱਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਦੇ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਅਰੁਣ ਜੇਤਲੀ ਨੇ ਇਹ ¦ਗੜਾ ਜਿਹਾ ਬਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪੱਲਾ ਛੁਡਾਇਆ, ‘ਸਚਿਨ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਚਿਨ ਠੀਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰੀਅਨ।’ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਦੇ ‘ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਦੇਸ਼ਭਗਤ, ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ, ਰਾਜ ਠਾਕਰੇ, ਉਦੇ ਠਾਕਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਰਟੀ ਕੈਡਰ ਦਾ ‘ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਣ’ ਕਰ ਲੈਣ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਫਲ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦੇਣ।’
ਠੀਕ ਜਦੋਂ ਚਾਚਾ ਠਾਕਰੇ, ਸਚਿਨ ਦੀ ਹੋਸ਼ ਟਿਕਾਣੇ ਲਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਤੀਜਾ ਰਾਜ ਠਾਕਰੇ, ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਨੂੰ ‘ਮਰਾਠੀ ਸਬਕ’ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਦੇ ਰੇਲਵੇ ਮਹਿਕਮੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਮਰਾਠੀ ਮਾਣੂਆਂ’ ਨੇ ਹੀ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਂਦਿਆਂ ਦਰਜਨਾਂ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂਕਿ ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਅਸਾਮੀਆਂ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇਣ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ।
ਰਾਜ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੀਡਰ ਬਾਲਾ ਨੰਦਗਾਓਨਕਰ ਨੇ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬੈਂਕ ਵਲੋਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ ਦੀਆਂ ਬਰਾਂਚਾਂ ਲਈ 1100 ਅਸਾਮੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਿਰਫ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਿੱਟੇ ਭੁਗਤਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹੋ। ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਵਲੋਂ ਇੰਟਰਵਿਊ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰੀ ਪੁਲੀਸ ਦਸਤਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
‘ਮਰਾਠਾ ਦੇਸ਼’ ਵਿੱਚ ਨੰਗੇਜ਼ਵਾਦ ਨਾ ਵੜ੍ਹਨ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਹਰੇ ਹੇਠ, ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੇ ਲੜਕੇ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਉਦੈ ਠਾਕਰੇ ਨੇ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਪੂਰ ਦੇ ਘਰ, ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਵ-ਸੈਨਿਕਾਂ ਸਮੇਤ ਧਾਵਾ ਬੋਲਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਪੂਰ ਵਲੋਂ, ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਘੱਟ ਕੱਪੜੇ’ ਪਾਉਣ ’ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਤਾਜ਼ਾ ਕਾਰਨ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਪੂਰ ਦੀ ਫਿਲਮ ‘ਕੁਰਬਾਨ’ ਦਾ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਨੇ ਫਿਲਮ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਕਰਨ ਜੌਹਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਤਰਾਜ਼ਯੋਗ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਫਿਲਮ ’ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਤੋਂ ਮਾਫੀ ਮੰਗੇ। ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਪੂਰ ਦੇ ਘਰ ’ਤੇ ਹੀ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਲੱਗੇ ਪੋਸਟਰ ਆਦਿ ਵੀ ਪਾੜ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਪੂਰ, ਕਰਨ ਜੌਹਰ ਆਦਿ ਗੈਰ ਮਰਾਠੀ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਉਵੇਂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅਮਿਤਾਭ ਬਚਨ ਅਤੇ ਜਯਾ ਬਚਨ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਾਜ਼ਾ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਿਛਲੀ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਕੱਢੇ ਗਏ ਸਿੱਟੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਾਂ -
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ‘ਬਹਾਦਰ ਮਰਾਠਿਆਂ’ ਦਾ ‘ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਮੋਹ ਭੰਗ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਮਰਾਠਾ ਪਾਰਟੀਆਂ, ‘ਮਰਾਠਾ ਦੇਸ਼-ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦੇ ਲਈ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਗ-ਸੰਕੋਚ ਦੇ ਹਿੰਸਕ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ 150 ਮਿਲੀਅਨ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਕ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ‘ਉਲਾਮਾਵਾਂ’ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਉਹ, ਵੰਦੇ-ਮਾਤਰਮ ਗੀਤ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇਸਲਾਮ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ।’ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਚੈ¦ਿਜ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮਰਾਠੇ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆਪਣੇ ‘ਹਿਤਾਂ’ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ -ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ, ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼-ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੇਸ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਲਾਹਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ‘ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਤਾਰ-ਤਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਕੌਮੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕੌਮਾਂ, ਆਪਣੇ ਕੌਮੀ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕੌਮੀ - ਦੇਸ਼ ਸਿਰਜਣਗੀਆਂ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਤੇ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਲਦ ਹੀ ਦੋਹਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।

‘ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ-ਇੱਕ ਧਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਜਨਾਜ਼ਾ’

ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਵਾਪਰੀ ਘਟਨਾ ਨੇ, ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾਤਾ ਡਾਕਟਰ ਹੈਡਗਵੇਅਰ ਅਤੇ ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੜਫਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ 9 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ, ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਚੁਣੇ ਗਏ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਆਬੂ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਅਖੌਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ। ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਬੜੇ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਕਿ ਅਖੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ‘ਭਗਵਾਂਕਰਣ’ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ ਉਰਦੂਇ ੰਗਲਿਸ਼ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ‘ਹਿੰਦੀ’ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਹੋਇਆ ਐਨ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ। ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਰਾਜ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਤ ਦਿਵਾ ਕੇ, ‘ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ’ ਦੀ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਮਰਾਠਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਧਾਰਿਤ ਰਾਜ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ (ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਪਿੱਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਹੀ ਹੈ) ਦੇ 13 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ, ਉਸ ਕਾਰਨਾਮੇ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜੋਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਭਾਵੇਂ ਕੁਰਸੀਆਂ-ਮੇਜ਼ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਚੱਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਧੱਕੇ ਮਾਰ ਕੇ ਪਾਸੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਵਿਧਾਨਕਾਰ ਨੇ, ਮਾਈਕ ਨੂੰ ਪੋਡੀਅਮ ਤੋਂ ਉਖਾੜਕੇ ਦੂਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਆਜ਼ਮੀ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਤੋਂ ਉਖੜ ਗਏ ਪਰ ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਕ੍ਰਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਆਜ਼ਮੀ ਆਪਣੀ ਸੀਟ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਭਗਤ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਚਪੇੜਾਂ ਮਾਰੀਆਂ, ਅਤੇ ਛਾਤੀ ’ਤੇ ਘਸੁੰਨ ਜੜੇ। ਦੂਸਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਭਗਤਾਂ’ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ’ਚੋਂ ਛੁਡਾਇਆ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਵਰਤ ਗਈ ਪਰ ਫਿਰ ਇੱਕ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਭਗਤ ਨੇ ਆਜ਼ਮੀ ਦੇ ਗਲ ਦੁਆਲੇ ‘ਗੱਦਾਰ’ ਦਾ ਬੈਨਰ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਨੇ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਦੇ ਚਾਰ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ-ਚਾਰ ਸਾਲ ਲਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪਰ ਆਜ਼ਮੀ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇਥੇ ਹੀ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਜਦੋਂ ਆਜ਼ਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਅਖਾਣ ’ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ - ‘ਤਾਏ ਦੀ ਧੀ ਚੱਲੀ, ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਰਹਾਂ ਇਕੱਲੀ’। ਇਸ ਪਿੱਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਭਤੀਜੇ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਾਲੇ ਬਾਜ਼ੀ ਲੈ ਗਏ ਹਨ। ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਕੇ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ‘ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਿਉਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈਂ? ਤੂੰ ਮਰਾਠੀ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਕਿਉਂ ਚੁੱਕੀ ਹੈ... ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਯੂ. ਪੀ. ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਕੇ ਆਵਾਂਗੇ ਆਦਿ ਆਦਿ।’ ਵਿਚਾਰੇ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨਬਖਸ਼ੀ ਕਰਾਈ।
ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ’ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਬਿਆਨ ਵੀ ਬੜੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਸ਼ੀਰੀਸ਼ ਪਾਰਕਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ‘ਹਿੰਦੀ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਥੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣੀ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ (ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ) ਜਾਓ।’ ਵਿਧਾਨਕਾਰ ਕਾਦਮੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਹਮਲੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ, ‘ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕਲਚਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਆਜ਼ਮੀ, ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਹੋਈ, ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ‘ਸਹੁੰ’ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੜ ਸਕਦਾ? ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ 11 ਕਰੋੜ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਨਾ ਕਰੇ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਸਾਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।’ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਆਜ਼ਮੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ‘ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਹੁੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਸਕਦਾ?
ਪਾਠਕਜਨ! ਉਪਰੋਕਤ ਕਹਾਣੀ ਬੜੀ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥਾਂ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਦੂਰਗਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਦੀਆਂ ਘੀਸੀਆਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਸਕ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾ ਕੇ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਈਏ ਆਪਣੇ ‘ਵਤਨ’ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਏ ਹਨ। ਅਸਾਮ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਕ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਅਸਾਮ ਤੋਂ ਭਜਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਵਰਤਾਰਾ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਘਟਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ (ਯਾਦ ਰਹੇ ਇਹ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਪਾਰਟੀ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ) ਨੇ, ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਰੈਲੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਯੂ. ਪੀ., ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭਈਆਂ ਨੂੰ। ਇਸ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਸਤ ਕੇ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਨੇ ਜਿਥੇ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਸਤੀਫੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਉਥੇ ਡੂੰਘਾ ਸਾਹ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ‘ਹਰ ਪਾਸੇ ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਯਾਦ ਰਹੇ 1920ਵਿਆਂ ’ਚ ਡਾਕਟਰ ਹੈਡਗਵੇਅਰ ਨੇ, ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਅਧਾਰਿਤ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ‘ਵਿਚਾਰਕ’, ਸਾਵਰਕਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ‘ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੋ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹਨ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ।’ ਇਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੀ ਅੱਗੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣੀ। ਗੋਲਵਲਕਰ ਨੇ, 1930ਵਿਆਂ ’ਚ ਨਾਜ਼ੀ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈਂਦਿਆਂ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੂੰ, ਹਿਟਲਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਤਹਿਤ ਹੀ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ। 1950ਵਿਆਂ ’ਚ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀ ‘ਭਾਰਤੀ ਜਨਸੰਘ’ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰੀ। ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ., ਭਾਰਤੀ ਜਨਸੰਘ ਦਾ ਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਅਵਤਾਰ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚਲੀ ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ, ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਛਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਹੀ ਲੜੀਆਂ ਹਨ।
ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਆਧਾਰ-ਸ਼ਿਲਾ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ’ਤੇ ਟਿਕਾਈ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ‘ਭਾਰਤਵਰਸ਼, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੇ ਵਸਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ, ਬੋਧੀ ਤੇ ਜੈਨੀ ਹਿੰਦੂ ਹਨ। ਇਸਲਾਮ ਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਮ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ‘ਭਾਰਤੀਕਰਣ’ ਭਾਵ ਕਿ ‘ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਣ’ ਕਰਣਾ ਬੜਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਹੀ ਧਰਮ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਹੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਬਹੁ-ਕੌਮੀ ਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇੱਕ-ਕੌਮੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕੌਮ ਹੈ ਹਿੰਦੂ ਕੌਮ।’ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਸਾਰ ਰੂਪ ਇਹ ਨਾਹਰਾ ਹੈ -
‘ਸਭ ਮਿਲ ਬੋਲੋ ਏਕ ਜ਼ੁਬਾਨ
ਹਿੰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ।’
ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਨੇ 1992 ਵਿੱਚ, ਬਾਬਰੀ ਮਸੀਤ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ, ਵਕਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ‘ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਲਹਿਰ’ ਵੀ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਪੰਡਿਤ ਵਾਜਪਾਈ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ’ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਏ। ਪਰ ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਸਾਵਰਕਰ, ਗੋਲਵਲਕਰ (ਜਿਹੜੇ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਸੀ ਮਰਾਠੇ ਸਨ) ਦੀ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋ-ਦੋ ਸੈਨਾਵਾਂ (ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ) ਡੂੰਘਾ ਦਫਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ, ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਅੱਡ-ਅੱਡ ‘ਕੌਮੀਅਤਾਂ’ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹ ਸਕੇ। ਹੁਣ ਉਹ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਖਤਮ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਿਰਫ 15-20 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੀ ਬੋਲੀ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ, ਇਸ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਨਕਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਦੇ ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਮੇਤ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਸੂਬਿਆਂ ’ਤੇ ਇਹ ਜਬਰੀ ਠੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਗੱਲ, ‘ਭਾਸ਼ਾ’ ਦੇ ਮਸਲੇ ’ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ‘ਬਹਾਦਰ ਮਰਾਠਿਆਂ’ ਦਾ ‘ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਮੋਹ ਭੰਗ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਮਰਾਠਾ ਪਾਰਟੀਆਂ, ‘ਮਰਾਠਾ ਦੇਸ਼-ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦੇ ਲਈ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਗ-ਸੰਕੋਚ ਦੇ ਹਿੰਸਕ ਤੌਰਤਰੀਕਿਅ ਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ 150 ਮਿਲੀਅਨ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਕ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ‘ਉਲਾਮਾਵਾਂ’ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਉਹ, ਵੰਦੇ-ਮਾਤਰਮ ਗੀਤ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇਸਲਾਮ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ।’ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਚੈ¦ਿਜ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮਰਾਠੇ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆਪਣੇ ‘ਹਿਤਾਂ’ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ -ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ, ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼-ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੇਸ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਲਾਹਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ‘ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਤਾਰਤਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਕੌਮੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕੌਮਾਂ, ਆਪਣੇ ਕੌਮੀ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕੌਮੀ - ਦੇਸ਼ ਸਿਰਜਣਗੀਆਂ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਤੇ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਲਦ ਹੀ ਦੋਹਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।

‘ਨਵੰਬਰ 1984 ਦਾ ਸਿੱਖ ਨਸਲਘਾਤ ਬਨਾਮ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਬਾਦਲ)’

ਨਵੰਬਰ 1984 ਨੂੰ ਬੀਤਿਆਂ 25 ਵਰ੍ਹੇ ਪੂਰੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਜੂਨ 1984 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਦੋਂ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਟੌਹੜਾ, ਬਾਦਲ, ਬਰਨਾਲਾ, ਬਲਵੰਤ ਲੱਡੂ, ਰਵੀਇੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਬਲਵੰਤ ਰਾਮੂਵਾਲੀਆ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ) ਦੇ ਰੋਲ ਸਬੰਧੀ ਕਾਫੀ ਸਮੱਗਰੀ ਹੁਣ ਜਨਤਕ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਘੱਲੂਘਾਰਾ 84 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਇਸ ‘ਸਮੱਗਰੀ’ ਵਿੱਚ ਉਪਰੋਕਤ ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀਆਂ, ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ 24 ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 9 ਮੀਟਿੰਗਾਂ ‘ਗੁਪਤ’ ਹੋਈਆਂ। ਇਹ ਗੁਪਤ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਗੈਸਟ ਹਾਊਸਾਂ, ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੇ ਲਾਂਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਇਹ ਗੁਪਤ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਵਾਸ, (27 ਸਫਦਰਜੰਗ ਰੋਡ ਦਿੱਲੀ) ਦਿੱਲੀ ਗੈਸਟ ਹਾਊਸ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਮਕਾਨ, ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੀ ਲਾਂਜ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਅੱਡ ਅੱਡ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ 9 ਗੁਪਤ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੀਆਂ, ਤਰੀਕਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ, 16 ਨਵੰਬਰ-1982, 17 ਨਵੰਬਰ-1982, 17 ਜਨਵਰੀ-1983, 24 ਜਨਵਰੀ-1984, 24 ਮਾਰਚ- 1984, 27 ਮਾਰਚ-1984, 29 ਮਾਰਚ-1984, 21 ਅਪ੍ਰੈਲ-1984 ਅਤੇ 26 ਮਈ-1984। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨ - ਆਰ. ਐੱਲ. ਭਾਟੀਆ, ਸੀ. ਆਰ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਸਵਾਮੀ ਰਾਓ- ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਸਕੱਤਰ, ਪੀ. ਸੀ. ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ, ਟੀ. ਐਨ. ਚਤੁਰਵੇਦੀ (ਗ੍ਰਹਿ ਸਕੱਤਰ), ਮੰਤਰੀ ਵੈਂਕਟ ਰਮਨ, ਮੰਤਰੀ ਪੀ. ਸੀ. ਸੇਠੀ, ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ੰਕਰ, ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਐਮ. ਪੀ., ਟੀ. ਐਨ. ਚਤੁਰਵੇਦੀ, ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਐਮ. ਪੀ., ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮ੍ਹਾ ਰਾਓ, ਐਸ. ਐਸ. ਕੇ. ਵਲੀ, ਪ੍ਰੇਮ ਕੁਮਾਰ - ਗ੍ਰਹਿ ਸਕੱਤਰ, ਪ੍ਰਣਾਬ ਮੁਖਰਜੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ੰਕਰ।
26 ਮਈ 1984 ਦੀ ਅਖੀਰਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਣਾਬ ਮੁਖਰਜੀ, ਨਰਸਿਮ੍ਹਾ ਰਾਓ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ੰਕਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ’ ਲਈ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਜੂਨ 84 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ’ਤੇ ਢਾਹੇ ਗਏ ਜਬਰ ਅਤੇ ਵਰਤਾਏ ਗਏ ‘ਘੱਲੂਘਾਰੇ’ ਵਿੱਚ, ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰਾਂ ਦਾ ਰੋਲ, ਹੁਣ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਦੀ ਚਿੱਟੀ ਨੰਗੀ ਧੁੱਪ ਵਾਂਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੰਗਾ ਹੈ।
ਨਵੰਬਰ - 84 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 3 ਵਾਰ ਪੰਡਿਤ ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਭਾਈਵਾਲ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ 25 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵਾਰ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਪਵਾਈਆਂ। ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਦੋ ਟਰਮਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ (ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਸ਼ੀਲਾ ਦੀਕਸ਼ਤ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੈ), ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੀ ਬਣਦੀ ਰਹੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1985 ਵਿੱਚ ਬਰਨਾਲੇ ਦੀ ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ, 1997 ਵਿੱਚ ਬਾਦਲ ਦੀ ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ, ਹੁਣ 2007 ਤੋਂ ਫੇਰ ਬਾਦਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੈ ਪਰ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਜੂਨ-84 ਦਾ ਹੋਵੇ, ਨਵੰਬਰ-84 ਹੋਵੇ ਜਾਂ 94 ਤੋਂ 95 ਤੱਕ ਹੋਈ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਹੋਵੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸਾਰੇ ‘ਚੈਪਟਰ’ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਕਦੀ ਵੀ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਘੱਲੂਘਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ, ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਦੱਬੇ ਘੁੱਟੇ ਸਾਹਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘੱਲੂਘਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸਿੱਖ ਯਾਦ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਜੂਨ-1984 ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਯਾਦਗਰ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਬਣਾਈ ਗਈ। (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਵਰਕਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਭਗੌੜੇ ਕਿਉਂ ਹਨ?) ਮਾਮਲਾ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਤੀ ਮੱਦਦ ਦਾ ਹੋਏ, ਧਰਮੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਮੁੜ ਬਹਾਲੀ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਇਸ ਸਭ ਵੱਲ ਪਿੱਠ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹੇਠ ‘ਜਥੇਦਾਰ’ ਗੁਰੂਡੰਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਜਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ’ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਾਦਲ ਦੀ ‘ਪੰਥਕ ਸਰਕਾਰ’ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਡੱਕ ਕੇ ਗੁਰੂਡੰਮੀਆਂ ਦੀ ਅਖੌਤੀ ਨਾਮ-ਚਰਚਾ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ, ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ¦ਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬੰਦ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਕਾਰਵਾਈ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਨੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਕਈ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ¦ਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰੱਖਣ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਹੀ, ਬਾਦਲ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ, 3 ਨਵੰਬਰ ਦੇ ‘ਪੰਜਾਬ ਬੰਦ’ ਦੇ ਸੱਦੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੱਖਣ’ ਦੀ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਘਿਨਾਉਣੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਵਾਜ਼ ਬੁ¦ਦ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਠੀਕ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ (ਇਸ ਨੂੰ ਗੁੰਡਾ ਫੋਰਸ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ, ਜ਼ਮੀਨੀ ਝਗ਼²ੜੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅੰਧਾਧੁੰਦ ਗੋਲੀਆਂ ਬਰਸਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ 2 ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਅਤੇ 10 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ‘ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ’ ਦਾ ਦੀਵਾਲਾ ਨਿਕਲਣਾ ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਾਦਲ ਦਲ ਦੀ ਸਿਖਰਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਤੱਕ ਦੇ ਟੌਂਟ-ਬਟੌਂਟ ਅੱਜ ਵੀ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਕਾਂਗਰਸੀ ਏਜੰਟ’ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਨੂੰ ‘ਲੁਟੇਰੇ ਕਾਤਲ’ ਲਕਬਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ, ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ‘ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੀ ਫੌਜ’, (ਕ੍ਰਿਮੀਨਲ ਫੋਰਸ) ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮਕਸਦ ਪੰਥਕ ਏਜੰ²ਡੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਨ੍ਹੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਦਬਾਉਣਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ, ‘ਪੰਥਕ ਏਜੰਡੇ’ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਦਫਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਆਪਣੇ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਪੰਥਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਜਿਊਂਦੇ ਜੀਅ ਕਾਬਜ਼ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਇੱਕ ‘ਡੰਮੀ ਜਥੇਦਾਰ’ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਿੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਉਪਰ ਹਿੰਦੂ ਕੈ¦ਡਰ ਦਾ ਚੋਲਾ ਪਾਉਣ ਦਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਹਾਲੀਆ ਯਤਨ, ਬਾਦਲ ਦਲ ਵਲੋਂ, ‘ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ’ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ, ਪਿਛਲੇ 25 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਛੇਕੜਲੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।
ਹੁਣ ਵੇਖਣਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਜ਼ਲਾਲਤ ਭਰੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਦੇਰ ਤਮਾਸ਼ਬੀਨ ਬਣ ਕੇ ਵੇਖਦੀ ਰਹੇਗੀ? ਕੀ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਬਾਦਲ ਦੇ ‘ਮਗਰਮੱਛੀ ਢਿੱਡ’ ਨੂੰ ਪਾੜ ਕੇ ਜਾਂ ਬਾਦਲ ਦੇ ‘ਤੰਦੂਆ ਜਾਲ’ ਨੂੰ ਤਾਰ-ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾ ਸਕਾਂਗੇ? ਸਮਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬੀਤਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਦਲ ਦਲ ਦੇ ਕਾਲੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ ’ਚੋਂ, ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹੱਲਾ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

31 ਅਕਤੂਬਰ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ

ਯੂਨਾਨੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਫੀਨਿਕਸ ਪੰਛੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਸ ਪੰਛੀ ਦਾ ਅੰਤ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਵੇਂ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸੁਆਹ ਨੂੰ ਫਰੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਫੀਨਿਕਸ ਪੰਛੀ ਨਿਕਲ ਕੇ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਤਾਂ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਹੈ ਪਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਜਿਊਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਕੌਮ-ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਜਨਮ ਹੀ ਖੰਡੇ ਦੀ ਧਾਰ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਸਿੱਖੀ ਸਕੂਲ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲੇ ਦੀ ਫੀਸ ਸੀਸ ਭੇਟ ਹੈ, ਭਾਵ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ’ਚੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਦੀ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਵਰ੍ਹੇ ਦਾ ਕੋਈ ਦਿਨ, ਕੋਈ ਪਲ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸਿੰਘ-ਸਿੰਘਣੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ ਢਾਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਤਾਂ ਸੱਚ ਸ਼ਮਾਂ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਦੀ ਨਾ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲੀ ¦ਮੀ ਲਾਈਨ ਹੈ। ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਅਖੀਰ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਧੰਨ ਹਨ ਗੁਰੂ ਕਲਗੀਧਰ ਦੇ ਲਾਡਲੇ ਸਪੁੱਤਰ-ਸਪੁੱਤਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਹੀ ਉੱਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 ਨੂੰ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਮ ਪੀਤਾ ਅਤੇ 6 ਜਨਵਰੀ, 1989 ਨੂੰ ਕੌਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਪ੍ਰਪੱਕ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ, ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੋੜੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਪਰੋਈ ਗਈ ਹੈ। ਜੂਨ, 1984 ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ 37 ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਤੇ ਟੈਂਕਾਂ-ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਬੜਾ ਦੁਖਦਾਈ ਅਨੁਭਵ ਕਰਵਾਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਬੱਚਾ-ਬੱਚਾ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੰਝੂ ਕੇਰਦਾ, ਇਸ ਸਿੱਖੀ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਰੌਂਅ ਵਿੱਚ ਸੀ। 31 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਕੇ ਲਾਲਾਂ, ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਪਟਰਾਣੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਬਣਦਾ ਹੱਕ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਹ ਦੋ ਯੋਧੇ, ਸ਼ਾਂਤਚਿੱਤ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਖ਼ੜ੍ਹੇ ਰਹੇ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸੀ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾ ਰਹੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬੇਗੁਨਾਹ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਸੀ ਸਿੱਖ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਾ ਤਰਾਜੂ। ਦੋਨੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਕਮਰੇ ਅੰਦਰ ਲਿਜਾ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਤਾਂ ਮੌਕੇ ਤੇ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਏ ਜਦੋਂਕਿ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਕਾਫੀ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚਾ ਲਿਆ। ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿੱਚ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਰਹੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪੀੜ ਲਗਾਤਾਰ ਬਣੀ ਰਹੇ।
ਹੁਣ ਇਨਸਾਫ ਦਾ ਜਨਾਜ਼ਾ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਕਤਲ ਕਾਂਡ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਦੋ ਸਧਾਰਨ ਜਿਹੇ ਪੁਲੀਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ‘ਮਹਾਨਤਾ’ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਡੂੰਘੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਅਮਰੀਕਨ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਸੀ. ਆਈ. ਏ. ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਤਲ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਨ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਜ਼ਾਇ-ਮੌਤ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਾਰੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਜੱਜਾਂ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਪਾਸੜ ਰੁਝਾਨ ਹੀ ਸੀ। ਸਫਾਈ ਪੱਖ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੂੰ ਉਸ ਵਲੋਂ ਮੰਗੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਦੇ ਵੀ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਭਾਈ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਮੁੜ ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਬਹਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਬਣਦੀ ਤਨਖਾਹ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨਾਂ ਦੀ ਰਾਇ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਜ਼ਾਇਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਕਤਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹੱਥ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਉਹ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਕਾਹਦਾ ਜੇ ਉਹ ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਫਾਹੇ ਨਾ ਲਾਏ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਰੰਗਣ ਵਾਲੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ ‘ਦੁਰਗਾ ਮਾਤਾ’ ਜੁ ਸੀ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਦੇ ਮਰ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਨਰ ਬਲੀ’ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕਮਾਲ ਦਾ ਸਿਦਕ, ਸਬਰ ਦਿਖਾਉਂਦਿਆਂ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਭਾਣਾ ਸਮਝ ਕੇ ਹੱਸ ਕੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾਇਆ।
ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਕੇਸਰੀ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾ ਕੇ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਥੰਮ ਬਣੇ। ਦਿਨ ਰਾਤ, ਨਾਮ-ਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੇ ਚਲਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਉਹ ਸਮਾਂ ਲਿਆਵੇ ਜਦੋਂ ਦਿੱਲੀ ਸਰ ਕਰਕੇ ਸਿੰਘ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਵਿੱਤਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਸਕਣ। ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਲੋਕਾਰ ਸੁਹਾਗਣ ਬੀਬੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮੰਗਣੀ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ। ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਸੱਸ-ਸਹੁਰਾ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਖਸ਼ੀਅਤਾਂ ਵਲੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬੀਬੀ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣ ਤੇ ਡਟੇ ਰਹੇ ਕਿ ਉਹ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਤੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਗੇ। ਜੇਲ੍ਹ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾ ਮਿਲਣ ਤੇ ਬੀਬੀ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੋਟੋ ਨਾਲ ਚਾਰ ਲਾਵਾਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅੰਦਰ ‘ਅਲੋਕਾਰ ਸੁਹਾਗਣ’ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਬੀਬੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵੀ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜਦੋਜਹਿਦ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰਪੁਰੀ ਸਿਧਾਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ, ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜਿੰਦਾਬਾਦ’ ਦੇ ਅਕਾਸ਼ ਗੁੰਜਾਊ ਨਾਹਰਿਆਂ ਨਾਲ 6 ਜਨਵਰੀ, 1989 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚਲੇ ਫਾਂਸੀ ਘਰ ਵੱਲ ਵਧੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਤੇ ਨਿਰਭੈਅਤਾ ਦੇਖ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਉਂਗਲਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਭਾਈ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਕਿ ‘‘ਮੈਂ ਮੁੜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ, ਪੰਥ ਦੇ ਵੈਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੋਧਾਂ।’’ ਕਿਸੇ ਅਜ਼ਬ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚ ਦੋਨੋਂ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ। ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਦੇ ਭੌਰਿਆਂ ਦਾ ਆਪ ਹੀ ਸਸਕਾਰ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਸਮ ਹਰਦਵਾਰ, ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਚਿਤਾ ਦੀ ਸਵਾਹ ਵੀ ਜ਼ਾਲਮ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦੰਦਲਾਂ ਪਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ 25ਵੇਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ‘ਸ਼ਹੀਦ ਕੀ ਜੋ ਮੌਤ ਹੈ, ਵੋਹ ਕੌਮ ਕੀ ਹਿਆਤ (ਜ਼ਿੰਦਗੀ) ਹੈ।
ਹਿਆਤ ਤੋ ਹਿਆਤ ਹੈ, ਮੌਤ ਭੀ ਹਿਆਤ ਹੈ।’
ਖਾਲਿਸਤਾਨ-ਜਿੰਦਾਬਾਦ!

ਸੱਚ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ... ਬੁਰੀ ਨਜ਼ਰ ਵਾਲੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਕਾਲਾ
‘ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸਪਿਨ ਨੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ.ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਪਰਨੇ ਸੁੱਟਿਆ’

ਭਾਵੇਂ ਆਰ. ਆਰ. ਐੱਸ. ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਲਾ ‘ਵੱਡਾ ਏਜੰਟ’ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਦਾ ਮੁਖੀ ਰੁਲਦਾ ਸਿੰਗ, ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚਲੀ ਬਾਜ਼ੀ ਹਾਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ‘ਸੈਨਾ’ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਅਜੇ ਲੁਕਵੇਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੱਖ ਸਬੂਤ, ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ (17 ਅਕਤੂਬਰ) ਮੌਕੇ, ਪੰਥ ਪ੍ਰਵਾਣਿਤ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ਨਕਾਰ ਕੇ, ਮੁੜ ‘ਹਿੰਦੂ ਕੈ¦ਡਰ’ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ‘ਸਾਜ਼ਿਸ਼’ ਨੂੰ ਸਫਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੇ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੇਤੀ ਦੂਤ’ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਨੇ ਅੱਡੀਚ ੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹੋਈ ਪੰਜਾਂ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਪਰਕ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੇ ਸਾਲੇ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਏ ਨਾਲ (ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਨਾਨਕਸਰੀ ਸੰਪਰਦਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ) ਅਤੇ ਮਹਿਤਾ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵਲੋਂ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਨੂੰ ਅਤਿ-ਖੁਫੀਆ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨੇੜਲੇ ਹਲਕਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਸੂਹ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੀਡੀਏ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਉੱਘ-ਸੁੱਘ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ‘ਕੋਈ ਹਰਿਓ ਬੂਟ ਰਹਿਓ ਰੀ’ ਦੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮਹਾਂਵਾਕ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਿਸੇ ਪੰਥ ਦਰਦੀ ਨੇ ਇਸ ‘ਢੱਕੀ ਰਿੱਝਣ ਵਾਲੀ ਤੌੜੀ’ ਦੀ ਹਵਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ। ਅੱਧੀ ਰਾਤੀਂ, ਮੀਡੀਆ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛਪਦੇ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਦੇ, ਤਾੜਨਾ ਭਰੇ ਬਿਆਨ ਛਾਪ ਦਿੱਤੇ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਫੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ (ਇੰਗਲਿਸ਼ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ), ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਅਤੇ ਅਜੀਤ ਜ¦ਧਰ ਨੇ ਇਹ ਬਿਆਨ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਛਾਪੇ।
ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਯੋਜਨਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਵੱਡੇ ਜਥੇਦਾਰ ਵਲੋਂ, ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਕਰਕੇ, ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਪਈ ‘ਫੁੱਟ’ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਭੜਾਸ ਕੱਢੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਰੱਦ’ ਕਰਨ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। ਚੇਤੇ ਰਹੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਦੀ ਪਟਨੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇੱਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਜਥੇਦਾਰ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ ’ਤੇ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਅਜੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਰ.ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਨੇ ਇਹ ‘ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ’ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਜਥੇਦਾਰ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਾਡਾ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।’ ਕਦੇ ‘ਜਥੇਦਾਰ’ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦਿੱਤਾ ਨਹੀਂ, ਫੇਰ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਨੂੰ ਕੀ ਲੋੜ ਪੈ ਗਈ? ਚੇਤੇ ਰਹੇ, ਇਹ ਜਥੇਦਾਰ, ਦਿੱਲੀ (ਮਹਿਰੌਲੀ) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗੋਬਿੰਦ ਸਦਨ ਡੇਰੇ ਹਰ ਮੱਸਿਆ-ਸੰਗਰਾਂਦ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੂਜਾ ਭੇਟਾ ਉਗਰਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ, ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨਾਲ, ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ‘ਗੁਰੂ’ ਬਾਬਾ ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ (ਉਦਾਸੀ ਮੱਤ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, ਜਿਹ²ੜਾ ਕਿ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਦੇ ਜੋਗ-ਮੱਤ ਵਾਂਗ ਹੈ) ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ‘ਗਜ਼ਟਿਡ ਛੁੱਟੀ’ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰਵਾਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ, ਜਥੇਦਾਰ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਵਿੱਚ ਵਾੜਨ ਵਿੱਚ, ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਆਗੂ ਨੇ, ਨਾਨਕਸਰੀਏ ਸਾਧਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਨਾਲ, ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਮਜੀਠੀਏ ਦੀ ‘ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸਿਫਾਰਸ਼’ ਲਵਾਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਜਥੇਦਾਰ, ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਆਰ. ਐੱਸ. ਐਸ. ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੋੜਨ ਦਾ ਹੀ ਯਤਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕਰੈਡਿਟ ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੰਦਗੜ੍ਹ ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਾਰਾਂ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਡੱਟਵਾਂ ਸਟੈਂਡ ਲਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਲੈਣਾ ਬਣਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੂੜ ਸੌਦਾ ਸਾਧ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ, ਐਨ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਵਿਖਾਈ ਗਈ ਕਮਜ਼ੋਰੀ (ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਾਧ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਐਨ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਬਾਦਲ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਯੂ-ਟਰਨ ਮਾਰ ਲਿਆ ਸੀ) ਕਰਕੇ, ਪੰਥਕ ਸਫਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਤਿਕਾਰ ਗਵਾ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਨੂੰ ‘ਬਚਾਉਣ’ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਹੀ ਬੱਝਦਾ ਹੈ।
ਅੰਦਰੂਨੀ ਖਬਰਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜਥੇਦਾਰ ਨੰਦ²ਗ਼ੜ੍ਹ ਦੇ ਸਟੈਂਡ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ. ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਮੱਕੜ ਦਾ ਸਟੈਂਡ ਵੀ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਥੇਦਾਰ ਨੰਦਗੜ੍ਹ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ‘ਫਿਲਹਾਲ’ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਹਨ ਕਿ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਅਨੁਰਾਗ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਕੋਈ ਨਵੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਵਾਲਾ ਕੈਲੰਡਰ (ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦੀ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ) ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਇਹ ਉਹ ਹੀ ਅਨੁਰਾਗ ਸਿੰਘ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਰਿਸਰਚ ਬੋਰਡ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੁੰਦਿਆਂ, ‘ਸਹਿਜਧਾਰੀ ਸਿੱਖ’ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ, ਪਵਿੱਤ ਮੱਤੇਵਾਲ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਬਾਦਲ ਦੇ ਕਹਿਣ ’ਤੇ, ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬਦਲ ਕੇ, ਪੰਜਾਬ-ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੂੰ ਐਫੀਡੇਵਿਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਬੇਨਕਾਬ ਹੋਣ ’ਤੇ, ਉਹ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਕੇ ਵਾਪਸ ਬੈਂਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਦੁਬਾਰਾ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮੀਡੀਏ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ‘ਕਿਸੇ ਰੋਲ’ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਆਪਣਾ ਮੰਤਵ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਨਾ ਵੇਖ ਕੇ, ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਕਸੂਤੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਰਾਹ ਲੱਭਿਆ। ਆਖੀਰ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੀਮੇ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਵਿਖਾਉਣਾ ਸੀ। ਮੀਡੀਏ ਨੂੰ ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਵਲੋਂ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ‘ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਰੱਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਸਬੰਧੀ, ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਆਦਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਕੈ¦ਡਰ ਦੀ ਸੋਧ ਸਬੰਧੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਗਠਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇਗਾ...। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਕੈ¦ਡਰ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਸੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਹੁਣ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੀ ਹੈ।’ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ‘ਸੋਧਿਆ ਹੋਇਆ ਕੈ¦ਡਰ’, ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ (5 ਜਨਵਰੀ, 2010) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪਾਠਕਜਨ! ਸਿਆਸੀ ਖੇਡ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਲਾਗੂ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਥ ਵਲੋਂ (ਸਮੇਤ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਐਲਾਨੀਆਂ ਗਈਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ’ਤੇ ਛਾਪੇ ਗਏ ਕੈ¦ਡਰਾਂ ਦੇ) ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿਨ-ਦਿਹਾੜੇ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਨੇ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ‘ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ’ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ‘ਮੀਲ ਪੱਥਰ’ ਗੱਡਿਆ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਦੋ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਡਾਢੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਜਮਾਤ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਮੱਸਿਆ-ਪੁੰਨਿਆਂ-ਸੰਗਰਾਦਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਖੜਾ ‘ਡੇਰਾਵਾਦ’, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਸੰਤ ਸਮਾਜ’ ਦਾ ਲੁਭਾਉਣਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਡੇਰਾਵਾਦੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਕੈ¦ਡਰ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸੰਗਰਾਦਾਂ, ਮੱਸਿਆ, ਪੁੰਨਿਆ ‘ਹਿੰਦੂ ਕੈ¦ਡਰ’ ਵਾਲੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ‘ਪ੍ਰਕਾਸ਼’ ਤੇ ‘ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣਾ’ ‘ਹਿੰਦੂ ਕੈ¦ਡਰ’ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਨਾਂ ਥੱਲੇ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਬਣ ਜਾਏਗਾ। ਜੇ ਇਵੇਂ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦੇ ਸੰਮਤ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖ ਜੰਤਰੀਆਂ ਵਾਲੇ, 1469 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ‘ਖਾਲਸਾ ਸੰਮਤ’ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ, ਫੇਰ ਤਾਂ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਰਹੀ ‘ਸੋਧਾਂ’ ਦੀ ਗੱਲ। ਐਸਾ ਕਿਹੜਾ ਨਵਾਂ ਸਬੂਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਤਫਤੀਸ਼ ਕੈ¦ਡਰ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਗਈ? ਇਹ ਸਭ ਬਾਦਲਕਿਆਂ ਦਾ ਢਕਵੰਜ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡੇਰਾਵਾਦੀਆਂ ਨੇ, ਬਾਦਲ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿੱਚ ਮੁਤਾਲਬਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਹਿੰਦੂ ਕੈ¦ਡਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਬਾਦਲ ਟੱਬਰ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਵਾ ਦੇਣਗੇ। ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਦੇ ਛੇਕੜਲੇ ਯਤਨ ਵਿੱਚ, ਇਸ ‘ਪੇਸ਼ਕਸ਼’ ਦਾ ਵੀ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ। ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹੱਲਾ ਨਾਕਾਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਖਤਰਾ ਅਜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟਲਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। 5 ਜਨਵਰੀ ¦ਘਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ, ਯਕੀਨਨ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਖਾਣ ਹੈ -
‘ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਸੇ ਜਾਏ,
ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਸੇ ਨਾ ਜਾਏ।’

‘ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹੂਰੇਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ’

ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੰਕੇਤ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ, ¦ਗਰ-¦ਗੋਟੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਮਲਾਵਰ ਰੁਖ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਯਾਰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਚਾਪਲੂਸੀ ਕਰਦਿਆਂ, ਚੀਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਘਟੀਆ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਭੜਕਾਊ ਹਰਕਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿੰਗ ਉ¦ਪਿਕਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿ, ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਤੋਂ ਚੀਨ ਆ ਰਹੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਕਲਕੱਤਾ ਬੰਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਲਿਜਾਣਾ, ਭਾਰਤ ਵਿਚਲੇ ਕੁਝ ਚੀਨੀ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ੇ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਵਾਪਸ ਭੇਜਣ ਦੀ ਨੀਤੀ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਡਿੱਗ ਪਈ ਪਾਵਰ-ਪਲਾਂਟ ਦੀ ਚਿਮਨੀ (ਜਿਸ ਹੇਠ ਆ ਕੇ ਕੁਝ ਮਜ਼ਦੂਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ) ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰ ਰਹੀ ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦੀ ਖਿੱਚ-ਧੂਹ, ਤਾਈਵਾਨ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੀਨ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਸਮਝਦਾ ਹੈ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ, ਚੀਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਸੀਮਾ ’ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਨਕਲੋ-ਹਰਕਤ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਪੁਰਾਣੀ ਚੀਨੀ-ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਦਾ ਮਾਦਾ ਵੀ ਬੜਾ ਹੈ, ਉਹ ਯਾਰ-ਨਿਵਾਜ਼ ਵੀ ਪੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਵਾਲੇ ਵਤੀਰੇ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਛਾੜਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਫਿਰ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀਆਂ ਤਿਕੜਮਬਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬਰ ਦਾ ਪਿਆਲਾ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਜੰਗਜ਼ੂ ਵਰਤਾਰੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੌਜੀ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੇ, ਚੀਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੋਈ ਬਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ’ਤੇ, ਜਨਤਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਏ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨੇ ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ, ਚੀਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥਲ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਨੇ ਵੀ ‘ਬੱਤਖ’ ਵਾਂਗ ਆਵਾਜ਼ ਕੱਢੀ ਪਰ ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਨੀਤੀਘਾੜੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਬੱਘੀ ਅੱਖੀਂ ਮਰਵਾਉਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹੋਣੀ ਇਵੇਂ ਹੀ ਲਿਖੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੌਣ ਟਾਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੇ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨੀਟਰ ਸੰਸਥਾ ਤੋਂ, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੀਨ, ਸਾਊਥ ਤਿੱਬਤ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ‘ਕਰਜ਼ਾ’ ਲੈਣ ਲਈ ਦਰਖਾਸਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਚੀਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਅਸਰ ਰਸੂਖ ਵਰਤ ਕੇ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ‘ਝਗੜੇ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾ’ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੇ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਔਕਾਤ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ।
ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਇਸ ਹਫਤੇ ਹੀ, ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਘੁਰਕੀ ਦਾ ਅਸਰ ਕਬੂਲਦਿਆਂ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਰਾਕ ਹੁਸੈਨ ਓਬਾਮਾ ਨੇ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਆਏ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਨ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਪਰ ਚੀਨ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਚੀਨ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ‘ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਭਰਿਆ ਕਦਮ’ ਸਮਝੇਗਾ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਅਜੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਚੀਨ ਦਾ ‘ਸਰਕਾਰੀ ਦੌਰਾ’ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਸੋ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਨ ਨੇ, ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਨੂੰ ਨਾ-ਮਿਲਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਲਾਮਤੀ ਸਮਝੀ। ਜੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਚੀਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਹਾਲ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਰਤ, ਕਿਸ ਬਾਗ ਦੀ ਮੂਲ਼ੀ ਹੈ?
ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਦੂਸਰਾ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਜੰਮੂ-ਕਸਮੀਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਚੀਨ ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਹਮਾਇਤ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਸਾਲ ਤੋਂ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਚੀਨ ਨੇ ਇੱਕ ਚੁੱਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਪਰ ਜੋ ਕਾਰਵਾਈ ਚੀਨ ਨੇ ਹੁਣ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਨੀਤੀ-ਘਾੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੋਇਆ ਇਉਂ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਚੀਨ ਦੀ ਅੰਬੈਂਸੀ ਵਿੱਚ ਵੀਜ਼ਾ ਲੈਣ ਲਈ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਬੈਂਸੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ’ਤੇ ਵੀਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਕੋਰੇ ਕਾਗਜ਼ ’ਤੇ ਵੀਜ਼ਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਦਿੱਲੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਚੀਨੀ ਅੰਬੈਂਸੀ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ’ਤੇ ਵੀਜ਼ਾ ਲਵਾ ਕੇ ਲਿਆਵੇ। ਚੀਨੀ ਅੰਬੈਂਸੀ ਨੇ, ਕੋਰੇ ਕਾਗਜ਼ ਵਾਲਾ ਵੀਜ਼ਾ ਹੀ ਉਸ ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਲਿਖਾ ਕੇ ਲਿਆਵੇ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਵੀਜ਼ੇ ’ਤੇ ਸਫਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਖੈਰ ਦੂਸਰੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੀਨ ਜਾਣ ਲਈ ਜਹਾਜ਼ ’ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਲੈਣ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਇਹੀ ਕਹਾਣੀ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ 4-5 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰੀ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਬੀਜਿੰਗ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੀਨ ਦੀ ਅੰਬੈਂਸੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਦੀ ਥਾਂ, ਕੋਰੇ ਕਾਗਜ਼ ’ਤੇ ਹੀ ਵੀਜ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜਹਾਜ਼ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਨ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼-ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਚੀਨੀ ਅੰਬੈਂਸੀ ਕੋਲ ਰੋਸ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਟੈਂਡ ਲੈਂਦਿਆਂ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ, ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਕੇ, ‘ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰੀਅਤ’ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਚੀਨ-ਭਾਰਤ ਖਿਚਾਅ ਇਸੇ ਵੇਗ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ’ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਅਪਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਤੀਸਰੀ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਇਸੇ ਹਫ਼ਤੇ ਹੀ ਵਾਪਰੀ ਹੈ। ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੋਣ-ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ((ਉਥੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਲਈ 13 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਹਨ) ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਗਏ। ਚੀਨ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ ‘ਸਾਡਾ ਹਿੱਸਾ’ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਇੱਕ ‘ਭੜਕਾਊ ਕਾਰਵਾਈ’ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਪਲਟਵਾਂ ਵਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਅਟੁੱਟ, ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਦੇ ਲੋਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਫਖਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ...’ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿੱਬਤੀ ਆਗੂ ਦਲਾਈਲਾਮਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਅਰੁਣਾਚਲ ਯਾਤਰਾ ਸਬੰਧੀ ਵੀ ਚੀਨ, ਆਪਣਾ ਵਿਰੋਧ ਜਤਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਅਰੁਣਾਚਲ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਚੀਨ ਕਿੰਨਾ ਗੰਭੀਰ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ, ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੈਬਲ ਦਾਸ ਗੁਪਤਾ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਤੋਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ - ‘ਜੇ ਚੀਨ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ’ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੇ ‘ਹੱਕ’ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਅਸਲੀ ਪਰਖ ਹੋਵੇਗੀ ਜੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਤਵਾਂਗ ਦੇ ਮੱਠ (ਮੋਨੇਸਟਰੀ) ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚੀਨ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਦੇਵੇਗਾ। ਇਹ ਅਸਲੀ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ ਪਰ ਭਾਰਤ ਵੀ ਹੱਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ...।’
ਪਾਠਕਜਨ! ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਰੁਣਾਚਲ ਦੀ ਚੀਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਸੀਮਾ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਤਵਾਂਗ ਦੇ ਮੱਠ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੀਨ ਦੇ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ। ਪਰ ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਦੱਸ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਗਰੀਬ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼, ‘ਚੀਨੀ ਊਠ’ ਦੀ ਕਰਵਟ ਹੇਠ ਆਉਣ ਹੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ‘ਆਪੇ ਫਾਥੜੀਏ, ਤੈਨੂੰ ਕੌਣ ਛੁਡਾਏ’ ਵਾਲਾ ਅਖਾਣ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ’ਤੇ ਠੀਕ ਹੀ ਢੁੱਕਦਾ ਹੈ।

ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ ਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਨ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
‘ਜਦੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਸਿਦਕ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮੰਨਿਆ’

ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ 540 ਸਾਲ ਦੀ ਬਾਲੜੀ ਉਮਰ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਇਹ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਗਗਨ ’ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਹੀਂ, ਲੱਖਾਂ ਖਾਲਸਾ ਜੀ ਦੇ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਚਮਕਦੇ ਸਿਤਾਰੇ ਹਨ, ਜੋ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹੱਕ-ਸੱਚ-ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਹਰ ਪਾਂਧੀ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਭਰਪੂਰ, ਜਾਗਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਰਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਡਗਰ ’ਤੇ ਤੁਰਨ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾਈ ਤੇ ਹੌਂਸਲਾ ਬਖਸ਼ਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਕਲਗੀਧਰ ਦੇ ਵਰੋਸਾਏ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਦੋ ਲਾਡਲੇ ਸਪੁੱਤਰਾਂ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ ਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਦੁੱਤੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨਾਲ ਖਾਲਸਾਈ ਗਗਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਲਟ ਲਟ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਅਜੋਕੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਵੀ ਹੋ ਨਿੱਬੜੇ ਹਨ। ਲੱਖਾਂ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਘੱਟੇ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਜਰਨੈਲ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਨਿਰਭੈਤਾ ਦਾ ਲੋਹਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।
ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਬੱਬਰ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਗਰਜ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸੇ ਨੂੰ ਗਲ ’ਚ ਪਾਉਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਸੰਤਤਾਈ ਦੀ ਉੱਚ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਤਹਿ ਕੀਤਾ। ਇਹਨਾਂ ਦੋ ਜਾਗਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਲਾੜੀ ਵਿਆਹੁਣ ਦੇ ਖਿਆਲ ਨੇ ਅਨੰਦਮਈ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ। ਦਗ ਦਗ ਭੱਖਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੇ ਤੇਜੱਸਵੀ ਜਲਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦੰਦਲ ਪੈ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰ ਨਿਰਮਾਣਤਾ ਦੇ ਪੁੰਜ ਵੀਰਿਆਂ ਨੇ ਜਲਾਦ ਨੂੰ ਵੀ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੌਤ ਨਾਲ ਅਨੰਦ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਤਾਂ ਉਹ ਹੀ ਅਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨਾਹਰੇ ਗਜਾਉਂਦਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸਿਆਂ ’ਤੇ ਝੂਟਾ ਲੈ ਰਹੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾਜਿ ੰਦਾ ਨੂੰ ਮਾਨੋ ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਆਪ ਲੋਰੀਆਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਆਚਰਣ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਹਿਮਦਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ ਜਰਨੈਲ-ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਕਾਜ਼ੀ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਜ਼ੀ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ - ‘ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਤੇ ਨਾ ਆਖੋ (ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਕੁੱਤਾ, ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਸੱਗ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤ ਚੁੱਕਾ ਸੀ) ਇਹ ਤਾਂ ਅਸਲੀ ਸ਼ੇਰ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਭਬਕਾਰ ਨਾਲ ਜੂਝਦਾ ਹੈ, ਉਹਨੂੰ ਕੁੱਤਾ ਕਿਵੇਂ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਉਹ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਯੋਧਿਓ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜੰਗ ਦੇ ਦਾਓ ਪੇਚ ਸਿੱਖਣੇ ਹਨ, ਤਲਵਾਰ ਵਾਹੁਣੀ ਸਿੱਖਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖੋ। ਇਹ ਨਾਇਕਾਂ ਵਾਂਗ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫੇਰ ਬੜੀ ਸਫਾਈ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਿਕਲ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।’’ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਿਫਤ ਹੀ ਅਸਲ ਆਚਰਣ ਦੀ, ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਜਾਮਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦ ਡੇਢ ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੰਘਾਂ-ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਦੀ ਸੂਰਬੀਰਤਾ, ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਬੇਖੌਫ ਹੋਣ ਦੇ ਕਰੈਕਟਰ ਦਾ ਰੋਲ-ਮਾਡਲ ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ ਤੇ ਭਾਈ ਸੁੱਖਾ ਕਹੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਵੇਦ ਮਰਵਾਹਾ, ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਦਾ ਮੁਖੀ (ਕਮਿਸ਼ਨਰ) ਹੁਣ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਥੱਲੇ, ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਦੋ ਵਾਰ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ (1985 ਤੇ ਫਿਰ 1987 ਵਿੱਚ) ਵੇਦ ਮਰਵਾਹੇ ਨੇ, ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ’ ਲਿਖੀ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ - ‘ਅਨਸਿਵਲ ਵਾਰਜ਼ - ਪਥੋਲੌਜੀ ਆਫ ਟੈਰਰਿਜ਼ਮ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਫਾ 16 ’ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ- ‘ਜਿੰਦਾ ਕੋਈ ਸਧਾਰਣ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ’। ਇਸ ਦੀ ਲਿਖਤ ਵਿਚਲਾ ਵੇਰਵਾ, ਕਾਜ਼ੀ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਬਾਰੇ ‘ਗਵਾਹੀ’ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਗਤੀ ਤੇ ਫਿਰਕੂਪੁਣੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ, ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਮੂਲ ਦਾ ਮਰਵਾਹਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ - ‘‘ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਵੈਦਿਆ ਦੇ ਕਤਲ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ’ਤੇ ਲਟਕਾਇਆ ਗਿਆ ਕੋਈ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ। ... ਇਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਬੇਤਰਸ ਹਤਿਆਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਇੱਕ ਬੜਾ ਅਨੋਖਾ ਪੱਖ ਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਜਦੋਂ ਸਖਤ ਜ਼ਖਮੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਮੌਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਬੜਾ ਮਖੌਲੀਆ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਲੁਭਾਉਣ ਵਾਲਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਮਨੋਰੋਗੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਐਸੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੱਤ ਸਨ, ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਦਿੱਖ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦੇ ਸਨ।’’
ਵੇਦ ਮਰਵਾਹਾ ਅੱਗੋਂ ਛੋਟਾ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ - ‘ਪਹਿਲੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ’ ਲਿਖਤ ਅਨੁਸਾਰ -‘‘ਜਿੰਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅਚਾਨਕ ਹੀ 1985 ਵਿੱਚ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਬੈਂਕ ਲੁੱਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸੂਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲ ਰਹੀ। ਮੈਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਝਾੜਾਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਦੁਰਗਤ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਾਨੂੰ ਚਿੱਤ ਚੇਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੈਂਕ ਡਕੈਤੀਆਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿੰਦੇ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ, ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਿਸੇ ਕਾਰ ਦੀ ਚੋਰੀ ਨਾਲ ਸੀ। ਕ੍ਰਾਈਮ ਬਰਾਂਚ ਦੇ ਐਡੀਸ਼ਨਲ ਕਮਿਸਨਰ ਆਰ. ਕੇ. ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਐਤਵਾਰ ਦੀ ਸਵੇਰ, ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਜਿੰਦੇ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੀ ‘ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ’ ਸਬੰਧੀ ਦੱਸਿਆ। ਉਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਮਾਰਕਾਖੇਜ਼ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।’’
ਮਰਵਾਹੇ ਦੀ ਲਿਖਤ ਦਾ ਅਗਲਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ -‘ਪੁੱਛ ਗਿੱਛ (ਇੰਟੈਰੋਗੇਸ਼ਨ)’ ਮਰਵਾਹੇ ਅਨੁਸਾਰ -‘‘ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਘਰੋਂ ਫੌਰਨ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬਰਾਂਚ ਇੰਟੈਰੋਗੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਸਧਾਰਨ ਜਿਹੀ ਦਿੱਖ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ (ਇਸ ਨੂੰ ਤਸ਼ੱਦਦ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ) ਕੀਤੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਵਲੋਂ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਤੋਂ ਬੜਾ ਅਚੰਭਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਲੋਂ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ। ਉਸ ਦੀ ਖਲੜੀ ਵਿੱਚ ਡਰ ਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਤੋਂ ਪਛਤਾਵਾ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਝਕਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚਸਕੇ ਲੈ ਕੇ ਸੁਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਮੁੱਚੀ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਵਖਤ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਵੀ ਉਹ ਨੂੰ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚਲੇ ਰੋਲ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਪਰ ਦਿੱਲੀ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਿਦ ਕਰਦਾ ਸੀ) ਵਿਚਲੀ ਬੈਂਕ ਡਕੈਤੀਆਂ ਸਬੰਧੀ ਉਸ ਨੇ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਦੱਸਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ‘ਰਾਜਧਾਨੀ’ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਹੀ ਭਾਵ ਸੀ, ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਭਾਵੇਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ ‘ਉਹ’ (ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ) ਤੇ ਅਸੀਂ (ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ) ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਉਦੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ‘ਪੁਲੀਸ ਮੁਖੀ’ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਧਿਰ ਬਣ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ( ਨਾ ਕਿ ਮੁਜ਼ਰਮ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ) .... ਉਸ ਨੂੰ ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਗੁਜਰਾਤ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਥੋਂ ਕਿ ਉਹ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ੀ ਲਈ ਲਿਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ, ਪੁਲੀਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚੋਂ ਫਰਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਬੜੇ ਦਲੇਰਾਨਾ ਕੰਮ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਐਮ. ਪੀ. ਤੇ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਆਦਿ ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਮਾਰੇ ਜਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦੇ ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਬੜੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਫੈਲ ਗਈ।’’
ਵੇਦ ਮਰਵਾਹਾ ਫੇਰ, ਇੱਕ ਸਬ-ਹੈਡਿੰਗ ‘ਦੂਸਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ’ ਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ - ‘ਅਗਸਤ, 1987 ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਲਾਈਨਜ਼ ਏਰੀਏ ਵਿੱਚ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਪੁਲੀਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਸਖਤ ਜ਼ਖਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਦਬੋਚ ਲਿਆ। ..... ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਸੈੱਟ ’ਤੇ ਜਿੰਦੇ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੁਲੀਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਜਿੰਦੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਟਰੇਚਰ ’ਤੇ ਪਾ ਕੇ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਵੱਲ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਵੇਖ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਮੇਰਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਖਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਜ਼ਾਕੀਆ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ -‘ਮੁਬਾਰਕ ਹੋ, ਅਬ ਆਪ ਕੋ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਤਰੱਕੀ ਮਿਲੇਗੀ, ਦਿੱਲੀ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਮੁਝੇ ਪਕੜ ਲੀਆ ਹੈ।’ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਹ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਹੋ ਕੇ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਜ਼ ਲਈ ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਵੀ ਸੀ ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਨੀਂਵਾਂ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਚਾਅ ਵੀ... ਉਸ ਦਾ ਫੌਜੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਚੱਲਿਆ ਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਰਾਮਾਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਡੀ. ਜੀ. ਪੀ. ਕ੍ਰਾਈਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਗਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਮੈਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਲਈ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਪਰ ਉਸ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ’ਚ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਥਾਂ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਹ ਇਕਬਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਦੋਂ ਮੇਰੀਆਂ ਜਿੰਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਪੁਲੀਸ ਅਫਸਰ ਵਾਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਬਲਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਤੇ ਨਿੱਘ ਵਾਲੀਆਂ ਸਨ.....’
ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਸਿਪਾਹ ਸਿਲਾਰ ਨੂੰ, ‘ਦੁਸ਼ਮਣ’ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਇਸ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਚੋਂ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਅਸਲੀ ਤਸਵੀਰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ।
9 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਦਿਨ, ਕੇਸਰੀ ਕਾਫਲੇ ਦੇ ਸਿਪਾਹ-ਸਿਲਾਰਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਣ ਦਿਵਸ ਹੈ। ਦੋ ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਲੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਸਰੂਰ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਪੂਰਿਆਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ - ਸੁੱਖਾ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਲਿਖੇ ਆਪਣੇ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਠੀਕ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦਿਆਂ ਬੜੇ ਫਖਰ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ‘ਜਦੋਂ ਕੌਮਾਂ ਜਾਗਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਕੰਬਣੀ ਛਿੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ’ (ਾਂਹੲਨ ਟਹੲ ਂੳਟੋਿਨਸ ੳਾੳਕੲ, 8ਸਿਟੋਰੇ ਸ਼ਹਵਿੲਰਸ.) ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹਮਲੇ ਨੇ ਸਮੁੱਚੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਫਰਜ਼ ਦੀ ਯਾਦ ਕਰਵਾਈ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਕੌਮ ਨੇ ਤੁਹਾਡੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਜੂਲਾ ਪਰ੍ਹਾਂ ਵਗਾਹ ਕੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵੱਲ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਖਾਲਸਾ ਜੀ! ਆਪਣੇ ਕੌਮੀ ਫਰਜ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੀਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੋ ਮਰਜੀਵ²ਿੜਆਂ ਨੂੰ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵੱਲ ਕਦਮ ਵਧਾ ਕੇ ਦੇਈਏ! ਗੁੱਸੇ-ਗਿਲੇ, ਤੋਹਮਤਾਂ, ਦਿਲਗੀਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪਰ੍ਹੇ ਵਗਾਹ ਮਾਰੀਏ। ਖਾਲਸਾਈ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਰੂਪ ਜਾਣ ਕੇ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸਾਡੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਬਣੇ। ਸਾਡੀ ਸਾਂਝੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਟਿਕ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਘਰ ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ’ ਜ਼ਰੂਰ ਬਖਸ਼ਣਗੇ। ਭਾਈ ਜਿੰਦਾ-ਸੁੱਖਾ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਅੱਵਲ ਹੈ‘ਜਿਸ
ਸ਼ਾਨ ਸੇ ਕੋਈ ਮੁਕਤਲ ਮੇਂ ਗਿਆ,
ਵੋਹ ਸ਼ਾਨ ਸਲਾਮਤ ਰਹਤੀ ਹੈ।
ਇਸ ਜਾਨ ਕੀ ਤੋ ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਹੀਂ,
ਯੇ ਜਾਨ ਤੋ ਆਨੀ-ਜਾਨੀ ਹੈ।’
-ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

‘‘ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੋ-ਮੂੰਹੇ ਸੱਪ ਵਾਲੀ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਨੀਤੀ’’

23 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਇਜਲਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਠੀਕ ਉਸ ਮੌਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਟ ਬਰਾਕ ਹੁਸੈਨ ਓਬਾਮਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ, ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਨੇ ਵੀ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਨਿਸ਼ੇਧ ਸੰਧੀ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੀ. ਟੀ. ਬੀ. ਟੀ. ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੌਰਨ ਇਸ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਗਭਗ 183 ਦੇਸ਼ ਇਸ ਸੰਧੀ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਰ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਹੀ ਐਸੇ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਖੀਰਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕੰਨੀਂ ਕਤਰਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਕਦੇ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਟੈਸਟ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ‘ਐਲਾਨੀਆ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਸ਼ਕਤੀ’ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਸਟੈਂਡ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਇਸ ਸੰਧੀ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰੇਗਾ, ਉਹ ਖੁਦ-ਬ-ਖੁਦ ਉਦੋਂ ਦਸਤਖਤ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ‘ਪਸਾਰ’ ਦਾ ਜੇ ਇਸ ਵੇਲੇ ਕੋਈ ਵਕੀਲ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਹੀ ਹੈ। ਜੇ ਭਾਰਤ ਇਸ ਸੰਧੀ ’ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਰ ਸ਼ਕਤੀ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੇਗੀ। ਨਾਰਥ ਕੋਰੀਆ ਤੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਹੁੱਜਤਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਕਾਰਨ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੱਲ ਹੈ।
ਇਹ ਗੱਲ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਦਾ ਇਹ ਮਤਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਹੀ ਸੇਧਿਤ ਹੈ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਵਲੋਂ ਮਤਾ ਪਾਸ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ ਨੇ, ਸਮੇਤ ਫਰਾਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੇ ਰੂਸ ਦੇ (ਜਿਹੜੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਯੂ. ਐਨ. ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਦਾ ਪੱਕਾ ਮੈਂਬਰ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਲਾਮਬੰਦੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ) ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਵੀਟੋ’ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਦੇਸ਼ਅਮਰੀਕਾ, ਚੀਨ, ਰੂਸ, ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ‘ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ’ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੀ ਦੇਸ਼, ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਤੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ‘ਵੀਟੋ’ ਨਾਲ ਨਕਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਤਾ ਪਾਸ ਹੋਣ ਤੋਂ ਫੌਰਨ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐੱਸ. ਐਮ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੇ, ਇਸ ਮਤੇ ਨੂੰ ‘ਪੱਖਪਾਤੀ’ ਦੱਸਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ, ‘ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ’ ਵਾਲੇ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਮਤੇ ਨੂੰ ਨਕਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਠੀਕ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਪਿਟਸਬਰਸ ਵਿੱਚ ਜੀ-20 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦਾ ‘ਦੰਭੀਪੁਣਾ’ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਉਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੈਕੂਲਰਿਜ਼ਮ ਦੇ ਨਾਂ ਥੱਲੇ, ਘੱਟਗਿਣਤੀਆਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਬੜੀ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਨਾਲ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। 29 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਨੀਤੀ ਦਾ ਦੰਭੀਪੁਣਾ ਨਿਊਯਾਰਕ, ਪਿਟਸਬਰਗ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਐਟਮੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰ ਹੋਮੀ ਭਾਬੇ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮੌਕੇ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ‘ਸਰਕਾਰੀ ਜਸ਼ਨਾਂ’ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਸੰਮੇਲਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੀ ਐਟੋਮਿਕ ਐਨਰਜੀ ਏਜੰਸੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਦੰਭੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ - ‘ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਨਾਲ ਲੜਨਾ, ਇਸ ਵੇਲੇ ਸੰਸਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚੈ¦ਿਜ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿਚਲਾ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਨਿਸ਼ੇਧ ਢਾਂਚਾ ਇਸ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਪਸਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਮ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਯਤਨਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ...।’
ਇਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ - ‘ਰੋਟੀ ਖਾਵੋ ਸ਼ੱਕਰ ਨਾਲ, ਦੁਨੀਆ ਲੁੱਟੋ ਮੱਕਰ ਨਾਲ। ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਯੂ. ਐਨ. ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮਤੇ ਨੂੰ ‘ਮੁੱਢੋਂ’ ਨਕਾਰਨ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮ, ਹੁਣ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ‘ਸਮਰਥਕ’ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਅਤੇ ਬੀਤੇ ਦੇ ਹਾਕਮ, ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਸਬੰਧੀ ਕਿੰਨੀ ਗੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪਹੁੰਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦਾ ਵੇਰਵਾ, 1999 ਦੀ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਅਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕ¦ਿਟਨ ਦੀ ‘ਗਵਾਹੀ’ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਤਿਜ਼ਰ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮਿਸਟਰ ਟੇਲਰ ਬਰੈਚ ਦੀ ਪੁਸਤਕ - ‘ਦੀ ਕ¦ਿਟਨ ਟੇਪਸ-ਰੈਸ¦ਿਗ ਹਿਸਟਰੀ ਵਿਦ ਦੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ’ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਮੀਡੀਏ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚਲੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕ¦ਿਟਨ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊਆਂ ’ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਇੱਕ ਚੈਪਟਰ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ -‘ਏਟ ਮਿਜ਼ਾਈਲਜ਼ ਇਨ ਬਗਦਾਦ।’ ਇਸ ਚੈਪਟਰ ਵਿੱਚ 1997 ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਲੜੀ ਗਈ ‘ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ’ ਦੀ ‘ਅੰਦਰੂਨੀ ਜਾਣਕਾਰੀ’ ਹੈ। ਇਸ ਵਰ੍ਹੇ, ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਵਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਲੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਕਾਰਗਿਲ ਪਹਾੜੀਆਂ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਫਾਇਰਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਨੁਕਸਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਚੈਨੀ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਸ਼ਕਤੀ ਵਰਤਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਟੇਲਰ ਬਰੈੇਂਚ ਦਾ ਇੰਕਸ਼ਾਫ ਬੜੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਟੇਲਰ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕ¦ਿਟਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ‘ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਜੰਗ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ 50 ਕਰੋੜ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਪੈਣਗੇ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹਿਚਕਚਾਹਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।’
ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕ¦ਿਟਨ ਨੇ ਇਸ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਭਾਂਪਦਿਆਂ, ਨਵਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ ਅਤੇ ਵਾਜਪਾਈ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਣਾ ‘ਦਬਾਅ’ ਬਣਾਇਆ, ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਖਤਮ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਹਟਣ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਦੇ ਫਾਅਦਿਆਂ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ‘ਫਿਤਰਤ’ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ 50 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਕੀੜੀਆਂ-ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਾਮੋ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ, ਜਿਹੜੇ ਹਾਕਮ ਆਪਣੇ 50 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾਅ ’ਤੇ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ‘ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਜ਼ਖੀਰਾ’ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ? ਇਹ ਕਿਹੜੀ ‘ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਭਲੇ’ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ?
ਜੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਅਬਦੁਲ ਕਦੀਰ ਵਰਗੇ ਤੱਤ ਹਨ ਤਾਂ ਕੀ ਕੁਝ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਨ ਸਟੇਟ ਡਿਪਾਟਰਮੈਂਟ ਨੇ ਬਲੈਕ ਲਿਸਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ) ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੀਆਂ? ਜੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ, ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਜਾਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਰਨਲ ਪੁਰੋਹਿਤ ਵਰਗੇ ‘ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਫੌਜੀਆਂ’ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਹਥਿਆਰ’ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ?
26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ, ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਹਾਮੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸੈਂਡਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਸਿੱਖ ਹੋਮਲੈਂ²ਡ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ‘ਮੁਕੰਮਲ ਬਰਬਾਦ’ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਹੜੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮ ਆਪਣੇ 50 ਕਰੋੜ ਹਿੰਦੂ ਮਰਵਾਉਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਦੋ ਕਰੋੜ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਿੰਨਾ-ਕੁ ਫਿਕਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਨੀਊਕਲੀਅਰ ਸੰਵਾਦ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਦੰਭੀਪੁਣੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਜੱਗ-ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

‘‘ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ‘ਖੁਸ਼ਕ ਸਰਹੱਦ’ ਤੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚਲਾ ‘ਲੱਖਪਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ’, ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ‘ਸਿੱਖ ਫੈਕਟਰ’ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਸੁਨੇਹਾ’’

ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਅਨੁਸਾਰ, 22 ਸਤੰਬਰ ਦਾ ਦਿਨ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜੋਤੀ-ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਸਦੀਆਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਲੇਵਾ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਮਨਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੋਤੀ-ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਦੇ ਅਸਥਾਨ - ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਬਿ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਾਰੋਵਾਲ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ, ਇਸ ਮੁਬਾਰਕ ਦਿਨ ਮੌਕੇ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਆਏ ਜਥਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਲਾਂਘਾ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਥੇਦਾਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ ਦਾ ਜਥਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੜਬੜ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੇਸ਼ਾਵਰ, ਸਵਾਤ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ) ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਹੁੰਚੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਔਕਾਫ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸਈਅਦ ਆਸਿਫ, ਹਾਸ਼ਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ, ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਲਾਂਘਾ ਸਕੀਮ’ ਸਬੰਧੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੰਭੀਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਕਦਮ ਪੁੱਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਅੱਡ ਅੱਡ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਚੁੱਕੀ ਗਏ ਦੋਸਤਾਨਾ ਕਦਮ, ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ‘ਸਿਆਸੀ ਨੀਤੀ’ ਵਜੋਂ ਹੈ ਜਾਂ ‘ਭਾਰਤਵਿਰ ੋਧੀ ਨੀਤੀ’ ਵਜੋਂ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕੀ ਫਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ? ਸਾਡਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਹਿੱਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਲੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ-ਸੰਭਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ-ਸ਼ੁਭਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਭਾਵੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਭਰੇ ਕਦਮ, ਅਤਿ-ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹਨ ਪਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਲੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘੀ ਨੀਝ ਨਾਲ ਘੋਖਣਾ ਅਤੇ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਹੱਲ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਸਾਡਾ ਪੁਖਤਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੱਭਿਆਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ 1000 ਸਾਲ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਪਿੱਛੇ ਇਹ 1000 ਸਾਲ ਦਾ ਨਫਰਤ ਭਰਿਆ ਮਨੋ-ਇਤਿਹਾਸ (ਸਾਈਕੋ-ਹਿਸਟਰੀ) ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ‘ਦੁਸ਼ਮਣੀ’ ਦੇ ਝੰਡਾ ਬਰਦਾਰ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਪਟੇਲ ਸਨ ਜਾਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ। ਉਸ ਮੌਕੇ ਬਕੌਲ ਸਿੱਖ ਫਿਲਾਸਫਰ ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ‘ਤੀਸਰੀ ਧਿਰ’ ਵਾਲਾ ਨਿਰਪੱਖ ਰੋਲ ਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ‘ਹਿੰਦੂ ਖਾਤੇ’ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤੀ। 1947 ਤੋਂ ਜੂਨ-1984 ਤੱਕ ਵੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ‘ਭਾਰਤ ਮਾਂ ਦਾ ਸਪੂਤ’ ਬਣ ਕੇ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਤੋੜਨ’ ’ਤੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਤੀਜਾ 1971 ਵਿੱਚ ‘ਬੰਗਲਾ ਦੇਸ਼’ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ। ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਟਕਰਾਅ’ (ਖੁਸ਼ਕ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ) ਅਤੇ ਤੀਸਰੀ ਧਿਰ ਵਜੋਂ ‘ਸਿੱਖ ਕੌਮ’ ਦੇ ਰੋਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ‘ਕਸ਼ਮੀਰ’ ਦਾ ਝਗੜਾ ਜਿਥੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪੁਆੜੇ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ ਉਥੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੀਮਾ ਦਾ ਝਗ਼ੜਾ ‘ਸਰ ਕਰੀਕ ਵਿਵਾਦ’ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ‘ਰਣ ਆਫ ਕੱਛ’ (ਗੁਜਰਾਤ) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਹੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੰਦਰਗਾਹਲ ੱਖਪਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਮੱਕੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇਥੋਂ ਹੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਗਏ ਸਨ। ‘ਸਰ ਕਰੀਕ ਵਿਵਾਦ’ ਸਬੰਧੀ ਕੁਝ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਾਹੇਵੰਦੀ ਹੋਵੇਗੀ।
‘ਸਰ ਕਰੀਕ’ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਹੱਦ ਦਾ (ਰਣ ਆਫ ਕੱਛ- ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ) 96 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (60 ਮੀਲ) ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਅਰਬ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਿੰਧ ਪ੍ਰਾਂਤ ਤੋਂ ਨਿਖੇੜਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੁੰਦਰੀ ਟੁਕੜੇ ਦਾ ਨਾਂ, ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫਸਰ ‘ਸਰ ਕਰੀਕ’ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1947 ਦੀ ਦੇਸ਼ਵ ੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇਸ ‘ਸਰ ਕਰੀਕ’ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਸਬੰਧੀ ਸਿੰਧ ਤੇ ਕੱਛ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਝਗ਼ੜਾ ਸੀ। 1914 ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 1925 ਤੱਕ ਇੱਕ ਨਕਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ‘ਮਸਨੂਈ ਹੱਦ’ ਮਿੱਥੀ ਗਈ। ਕੁਝ ਦਹਾਕੇ ਇਹ ਝਗ਼ੜਾ ਦੱਬਿਆ ਰਿਹਾ। 1947 ਦੀ ਦੇਸ਼-ਵੰਡ ਨਾਲ ‘ਸਰ ਕਰੀਕ’ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹੱਦ ਸੀਮਾ ਬਣ ਗਿਆ ਪਰ ਸਾਫ ਬਾਊਂਡਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਵਿਵਾਦ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕਦੀ ਗਰੀਬ ਭਾਰਤੀ ਮਛੇਰੇ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਫੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਦੀ ਵਿਚਾਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮਛੇਰੇ, ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੜ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
2004 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਸਰ ਕਰੀਕ ਵਿਵਾਦ ਸਬੰਧੀ ਗੰਭੀਰ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਆਰੰਭਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਕਾਫੀ ਸਮਝੌਤਾਕੁੰਨ ਪਹੁੰਚ ਸੀ। 2007 ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣ ਗਈ ਕਿ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ‘ਸਾਂਝਾ ਸਰਵੇ’ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਆਪਸੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਨਕਸ਼ੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਏ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਸਰ ਕਰੀਕ ਧਰਤੀ’ ਦੀ ਸੀਮਾ ਸਬੰਧੀ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪੂਰਨ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੀਮਾ ਸਬੰਧੀ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸਫਲਤਾ ਸਹਿਤ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰ ਨਵੰਬਰ, 2008 ਦੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿਚਲੇ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਲੋਂ ਗੱਲਬਾਤ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਹੁਣ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 250 ਵਰਗ ਮੀਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਇਲਾਕੇ ’ਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪੋ ਆਪਣਾ ਦਾਅਵਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼, ‘ਸਰ ਕਰੀਕ’ ਨੂੰ ‘ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਲਕੀਅਤ’ (ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸੀਅ ਵਾਟਰਜ਼) ਹੀ ਐਲਾਨ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਭਾਰਤ ਨੂੰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ‘ਸਰ ਕਰੀਕ’ ‘ਕਬਾਬ ਦੀ ਹੱਡੀ’ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।
ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਲਾਹੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ‘ਸੁਣਨ’, ‘ਸਮਝਣ’ ਤੇ ‘ਮਹਿਸੂਸਣ’ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ‘ਧਰਤੀ ਸੀਮਾ’ (ਲੈਂਡ ਬਾਊਂਡਰੀ) ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ‘ਤੀਸਰੀ ਧਿਰ’ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਵਾਘਾ, ਹੁਸੈਨੀਵਾਲਾ, ਗੰਗਾਨਗਰ ਦੀ 400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸੀਮਾ ’ਤੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ‘ਸਿੱਖ ਕੌਮ’ ਹੀ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਨਗਰ ਤੋਂ ਫੇਰ ‘ਮਾਰੂਥਲ’ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸੀਮਾ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਪ੍ਰਾਂਤ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਿੰਧ ਪ੍ਰਾਂਤ ਸਮੁੰਦਰ ਰਾਹੀਂ ਨਿਖੜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਪੋਰਟ ਲੱਖਪਤ ’ਤੇ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਝੂਲਦਾ ਹੈ। ਗੰਗਾਨਗਰ ਹੱਦ ਤੋਂ ਲੱਖਪਤ (ਗੁਜਰਾਤ) ਤੱਕ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੇ ਮਾਰੂਥਲ ਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੇ ਆਪਸੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ 20-25 ਮੀਲ ‘ਮਾਰੂਥਲ’ ਦੀ ਚੌੜਾਈ, ਇਸ ‘ਤੀਸਰੀ ਧਿਰ’ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਣ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਤੱਕ, ‘ਬਫਰ ਸਟੇਟ’ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਹੱਦ ਮਿੱਥੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, 1000 ਸਾਲ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਕੌਮਾਂ (ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਅਮਨ ਤੇ ਭਰਾਤਰੀਭਾਵ ਸਿਰਜ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ‘ਗੁੱਝੇ ਭੇਦ’ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ - ਖੁਸ਼ਕ ਧਰਤੀ (ਲੈਂ²ਡ ਬਾਊਂਡਰੀ) ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਵੀ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੀਮਾ (ਸਰ ਕਰੀਕ) ’ਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਲਖਪਤ ਵਿਖੇ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਬਾਰਡਰ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਹੋ ਸਕੇਗਾ। ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਜਮਨਾ ਪਾਰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਮੋਰਾਕੋ ਤੋਂ ਵਾਘਾ ਤੱਕ ਮਹਾਨ ਇਸਲਾਮਿਕ ਫਲਸਫਾ ਬੁ¦ਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹੇ। ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ‘ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ’ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਕੁਲ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਇੱਕ ‘ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਦੇਸ਼’ ਦੀ ਤਾਮੀਰ ਕਰੇਗੀ।
ਆਮੀਨ!

‘ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਇਕਬਾਲੀਆ ਬਿਆਨ ਬਨਾਮ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਸਥਿਰਤਾ, ਏਕਤਾ-ਅਖੰਡਤਾ ਦੇ ਦਾਅਵੇ’

ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦੇ ਪੁਲੀਸ ਮੁਖੀਆਂ ਦਾ ਤਿੰਨ-ਰੋਜ਼ਾ ਸਮਾਗਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 14 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਪੀ. ਚਿਦੰਬਰਮ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਨੇ, ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਤੱਥਾਂ ਦਾ ਇਕਬਾਲ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਬੰਧੀ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਦੇਸ਼ ਦੇ 28 ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਭਾਰੀ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ।’
ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਅਸੀਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੜ ਰਹੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ... ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਅਲਗਾਵਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਉੱਗਰਵਾਦੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ‘ਉੱਗਰ ਚਿਹਰਾ’ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗਰੁੱਪ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਰੁੱਪਾਂ ਨੇ ਲਗਭਗ 20 ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ...।’
ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ (ਜਿਸ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਅਖੰਡਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਹੈ) ਨੇ, ਇਹ ਇਕਬਾਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ (28 ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ) ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ‘ਬੇਵੱਸ’ ਹੈ ਅਤੇ ਉਥੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ। ਕੀ ਭਾਰਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ‘ਫੇਲ੍ਹ ਸਟੇਟ’ ਨਹੀਂ ਬਣ ਚੁੱਕਾ? ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਲਾਨਾ 8 ਫੀ ਸਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ (ਗਰੋਥ ਰੇਟ) ਦੀਆਂ ਡੀਂਗਾਂ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਦੱਸਣਗੇ ਕਿ ਜੇ ਭਾਰਤ ਇੰਨੀ ਹੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਬੁ¦ਦੀਆਂ ਛੋਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ, ਦਲਿਤ, ਆਦਿ ਵਾਸੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰਸਤੇ ’ਤੇ ਕਿਉਂ ਚੱਲ ਨਿਕਲੇ ਹਨ? ਭਾਰਤ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਦਰ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਅਤੇ ਅਨੰਦ ਕੌਣ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਭਾਰਤਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਲਾਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ? ਕੀ ਇਹ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ‘ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਮਾਡਲ’ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਝੰਡਾ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚਲੇ ਦੁਮਛੱਲੇ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ? ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਅਤਿ-ਈਮਾਨਦਾਰ ਅਕਾਊਂਟੈਂਟ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਇਕਬਾਲੀਆ ਬਿਆਨ ਵੀ ਦੇਖੋ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੁਫੀਆ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਇਸ ਸੰਮੇਲਨ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ, ਸੰਮੇਲਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ - ‘ਨਕਸਲੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚਲਾਈ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਕੋਈ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਕਈ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਸਾਡੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਹਨ। ਨਕਸਲੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕਾਨੂੰਨਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਮੰਨ ਕੇ ਚੱਲਣ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਣਨੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਅੱਡ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਣਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ.... ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਭਾਰੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਭਾਰੀ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਘੁਸਪੈਠ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਪਟਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਬਿਲਕੁਲ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ।’
ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਪਸਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਦਾ ਇਕਬਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ - ‘‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਭਾਵੇਂ ਲਹੂ ਡੋਲਣ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਦਿਵਾਸੀ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਤਬਕਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਆਣ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਵਰਗ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਰ ਵੀ ਜਟਿਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਨਕਸਲੀ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਮਣੀਪੁਰ ਵਰਗੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ....’’
ਪਾਠਕਜਨ! ਉਪਰੋਕਤ ਬਿਆਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਦੀ ‘ਸਲਾਮਤੀ’ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਉੱਠੀ ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਸਿਰਫ ਗਰੀਬਾਂ, ਆਦਿ-ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ‘ਸਮਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਵਰਗ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ’ ਫਿਰ ਬਾਕੀ ਕੀ ਬਚਦਾ ਹੈ? ਦੋਵੇਂ ਉਪਰੋਕਤ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ, 20 ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ‘ਨਕਸਲੀ ਹਿੰਸਾ’ ਦੀ ਗੱਲ ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਜਿਥੇ ਭਾਰਤ ਦੀ 7 ਲੱਖ ਫੌਜ ਬੈਠੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਜਵਾਨ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਸਮੇਤ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬ ਦੇ ਵੱਖਵਾਦੀ 7 ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਕੀ ਦਾਰੂ ਹੈ? ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ ਵਲੋਂ ਫੈਲਾਈ ਗਈ ‘ਸਟੇਟ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ’ ਦਾ ‘ਅਸਲ ਰਾਜ਼’ ਕੀ ਹੈ? ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸਟਿੱਕਰਾਂ, ਟੀ-ਸ਼ਰਟਾਂ, ਫੋਟੋਆਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਇੰਨੀ ਖੌਫਜ਼ਦਾ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ‘ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤਰੀਕਿਆਂ’ ’ਚੋਂ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੀ ‘ਬੋਅ’ ਕਿਉਂ ਆ ਰਹੀ ਹੈ? ਨਕਸਲੀਆਂ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ ਲਈ ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤਰੀਕਾ ਅਪਣਾਇਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਲੂਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਕਸਲਵਾਦੀ, ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ’ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਯਕੀਨ ਕਰਨਗੇ?
ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੁਫੀਆ ਵਿਭਾਗ ਨੇ, ਇਹ ਪੁਲੀਸ ਮੁਖੀਆਂ ਦਾ ਸੰਮੇਲਨ ਇਸ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਆਪੋ-ਆਪਣੀਆਂ ਸਟੇਟਾਂ ’ਚ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਕੇ ਇਹ ਪੁਲਸੀਏ, ‘ਭੜਥੂ’ ਪਾ ਦੇਣ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ‘ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ’ ਦਾ ਮਹਿਕਮਾ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹੇਠ ਹੈ ਪਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ‘ਨਕਸਲੀ ਸਮੱਸਿਆ’ ਦੇ ਹੱਲ ਦੇ ਨਾਂ ਥੱਲੇ, ਜਿਹੜੀ ਸਪੈਸ਼ਲ ਫੋਰਸ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਹ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੋਰਾ ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਵਲੋਂ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੀਡੀਏ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ‘ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ’ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਕੀ ਹੈ, ਬਹੁਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਜੇ 1960ਵਿਆਂ-1970ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁਲੀਸ ਜਬਰ ਨਾਲ ਮਾਰ-ਮੁਕਾਈ ਗਈ ਨਕਸਲੀ ਲਹਿਰ, ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜੋ 1960ਵਿਆਂ-70ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚਲੇ ਦੁਮਛੱਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਭੁਲੇਖਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ 1980ਵਿਆਂ-1990ਵਿਆਂ ਦੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੁੜ ਉਭਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਦੋਂਕਿ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਕੌਮਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ‘ਅਨਲਾਅਫੁੱਲ ਐਕਟਿਵਟੀਜ਼ ਐਂਡ ਪਰੀਵੈਨਸ਼ਨ ਐਕਟ’ ਬੀਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਟਾਡਾ, ਐਨ. ਐਸ.ਏ. ਵਰਗੇ ਐਕਟਾਂ ਦਾ ਦੁਹਰਾਓ ਹੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 1930ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਅਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ‘ਹਿੰਦੂ ਕਾਂਗਰਸ’ ਨੇ ਅਣਸੁਣਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ (ਜਿਸ ’ਚੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ), ਅੱਜ ਦੇ ਹਾਕਮ ਵੀ, ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨਨਾ
ਸਮਝੋਗੇ ਤੋ ਮਿਟ ਜਾਓਗੇ ਐ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਵਾਲੋ,
ਤੁਮਾਰੀ ਦਾਸਤਾਨ ਤਕ ਭੀ ਨਾ ਹੋਗੀ ਦਾਸਤਾਨੋਂ ਮੇਂ।

‘‘ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਦਰਜਨਾਂ ਪੰਥਕ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੀ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਬਨਾਮ ਭਾਰਤੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਹੱਥਠੋਕਾ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ’’

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ, ਖੁਫ਼ੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਮੀਡੀਏ ਦੀ ਮਾੜੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਇਹ ਦੱਸ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਵਿੱਚ ਕਾਤਲ ਬੇਅੰਤੇ (ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ) ਦੀ ਰੂਹ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ 1990ਵਿਆਂ ਦੇ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੌਰ ਦਾ ਮੁੜ ਅਗਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਦਰਜਨਾਂ ਆਗੂਆਂ-ਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਜਨਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਘਰ੍ਹਾਂ ਤੇ ਛਾਪੇ ਮਾਰ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਗੂਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਐਡਵੋਕੇਟ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੰਝਪੁਰ, ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨਣ ਲਈ, ਮਨਘੜਤ ਖਬਰਾਂ ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਬਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ, ਘਰਾਂ ’ਤੇ ਛਾਪੇ ਮਾਰ ਕੇ, ਸਿੰਘਾਂ-ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਫਸੋਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਇਸ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ, ਗੈਰ-ਇਖਲਾਕੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ, ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ (ਸਮੇਤ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ, ਜਿਹੜੀ ਵੈਸੇ ਹਰ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਬਾਦਲ ਦਲ ਦੀ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਸਬੰਧੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਕਰਦੀ ਹੈ) ਨੇ ਵੀ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਕੁਝ ਪੰਥਕ ਧਿਰਾਂ ਵੀ ਖਾਮੋਸ਼ ਹਨ ਜਾਂ ਸਿਰਫ ਨਿਖੇਧੀ ਕਰਨ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਠੋਸ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਟਾਲਾ ਹੀ ਵੱਟਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅ¦ਬਰਦਾਰ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਵੀ, ਇਸ ਸਮੁੱਚੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ‘ਹਲਕੇ ਰੂਪ’ (ਲਾਈਟਲੀ) ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਿਆ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ ਦੇ ‘ਕਾਰਨਾਂ’ ਪ੍ਰਤੀ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਕਿਆਸ ਅਰਾਈਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕੋਈ ‘ਮਾਹਿਰ’ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ‘ਪ੍ਰਸੰਗ’ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਵਲੋਂ ‘ਨਿੱਜੀ ਕਿੜ੍ਹ ਕੱਢਣਾ’ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਪਰੋਕਤ ਕਿਆਸ ਵੀ ਤਰਕਸੰਗਤ ਹਨ ਪਰ ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਏਜੰ²ਡਾ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡੂੰਘਾ ਹੈ।
ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਡੇਰਾ ਕੂੜ ਸੌਦਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜਾਰੀ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ, ਪੂਰੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਭਰਪੂਰ ਯਤਨ ਆਰੰਭੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਂਦਿਆਂ, ਭਾਈ ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ, ਭਾਈ ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਜਾਮਾਰਾਏ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਭਾਈ ਹਰਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਡੱਬਵਾਲੀ - ਹਰਿਆਣਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਮ ਪੀ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ -ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਨੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ, ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਮੋਰਚਾ ਵਿੱਢਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ - ਜਿਥੋਂ ਕਿ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਸਿੱਖ ਜਥੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਦਲ ਦਲੀਏ, ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੂੜ ਸੌਦੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੁਕਮਾਮਾ ‘ਬਦੋਬਦੀ’, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਲ ਪਿਆ ਢੋਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਉਹ ਛੁਟਕਾਰਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਾਰਲੀਮਾਨੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਸ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਕੂੜ ਸੌਦੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ (ਸੁਖਬੀਰ ਦੀ ਪਤਨੀ) ਸਮੇਤ, ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ‘ਡੀਲ’ ਬਣਾਈ। ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਦੀ ਬਠਿੰਡਾ ਸੀਟ ਤੋਂ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਜਿੱਤ, ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੂੜ ਸੌਦੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ, ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ।
ਬਾਦਲਕਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਤ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾਦੂ ਵਾਲੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਫੇਰ ਸੰਤ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ¦ਮਾ ਜੱਟਪੁਰਾ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ, ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ, ਜ਼ਲੀਲ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਰਾਜਸੀ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਮਿਲ ਜਾਏ ਕਿ ਜੇ ਅਤਿ-ਸਤਿਕਾਰਤ ਸੰਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਹਸ਼ਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸ ਬਾਗ ਦੀ ਮੂਲੀ ਹਨ। ਸੰਤ ਦਾਦੂ ਵਾਲੇ ਤੇ ‘ਕਤਲ’ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸੰਤ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇੱਕ ‘ਅਸਲੇ ਦੀ ਭਰੀ ਕਾਰ’ ਸਮੇਤ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੀਡੀਏ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਲਵਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਸਮੇਤ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਰਾਜਸੀ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਫੇਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨਾਲ ਇਹ ਖਬਰਾਂ ‘ਪਲਾਂਟ’ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿ ਕੂੜ ਸੌਦਾ ਮੁਖੀ, ਭਨਿਆਰਾਂ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ‘ਅਸਫਲ’ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਦੇ ਮੁਖੀ ਰੁਲਦਾ ਸਿੰਹੁ ਤੇ ਕਿਸੇ ਪਟਵਾਰੀ ਲਿਲੀ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ‘ਕਤਲ’ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ, ਬੇਗੁਨਾਹ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਫੜੋ-ਫੜੀ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ (ਜਿਸ ਦਾ ਭੂਤਨਾ ਨਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਘੜਿਆ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਦਹਿਸ਼ਤ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ) ਦੀ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ, ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਲਵਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਪੋਸਟਰ, ਸਟਿੱਕਰ, ਟੀ-ਸ਼ਰਟਾਂ ਆਦਿ ਬਣਵਾ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਜੰਗ ਦੇ ਭਾਂਬੜ ਮੱਚਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੰਗਿਆੜਿਆਂ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇੰਗਲਿਸ਼ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਨੇ, ਇਸ ‘ਖਤਰੇ’ ਦੇ ਖਿਲਾਫ, ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਐਡੀਟੋਰੀਅਲ ਲਿਖ ਮਾਰੇ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ।
ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਹੁਕਮਾਂ ਹੇਠ (ਉਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੇਂਦਰੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਰਵਨਾਸ਼ ਲਈ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਨੀਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਘੜਦੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ), ਪੰਥਕ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ‘ਘੋਰੜੂਨਾਦ’ ਵਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ, ਪੁਲਿਸ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਕੂੜ ਸੌਦਾ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਧੜਾਧ²ੜ ਖੁਲ੍ਹਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਖੌਤੀ ਨਾਮ-ਚਰਚਾ ਜ਼ੋਰਾਂ-ਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੂੜ ਸੌਦੇ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੱਦਦ ਅਤੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕੂੜ ਸੌਦੇ ਦੀ ‘ਨਵੇਂ ਪੌਦੇ ਲਾਉਣ’ ਦੀ ਅਖੌਤੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰ²ਡਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਨਸਾ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐਡਮਨਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਪ੍ਰੌਜੈਕਟ ਵੀ ‘ਨੰਨ੍ਹੀ ਛਾਂ’ ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਦੇ ‘ਪ੍ਰੌਜੈਕਟ’ ਤੇ ਮੋਹਰ ਲਾਉਣੀ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਾਨੋ- ਸ਼ੌਕਤ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ‘ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ‘ਅਦਾਲਤੀ ਢਾਂਚੇ’ ਨੇ 6 ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ‘ਪੁਲਿਸ ਰਿਮਾਂਡ’ ਤੇ ਭੇਜਿਆ ਇਹ ਵੀ 1990 ਵਿਆਂ ਦੇ ਅਦਾਲਤੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦਾ ਦੁਹਰਾਓ ਹੀ ਹੈ। ਬਾਹਰਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ, ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਖਬਰਾਂ ਲਵਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧਿਰ ਨੂੰ, ਬਾਹਰਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਧੜਾਧੜ ਪੈਸਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ‘ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ’ ਫੈਲਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। 2 ਸਤੰਬਰ ਦੀ ਅਜੀਤ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ‘ਪਲਾਂਟ’ ਮਾਅਰਕੇ ਦੀ ਖਬਰ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ‘ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਈ ਰਕਮ ਦੀ ਵੰਡ ਸਬੰਧੀ ਬਿੱਟੂ ਨੇ ਕਈ ਭੇਦ ਖੋਲ੍ਹੇ।’ ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਈ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝਾ ਕੇ ¦ਮਾ ਸਮਾਂ ਖਵਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੀ ਪੰਥਕ ਅਵਾਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਨੂੰ ‘ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣ’ ਲਈ, ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵੀ ‘ਖਤਰਨਾਕ ਖੇਡ’ ਖੇਡ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਪੰਥਕ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ, ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਵਾਕ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਾਂ-
‘ਜੋ ਪਾੜੋਸੀ ਕੇ ਹੂਆ
ਤੂ ਅਪਨੇ ਹੀ ਜਾਨ’
ਜੋ ਕੁਝ ਅੱਜ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, (ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ) ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਬਾਕੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋਣ ਹੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਉਰਫ ਕਾਤਲ ਬੇਅੰਤੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ, ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸਾਂਝੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ ਜਾਵੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੀ ਕੈਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਸਦੇ 30 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਇਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਸਰਕਾਰੀ ਦਮਨਕਾਰੀ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਅੱਡ - ਅੱਡ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਰੋਸ ਵਿਖਾਵਿਆਂ, ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ, ਰੈਲੀਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਕੀ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਭਾਰੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਅਸਲ ਏਜੰਡੇ ਨੂੰ ਸਮਝਦਿਆਂ ਇਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇਗੀ?

‘ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਖੌਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 62 ਵਰ੍ਹੇ....’

15 ਅਗਸਤ, 2009 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਲੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਕੌਂਸਲੇਟ, ਅੰਬੈਸੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੁੱਮਛੱਲਿਆਂ ਵਲੋਂ ਅਖੌਤੀ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ 63ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਬੜੀ ਸ਼ਾਨੋ-ਸ਼ੌਕਤ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਵਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਲਾਲ ਕਿਲੇ, ਵਿਖੇ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਫੇਰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅਖੌਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਕਸੀਦਾ ਪੜਿ²੍ਹਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹੋ ਹੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਦੂਤਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਕੌਂਸਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਹਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਦੇ ‘ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ’ ਹੋਣ ਦਾ ਢੰਡੋਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ‘ਭੰਗੜੇ ਦੇ ਢੋਲ ਦੇ ਡਗੇ’ ਨਾਲ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 15 ਅਗਸਤ ਬੀਤਣ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਫੇਰ ਉਸੇ ‘ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਦਮਨ-ਚੱਕਰ’ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। ਅਗਲੇ ‘ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ’ ਮੌਕੇ, ਫੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ‘ਡੱਰਿਲ’ ਦੁਹਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਬੁ¦ਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੋਹਿਆ ਹੈ? ਕੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਬਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇਸ ‘ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਨੇ ਕੋਈ ਨਿੱਘ ਦਿੱਤਾ ਹੈ? ਕੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਸਦੀਆਂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਨ? ਕੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ‘ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ’ ਸਮੇਤ, ‘ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਵਿਧਾਨ’ ਵਾਲੇ ਹੱਕ ਹਨ? ਕੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਦਾਲਤੀ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚੋਂ, ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ, ਦਲਿਤਾਂ, ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਇਨਸਾਫ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ‘ਮੀਡੀਆ’ ਸੱਚਮੁੱਚ ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ? ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਬੀਤੇ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ’ਤੇ ਇੱਕ ਸਰਸਰੀ ਝਾਤ ਮਾਰਿਆਂ ਹੀ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਬੜੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ‘ਨਾਂਹ’ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲੇਗਾ।
ਪੰਡਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਤੋਂ ਨਹਿਰੂ ਖਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਬੁਆਏ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਤੱਕ, ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਦੇ ਲਗਭਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਦਿੱਲੀ ਤਖਤ ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹਿਰੂ (ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ‘ਸਮਾਜਵਾਦ’ (ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ) ਦਾ ਲੁਭਾਵਣਾ ਸ਼ਬਦ ਦਿੱਤਾ) ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸਫਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਅਮਰੀਕਨ ਪੂੰਜੀਵਾਦ (ਕੈਪੀਟਲਿਜ਼ਮ) ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਪਿਛਲੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ‘ਯੂ ਟਰਨ ਮਾਰਦਿਆਂ, ‘ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਣ, ਉਦਾਰੀਕਰਣ’ ਦਾ ਮੰਤਰ, ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਰਤਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਜਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ‘ਰਿਆਇਤ’ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ‘ਭਾਰਤੀ ਨੀਤੀਆਂ’ ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਖੁਸ਼ ਹੈ। ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦਲਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੂਲਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਬੀਜੇਪੀ ਵਲੋਂ, ਅਮਰੀਕਾ-ਭਾਰਤ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਸਮਝੌਤੇ (ਸਮਝੌਤਾ-123) ਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਵਿਰੋਧ-ਅਸਲ ਵਿੱਚ ‘ਸਹੇ’ ਨਾਲੋਂ ਪਹੇ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਿਕਰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਅਤੇ ਕਿੰਨਾ ‘ਪਾਏਦਾਰ’ ਸਿਸਟਮ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਹੜਾ 62 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਆਪਣੀਆਂ ਮੂਲ-ਨੀਤੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਇਸਨੂੰ ਹੀ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਕੰਢੇ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਫੇਰ ਕਿਸੇ ‘ਨੇਸ਼ਨ ਸਟੇਟ’ ਦੇ ਲੋਕ, ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਕੀ ਆਸ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਭਾਰਤੀ ਸਿਸਟਮ, ਕਿਵੇਂ ‘ਪੱਛੜਿਆ ਹੋਇਆ’ ਅਤੇ ‘ਫੇਲ ਸਿਸਟਮ’ ਹੈ-ਇਸਦਾ ਦੱਬੀ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ‘ਇਕਬਾਲ’, ਭਾਰਤੀ ਲੀਡਰ ਸਮੇਂ- ਸਮੇਂ ਉਦੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ-ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਿਛਲੇ 62 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨ, ਜਪਾਨ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਆਦਿ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਬੁ¦ਦੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਇਸ ਪੈਂਤੜੇ ਨੂੰ ‘ਫਰੇਬੀਪੁਣਾ’ ਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਏ ਤਾਂ ਹੋਰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਏ? ਜੇ 2008 ਦੀਆਂ ਉ¦ਪਿਕਸ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ‘ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ’ ਭਾਰਤ ਨੇ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤਿਆ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਭਾਰਤ (ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ) ਪੁੱਠੀਆਂ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ‘ਮੈਡਲਾਂ’ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਚੀਨ, ਜਪਾਨ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਕਿੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ? ਭਾਰਤੀ ਸਿਸਟਮ ਕਿੰਨਾ ਫਰੇਬੀ ਅਤੇ ਥੋਥਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਬੂਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ 15 ਅਗਸਤ 2006 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਹਰ ਸਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿਸਾਨ ਆਤਮਘਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਸਿਖਰਾਂ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਥੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਦੁਮਛੱਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ‘ਨੀਤੀਆਂ’ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਮਲਿਕਾ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ - ‘ਭਾਰਤ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਸਵਰਗੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਅਹਿਮ ਕਦਮ ਵੀ ਪੁੱਟੇ...।’ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਡੀਂਗਾਂ ਮਾਰਦਾ, ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਅੱਠ ਫੀ ਸਦੀ ਵਾਧਾ - ਦਰ (ਗਰੋਥ ਰੇਟ) ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਚੀਨ, ਜਪਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੌਣਾ ਵੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ - ‘ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਉੱਭਰੀਆਂ ਹਨ। ਜਪਾਨ ਵੱਲ ਵੇਖੋ, ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੀਨ ਵੱਲ ਵੇਖੋ, ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਸੀ ਤੇ ਅੱਜ ਕਿੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖੋ, ਉਹ ਕਿੱਥੋਂ ਕਿੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਇਹ ਸੋਚਣ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਅਸੀਂ (ਭਾਰਤ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ) ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ?’
ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਏਕਤਾ-ਅਖੰਡਤਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ’ ਤੋਂ ਦੱਸਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਦੇ ਦਮਗਜ਼ੇ ਵੀ ਮਾਰਦਾ ਹੈ- ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਧੱਕੇ ਦੀ ਉਪਜ ਹੀ ਹਨ। ‘ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ’ ਨੂੰ ਭੰਡਣਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪਰ ਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੱਸਣ ਦੀ ਖੇਚਲ ਕਰਨਗੇ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 62 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਸਟੇਟ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ’ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਹੈ?
ਭਾਰਤੀ ਜਬਰਤੰਤਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ‘ਜਲਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ’ ਵਰਤਾਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰੇ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਸਭ ‘ਹਿੰਦੂਤੰਤਰ’ ਦਾ ਮਾਣਮੱਤਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਬੀਤੇ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ, 1980ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ ਦੀ ਤਬਾਹੀ, ਭਾਰਤੀ ਜ਼ਬਰ-ਤੰਤਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਏ ਦੇ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਰੋਲ ਸਬੰਧੀ ਤਾਂ ਹੁਣ ਕਾਫੀ ਸਮੱਗਰੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ , ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ 62 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਵਰਤਾਰੇ ਨੇ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੋਚਣ ਢੰਗ, ਸਿੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਸਿੱਖ ਆਤਮਿਕਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਚਰਣਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੁੱਚੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਂਚ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ -ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਬਾਨੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ 1469 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਸੱਤ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਕਾਸਿਮ ਵਲੋਂ ਮੁਲਤਾਨ ਤੇ ਸਿੰਧ ਫਤਹਿ ਕਰਣ ਨਾਲ, ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨਵੀ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗਿਆਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਤਖਤ ’ਤੇ ਬਕਾਇਦਾ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸ਼ਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਰਾਜ-ਭਾਗ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਸਦੀਆਂ’ ਦੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਗੁਲਾਮੀ ਨੇ, ਉਸ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਸ਼ਿੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ‘ਹੀਣੇ’ ਅਤੇ ‘ਬੌਣੇ’ ਬਣਾਇਆ, ਇਸ ਦੇ ਸਬੂਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਗੁਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ਕੂੜ ਦੀ ਮੱਸਿਆ ਇੰਨੀ ਗਹਿਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਦਾ ਚੰਦਰਮਾ ਕਿਤੇ ਨਜ਼ਰੀਂ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਕਸਾਈਪੁਣਾ, ਧਰਮ ਨੂੰ ਖੰਭ ਲਾ ਕੇ ਉੱਡਣ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ‘ਕਲ ਕਾਤੀ, ਰਾਜੇ ਕਸਾਈ
ਧਰਮ ਪੰਖ ਕਰ ਉਡਰਿਆ।
ਕੂੜ ਅਮਾਵਸ, ਸੱਚ ਚੰਦਰਮਾ
ਦੀਸੈ ਨਾਹੀਂ ਕਹਿ ਚੜਿਆ।
ਹਉ ਭਾਲ ਵਿਕੁੰਨੀ ਹੋਈ,
ਆਧੇਰੈ ਰਾਹੁ ਨਾ ਕੋਈ।’
ਗੁਲਾਮ ਕੌਮਾਂ ਤੇ ਗੁਲਾਮ ਲੋਕ, ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹਿ ਕੇ ‘ਅੰਨੇ’ ਅਤੇ ‘ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ’ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ -
‘ਅੰਧੀ ਰਯਤ, ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣੀ,
ਭਾਹਿ ਭਰੇ ਮੁਰਦਾਰ।’
ਕੀ 62 ਸਾਲ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਉਪਰੋਕਤ ‘ਲੱਛਣਾਂ’ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ? ਗੁਲਾਮ ਕੌਮਾਂ, ਆਪਣੇ ‘ਮਾਲਕਾਂ’ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਨ ਲਈ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ, ਬੋਲੀ, ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਭ ਕੁਝ ਅਪਣਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ‘ਅੰਦਰਲੇ’ ਵਲਵਲੇ ‘ਕੁਝ ਹੋਰ’ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਲਾਮ ਲੋਕ ‘ਦੰਭੀ’ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ‘ਗੁਲਾਮੀ’ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਇਓਂ ਬਿਆਨਦੇ ਹਨ
1. ‘ਨੀਲ ਬਸਤ੍ਰ ਪਹਿਰ ਹੋਵੇ ਪਰਵਾਨ’
2. ‘ਖਤਰੀਆਂ ਤਾਂ ਧਰਮ ਛੋਡਿਆ ਮਲੇਛ ਭਾਖਿਆ ਗਹੀ।’
3. ‘ਅਭਾਖਿਆ ਕਾ ਕੁੱਠਾ ਬਕਰਾ ਖਾਣਾ’
4. ‘ਘਰ-ਘਰ ਮੀਆਂ ਸਭਨਾ ਜੀਆਂ ਬੋਲੀ ਅਵਰ ਤੁਹਾਰੀ’
5. ‘ਅੰਤਰ ਪੂਜਾ, ਪੜਹਿ ਕਤੇਬਾ ਸੰਜਮ ਤੁਰਕਾਂ ਭਾਈ।
ਕੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਅੱਜ ਰਾਜਭਾਗ ਦੀ ਮਾਲਕ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਜਾਂਚ ਨੂੰ ‘ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਕੇ’ ਧੜਾ-ਧੜ ਨਹੀਂ ਅਪਨਾ ਰਹੀ। ਕੀ ਸਿੱਖ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚਲਾ ‘ਪਤਿਤਪੁਣਾ’ ਸਿਰਫ ‘ਪ੍ਰਚਾਰ’ ਦੀ ਘਾਟ ਕਰਕੇ ਹੈ ਜਾਂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਦੇਣ? ਗੁਰਬਾਣੀ ਯਾਦ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ
‘ਜਿਸਹੀ ਕੀ ਸਿਰਕਾਰ, ਤਿਸਹੀ ਕਾ ਸਭ ਕੋਇ।’
ਭਾਵ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਭ ਕੁਝ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ‘ਚਲਦਾ’ ਹੈ।
ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿਚਲੀ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ, ਦੰਭੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ (ਸਮੇਤ ਧਾਰਮਿਕ ਲੀ²ਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ), ਗਵਾਚਿਆ ਸਵੈ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ- ਕੀ ਇਹ ਸਭ ‘ਮਾਨਸਿਕ ਗੁਲਾਮੀ’ ਦੀਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ? ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਵਿਚਲੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖ ਜਨਤਾ ‘ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ‘ਭੈਅ’ ਖਾਣ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ-ਕੀ ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਜ਼ਬਰ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਡਰ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਤਾਂ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ‘ਆਨੰਦ’ ਮਾਨਣਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਧੋਤੀ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ, ਜਨੇਊ ਪਾ ਕੇ ਅਤੇ ਟਿੱਕਾ ਲਗਾ ਕੇ ਯੱਗ-ਹਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਛਪਣ ਤਾਂ ਕਿ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ (ਗੁਲਾਮਾਂ) ਦਾ ਤਾਂ ਹੁਣ ਕੋਈ ਡਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ-ਸਮੇਤ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ‘ਸਈਆਂ ਭਏ ਕੋਤਵਾਲ ਤੋ ਡਰ ਕਾਹੇ ਕਾ’ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।
‘ਗੁਲਾਮੀ-ਆਰਥਿਕ ਸੋਸ਼ਣ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਲਬੇ, ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਹੀਣਤਾ ਆਦਿ ‘ਲੱਛਣਾਂ’ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਸਦੀ ‘ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ’ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪੱਕੇ ਪੈਰੀਂ ਸੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨੂੜਨ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ। ‘ਗੁਲਾਮੀ’ ਤੇ ‘ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਦੋ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਹਨ। ‘ਖਾਲਸੇ’ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬੜੀ ‘ਸਰਲ’ ਤੇ ਸਮਝ ਆ ਸਕਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਖਾਲਸਾ ‘ਬਾਦਸ਼ਾਹ’ ਹੈ ਜਾਂ ਬਾਗੀ ਹੈ।’ ਮਤਲਬ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਖਾਲਸਾ ਜਾਂ ਪੁੂਰਨ ‘ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਮਾਨਣ’ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ‘ਸੰਘਰਸ਼’ ਕਰਨ ਵਿੱਚ। ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਭਾਈ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ (ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼) ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨਦੇ ਹਨ
‘ਰਾਜ ਕਰੇ ਹੈਂ
ਕੈ ਲੜ ਮਰੇ ਹੈਂ।’
ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੀ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅੱਜ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਚੈ¦ਿਜ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ‘ਨਿਆਰੇ ਪੰਥ’ ਦਾ ਕੇਸਰੀ ਪਰਚਮ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਝੂਲਦਾ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਾਂਗ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਗਰਕ ਕਰ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਗੁਲਾਮ ਉਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗੁਲਾਮ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਗੁਲਾਮ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਗੁਲਾਮ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦਾ।’ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਬੀਤੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਦੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਮਲਾਵਰ ਮੁਗਲ, ਅਫਗਾਨ, ਇਰਾਨੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ‘ਆਜ਼ਾਦ ਹਸਤੀ’ ਦੇ ਗਵਾਹ ਹਨ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੱਤਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੱਤਰਾ ਜੋੜਾਂਗੇ?
ਖਾਲਿਸਤਾਨ - ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ!

‘‘ਮਾਮਲਾ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗਵਾਂਢੀ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ...’’

ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਮੁੱਦਾ, ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੀਡੀਏ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਰਾਕ ਹੁਸੈਨ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚੋਣ-ਵਾਅਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ‘ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤਾ’ ਦੱਸਦਿਆਂ ਇਕਰਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਲਈ ਇੱਕ ‘ਸਪੈਸ਼ਲ ਦੂਤ’ ਮੁਕੱਰਰ ਕਰਨਗੇ ਪਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤੀ ਦਬਾਅ ਹੇਠ, ਉਹ ਇਸ ’ਤੇ ਅਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤੀ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ‘ਚੋਣਾਂ’ ਰਾਹੀਂ, ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਇੱਕ ਸਰਕਾਰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ। ਫਾਰੂਖ ਅਬਦੁੱਲਾ (ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦਾ ਪਿਓ) ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ‘ਮੰਤਰੀ’ ਬਣਾ ਕੇ, ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪਿਓ-ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਉਵੇਂ ਹੀ ‘ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ’ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਾਦਲ ਪਿਓ-ਪੁੱਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਅੰਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੇਂਦਰੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਇਹ ਜ਼ਾਅਲਸਾਜ਼ੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਤੜਪ ਸਾਹਮਣੇ ਬੇਨਕਾਬ ਹੋ ਗਈ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਨਜ਼ਰਸਾਨੀ ਕਰੀਏ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੂਝ ਰਹੀਆਂ ਹੁਰੀਅਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਸਮੇਤ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਭਰਪੂਰ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਉੱਤਰ ਆਏ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਸਤਿਆਂ ਨੇ, ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਜਬਰਜਿਨਾਹ ਅਤੇ ਝੂਠੇ ਪੁਲੀਸ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸ਼ੋਪੀਆਂ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਘਟਨਾ ਦੀ ਚਰਚਾ ਇਸ ਵੇਲੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੋ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬੱਚੀਆਂ ਨੀਲੋਫਰ ਅਤੇ ਆਸ਼ੀਆ ਜਾਨ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਕੇ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਪਵਾੜਾ, ਚੱਕ ਸਯਦਪੁਰਾ, ਕਾਨਨ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਪਾਰਾ ਆਦਿਕ ਵਿਖੇ ਵਾਪਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ੋਪੀਆਂ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਬਦੁੱਲਾ ਸਮੇਤ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਛੁਟਿਆਇਆ - ‘ਐਸੇ ਵਾਕਿਆ ਤੋ ਹੋਤੇ ਹੀ ਰਹਿਤੇ ਹੈਂ...’ ਡਾਕਟਰਾਂ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਕੇ, ਝੂਠੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ‘ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਕੇ ਮਰਨਾ’ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡ ਡੋਲੀਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਉੱਪਰ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਦੀ ਵਿੱਚ ‘ਆਮ ਜਿਹੀ ਗੱਲ’ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ 7 ਲੱਖ ਫੌਜ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ 40 ਹਜ਼ਾਰ ਏਕ²ੜ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਛਾਉਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕੈਂਪ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਨਿਕਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਅਵਾਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਅੱਡਅ ੱਡ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਡੱਕਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਜਮਾਵੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵਿਰਵਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ‘ਕਮੇਟੀ ਫਾਰ ਦੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਆਫ ਪੋਲੀਟੀਕਲ ਪਰਿਜ਼ਨਰਜ਼’ ਦੀ ਇੱਕ ਟੀਮ ਨੇ, 24 ਤੋਂ 28 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਦੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੀਡੀਏ ਦੇ ਨਾਂ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਜਿਲਾਨੀ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੁਜਾਤੋ ਭਦਰਾ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਮਿੱਤ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ, ਪ੍ਰੋ. ਰਵਿੰਦਰ ਗੋਇਲ (ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ), ਪ੍ਰੋ. ਜਗਮੋਹਣ ਸਿੰਘ (ਵਾਇਸਿਜ਼ ਫਾਰ ਫਰੀਡਮ), ਕੰਵਰਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਦਲ ਖਾਲਸਾ), ਗੋਪਾਲ ਮੈਨਨ (ਫਿਲਮ ਮੇਕਰ) ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਨੰਦਨ (ਸਿਵਲ ਰਾਈਟਜ਼ ਐਕਟੀਵਿਸਟ) ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ, ਉਪਰੋਕਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਬੰਧੀ ਵੇਰਵੇ ਸਹਿਤ (ਘਟਨਾ-ਸਥਲਾਂ ’ਤੇ ਜਾ ਕੇ) ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ, ਕਿਵੇਂ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੜਾਧੜ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤੁੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ - ‘‘ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿਚਲੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੋਹਰਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰਭੂਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਾਡਲੇ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਵਲੋਂ ਐਲਾਨ ਤਾਂ ਇਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਅਮਲ ਇਸ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਰਮ ਅਤੇ ਸੰਗ-ਸੰਕੋਚ ਤੋਂ ਹੂਰੀਅਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੀਡਰ ਸਈਅਦ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਗਿਲਾਨੀ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫਰੰਟ ਦੇ ਆਗੂ ਯਸੀਨ ਮਲਿਕ, ਹੁਰੀਅਤ ਦੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਮੀਰਵਾਇਜ਼ ਉਮਰ ਫਾਰੂਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬੀਰ ਸ਼ਾਹ, ਅਸੀਆ ਅੰਦਰਾਬੀ ਆਦਿਕ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਪਬਲਿਕ ਸੇਫਟੀ ਐਕਟ ਵਰਗੇ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਹੇਠ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।’’ ਉਪਰੋਕਤ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਫੌਜ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਵੇ, ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਸੱਯਦ ਜਿਲਾਨੀ, ਸ਼ਬੀਰ ਸ਼ਾਹ, ਅਸੀਆ ਅੰਦਰਾਬੀ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਸ਼ੋਪੀਆਂ ਕਾਂਡ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ - ਸ੍ਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਦੇ ਹੱਕ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਆਪ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।
ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲੇ ਵਲੋਂ ‘ਇਖਲਾਕੀ ਅਧਾਰ’ ’ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ‘ਅਸਤੀਫਾ ਡਰਾਮੇ’ ਦਾ ਮਤਲਬ, ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ’ਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੋਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਸੀ. ਬੀ. ਆਈ. ਵਲੋਂ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲੇ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਰੇ ਸੈਕਸ - ਸਕੈਂਡਲ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕਦਮ ‘ਕਲੀਨ ਚਿੱਟ’ ਦੇਣਾ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ, ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ‘ਡਾਰ¦ਗ’ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕ ਕਾਫੀ ਸਿਆਣੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਪੱਕ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੀਆਂ ਕਲਾਬਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।
ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਮਸਲਾ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ‘ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਸਲੇ’ ਦਾ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਇਸ ਨੂੰ 1948 ਵਿੱਚ ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ। ਯੂ. ਐਨ. ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਣਿਤ (ਅੱਡ-ਅੱਡ ਸਮਿਆਂ ’ਤੇ) ਲਗਭਗ 15 ਮਤਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ ‘ਰਾਏ-ਸ਼ੁਮਾਰੀ’ (ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਪਵਾ ਕੇ) ਰਾਹੀਂ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਫਾਰਮੂਲਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪਰ ਅਫਸੋਸ ਜਿਵੇਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਧੱਜੀਆਂ ਉਡਾਈਆਂ ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਛਲੇ 61 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਰਾਏ-ਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨਾ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਦਾ ਦਮਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ, ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਧਾਰਾ-370 ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਹੱਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਗ਼²ਜ਼ੀ ਅਹਿਦਨਾਮਾ ਹੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ‘ਹਿੰਦੂਤਵ’ ਦੀ ਅ¦ਬਰਦਾਰ ਪਾਰਟੀ ਬੀ. ਜੇ. ਪੀ. ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਆਪਣੇ ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ’ਤੇ ਉਹ ਧਾਰਾ -370 ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ।
ਪਰ ਆਫਰੀਨ ਹੈ ਬਹਾਦਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ’ਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 61 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ, ਭਾਰਤੀ ਗਲਬੇ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਢਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। 1989 ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਨੇ, ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਕੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਆਰੰਭਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ 7 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਫੌਜ, ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, 90 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਹੈ।
ਜਿਹੜੀ ਛੇਕੜਲੀ ਰਾਜਸੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਵਖਤ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਰੋਸ ਵਿਖਾਵਿਆਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਮਰਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੇ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜ ਰਹੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕਮੁੱਠ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਆਲ ਪਾਰਟੀ ਹੁਰੀਅਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਧੜੇ, ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੀਡਰ ਸਈਅਦ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ ਗਿਲਾਨੀ ਤੇ ਮੀਰਵਾਇਜ਼ ਉਮਰ ਫਾਰੂਖ ਇੱਕੋ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੁਲਾਈ 2008 ਤੋਂ ‘ਸਾਂਝ’ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਏ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ‘ਰਾਗ’ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਸਰਵੇ-ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ - ‘ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ 87 ਫੀ ਸਦੀ ਲੋਕ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।’ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਟਾਇਮਜ਼ ਦੇ ਮਿਸਟਰ ਵੀਰ ਸਿੰਘਵੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ - ‘ਮੇਰਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕਿਓਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।’ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਮਿਸਟਰ ਸਵਾਮੀਨਾਥਨ ਆਇਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ -‘ਅਸੀਂ 60 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਨਾਲ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਵਾਅਦਾ ਪੂਰਾ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸਮੁੱਚੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵੇਲੇ ਇੱਕੋ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਹੈ ‘ਅਜ਼ਾਦੀ।’ ¦ਡਨ ਦੇ ਜਗਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਸਾਲੇ - ਇਕੌਨੋਮਿਸਟ ¦ਡਨ’ ਨੇ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕ ਪੂਰੇ ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਤੜਪ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਹ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜਿਥੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਿਤਾਂ ਨੇ, ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਹਿਜ਼ਰਤ ਕੀਤੀ, - ਉਥੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਿੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੱਟੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ -ਪਸੰਦ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ (ਵਾਜਪਾਈ-ਅਡਵਾਨੀ) ਨੇ ਵਰ੍ਹਾ 2000 ਵਿੱਚ (20 ਮਾਰਚ) ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਦੀ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਨੰਤਨਾਗ ਦੇ ਚਿੱਠੀ ਸਿੰਘਪੁਰਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 35 ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਉਦੋਂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਦੋਂਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕ¦ਿਟਨ ਆਪਣੇ ਭਾਰਤ ਦੌਰੇ ’ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਇਸ ਘਿਨਾਉਣੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਮਕਸਦ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਦੀ ’ਚੋਂ ਹਿਜ਼ਰਤ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ - ਪਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਿੱਖ, ਹਿੰਦੂ ਫਰੇਬਜ਼ਾਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫਸੇ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਡੱਟ ਕੇ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪੰਜ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਿੱਖ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮੂਲ ਬਸ਼ਿੰਦੇ ਹਨ।
1947 ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਰਾਜਾ - ਰਾਜਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਨਾਲ ਗੱਦਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੱਦਾਰ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ‘ਔਲਾਦ’ ਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ‘ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ’ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਵਿੱਚ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਿਰ, ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਪੰਜਾਲੀ ਪੁਆ ਦਿੱਤੀ। 1948 ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਟਿਆਲਾ ਸਟੇਟ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਫੌਜਾਂ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਮੁੜ’ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ‘ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੋਲ’ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ, ਇਹ ਗੱਲ ਵਾਜਿਆ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਮੇਤ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਰੱਖ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਆ ਜਾਏ, ਉਂਨਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਬੇਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ।
‘ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦਾ ਗੱਲ ਤਾਂ ਸੋਈ ਹੋਣੀ, ਜਿਹੜੀ ਕਰੇਗਾ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਮੀਆਂ।’
ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚਲੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹ, ਜੂਨ-1984 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਕੀਤੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਚੈ¦ਿਜ ’ਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲਿਆ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸੰਘਰਸ਼-1984 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਈਆਂ। ਪਿਛਲੇ ਲਗਭਗ 20 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (ਨਰਸਿਮ੍ਹਾ ਰਾਓ, ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਅਤੇ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ) ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੇ ਆਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਸਾਂਝਾ ਰੋਸ ਵਿਖਾਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਸੁਨੇਹਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ‘ਭਾਰਤੀ ਸਾਮਰਾਜ’ ਹੈ।
ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਸਾਮਰਾਜ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ, ਸਿੱਖਾਂ, ਨਾਗਿਆਂ, ਅਸਾਮੀਆਂ, ਮਿਜ਼ੋਆਂ ਆਦਿ ਕੌਮਾਂ-ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਦੇਰੀ, ਆਤਮਨਿਰਣ ੇ ਦੇ ਹੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। 26 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਜਮਹੂਰੀ ਹੱਕ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਹਮਾਇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

''zyrf kUV sOdy dy dr dIaF syvk - rfjsQfn qy pMjfb srkfrF``

ies hPqy mIzIey ivwc do pRmuwK KbrF, rfjsQfn aqy pMjfb dI zytlfeIn nfl pRkfiÈq hoeIaF hn- ijnHF qoN spwÈt huMdf hY ik BfvyN rfjsQfn ivclI kFgrs dI srkfr hovy jF pMjfb ivclI akflIaF dI srkfr, dovyN iewko hI eyjMzy `qy kMm kr rhIaF hn aqy Auh eyjM²zf hY- zyrf kUV sOdy dy pRcfr-pRsfr ƒ AuqÈfihq krnf! 20 julfeI dI 'ieMgilÈ itRibAUn` anusfr, kUV sOdf muKI ny afpxy jwdI ipMz - gurUsr moVIaF (iËlHf gMgfngr) ivKy iewk ivÈyÈ smfgm rcfieaf. aKbfr anusfr - ''idlcsp gwl ieh sI ik rfjsQfn pulIs dy aPsr ÈoBf kmrf ny vI 24 Bjn mMzlIaF ivwc ÈmUlIaq kIqI. ies mOky `qy mOjUd ÈKsIaqF ivwc lok sBf dy mYNbr Brq rfm myGvfl, rfjsQfn srkfr dy mMqrI amIn Kfn, ivDfiek ivnod cODrI, gMgfjl mIl aqy sMqoK shfrn, iËlHf pRIÈd dy muKI rijMdr mksr, iËlHf kFgrs dy muKI ipRQvI pfl isMG sMDU, pMcfieq simqIaF dy cyarmYn-jsvMq isMG iZwloN, idaf rfm jfKV, rfj kumfr pIlIbMgf aqy bhuq sfry hor iËlHf aPsr Èfml sn. 1000 qoN iËafdf pulIs jvfn, ÈFqI bxfeI rwKx leI qfienfq sn. rUhfnI siqsMg, bVI AuW” pwDrI surwiKaf (iqMn tfier surwiKaf) hyT krvfieaf igaf. muwK styj dy 200 mItr dy Gyry ivwc lwkV dIaF pfeIpF qy sI[ sI[ tI[ vI[ kYmry aqy mobfiel vIzIE irkfrzr iPwt kIqy hoey sn.``
pfTkjn! ieh Kbr iksy vyrvy dI muQfj nhIN hY. iewk aprfDI ijhVf kfql vI hY, blfqkfrI vI hY aqy ijs dy iKlfP sI[ bI[ afeI[ ny cfrjÈIt vI PfeIl kIqI hoeI hY, Aus dy pYrF ivwc smuwcy rfjsQfn dI srkfr qy pRÈfÈn bYTf hY. ieh Auh hI rfjsQfn hY, ijs ƒ kyNdr srkfr vloN mnonIq BfKVf ibafs mYnyjmYNt borz, pMjfb srkfr dI imlIBugq nfl lwKF ikAUsYk pfxI muÌq ivwc lutf irhf hY. kUV sOdf sfD ies leI ienHF df 'zfrilMg` hY ikAuNik ieh kyNdrI eyjMsIaF dI Èih `qy Kflsf pMQ dIaF pRMprfvF, mfx-mirXfdfvF aqy ivÈvfÈF df Gfx kr irhf hY. Auprokq smfgm ivwc Èfml hox vfilaF ivwc 'iswK nfvF` vfly vI hn, ijnHF dI AuQy mOjUdgI ƒ 'XkInI` bxfieaf igaf hovygf. vYsy vI jy vwzf aqy inwkf bfdl, amirMdr-punIq qy rxieMdr kUV sOdy jf ky hfËrI lvf skdy hn (ijvyN ik ienHF ny ipClIaF lok sBf coxF qoN pihlF kIqf) qF iPr rfjsQfn ivwc ikhVy ahuidaF dy BuwKy iswKF dI kmI hY? BfrqI eyjMsIaF, iswK kOm dI qfkq ƒ KyrUM-KyrUM krn ivwc kfmXfb ho rhIaF hn.
ies hPqy dI dUsrI pRmuwK Kbr, nfBy dy nËrbMd isMGF vloN, jQydfr sRI akfl qKq sfihb ƒ ilKy gey KuwlHy pwqr nfl sbMiDq hY. ies pwqr rfhIN ieh spwÈt kIqf igaf hY ik ikvyN iewk pfsy akfl qKq sfihb dy jQydfr vloN pMjfb srkfr ƒ jylHF ivwc bMd iswK nOjvfnF ƒ irhfa krn leI ikhf igaf pr asl ivwc, ies dy Ault pMjfb srkfr vloN iswK nOjvfnF ƒ JUTy kysF ivwc Psf ky igRPqfr kIqf jf irhf hY. ipCly idnIN, pMjfb pulIs dy sInIar aPsrF ny, iewk bVI vwzI k95w1-kfnPrMs krky (ijs dIaF KbrF ielYktRfink qy ipRMt mIzIey ny bVI pRmuwKqf nfl pRsfirq kIqIaF) aYlfn kIqf sI ik bfbf blvIr isMG lMmy jwtpury vfilaF aqy do hor isMGF BfeI Bfg isMG aqy BfeI kuljIq isMG ƒ BfrI asly smyq kfr ivwcoN igRPqfr kIqf igaf hY, ijhVy ik sOdf sfD, afÈUqoÈ aqy Binafry vfly ƒ mfrn jf rhy sn. nËrbMd isMGF vloN ilKy pwqr anusfr, ''iewk pfsy sRI akfl qKq sfihb vloN 6 jUn ƒ sRI akfl qKq sfihb qoN sMdyÈ dy rUp ivwc pRogrfm idwqf igaf hY aqy dUjy pfsy sOdf sfD iKlfP lwgy morcy ivwc ÈmUlIaq krn vfly ÈhIdI jiQaF ƒ igRPqfr krky jylHF ivwc zwikaf jf irhf hY aqy sMqF mhFpurÈF qwk ƒ JUTy kysF ivwc Psfieaf jf irhf hY.`` KuwlHy pwqr ivwc, ieh ieMkÈfP kIqf igaf hY ik bfbf blvIr isMG aqy sfQI isMGF dI igRPqfrI 'iËmnI coxF ijwqx dI Kfqr aqy dyhDfrI gurUaF ƒ KuÈ krn vfsqy` kIqI geI hY. hkIkq ieh hY ik bfbf blvIr isMG ƒ sMgqF dI mOjUdgI ivwc gurduafrf pMjUafxf sfihb lMmy jwtpury qoN igRPqfr kIqf igaf aqy bfad ivwc kfr aqy asly dI khfxI AunHF isr mVI geI. ijs kuljIq isMG ƒ bfbf blvIr isMG df sfQI bxfieaf igaf hY, Auh luiDafxy df rihx vflf iewk grIb, CotI Aumr df bwcf hY, ijhVf ik afpxI ivDvf mfqf nfl gurduafrf gurU nfnk syvk sBf -jvfhr ngr luiDafxy ivKy idnktI kr irhf hY. Auh nf bfbf blvIr isMG ƒ jfxdf hY aqy nf hI Aus ny lMmy jwtpury ipMz df kdI nF hI suixaf hY.
pwqr ivcly ienHF ÈbdF nfl, asIN afpxI ilKq sMkocdy hF - ijhVy Èbd kOm dI hoxI vI dws rhy hn pr asl ivwc ieh 26 imlIan isK kOm leI vMgfr vI hn - ''jQydfr jI, qusIN ikqy afpxy kImqI smyN ivcoN pMQ qo kurbfn hox vfly isMGF dI ikqy mulfkfq krn afvo qF quhfƒ 31w+-31w+ isMGF dy JUTy kysF dy pulMidaF bfry sfhmxy bYT ky scfeI Pw1 skIey ik ikvyN pMjfb puils (pMjfb srkfr) vloN dyhDfrI gurUaF dy zyiraF dIaF votF btorn vfsqy ikvyN JUT dy pulMdy iqafr krky byksUr isMGF ƒ quhfzy akfl qÉq sfihb vloN 3Pwy hoey pRogrfmF `qy ”wa dIaF srIrk aqy mfnisk pIVF 3Pw11F jf rhIaF hn. dyhDfrI gurUaF aqy 31w+ kOm dI duÈmx nMbr 31w+ (afr[ aYs[ aYs[) dy eyjMzy ƒ lfgU krn vfsqy pMQk plytPfrm, ijhVf ik kOm ny afpxIaF ÈhfdqF dy ky bVI rw1 kImq Auqfr ky (pMQ vsy mYN AujVF, mn cfAu Gnyrf) aqy ÈhIdF dI jQybMdI akflI dl dy rUp ivwc KVHf kIqf sI, dIaF nIhF ivwc ikvyN brUd Biraf jf irhf hY. Èfh mhuMmd dy kihx anusfr, “'nhIN ”w311 sMq koeI sfD mIaf”.`
[[[ awj qoN pihlF bfdl ipE-puwq qoN ibnF, ies ÈhIdF dI jQybMdI dy iksy pRDfn ny, afpxy inwjI ihqF dI Kfqr, nf qF iksy dyhDfrI pfKMzI awgy isr Jukfieaf hY aqy nf hI gurU gRMQ sfihb jI qoN ibnF iksy ƒ gurU kihx jF mMnx dI glqI kIqI hY. pihlI vfr, ienHF ipE-puwq ny pMQk pRMprfvF ƒ imwtI ivwc rol ky, ÈhIdF dI jQybMdI dy siqkfr ƒ hI Zfh nhIN lgfeI sgoN sRI akfl qKq sfihb dI srbAuW”1 ƒ vI cuxOqI idwqI hY.``

'cfxikaf-puwqr BfrqI hfkm`

kihx ƒ qF Bfrq ivwc lokqMqrI, Drm-inrpwK sMivDfnk ZFcf hY pr ies dI 'siprt` `coN ihMdUqvI kfrjÈflI JlkdI hY. ies df pRqwK sbUq Bfrq dy ivwq-mMqrI pRxfb muKrjI df bwjt-BfÈx hY. vrHf 2009-10 df slfnf bwjt pyÈ kridaF, pRxfb muKrjI ny 1 GMtf 45 imMt df smF ilaf, ijs dOrfn Aus ny bfr-bfr lgBg 2400 sfl pihlF hoey ihMdU kUtnIqk cfxikaf AurP kOtilaf df iËkr krky afpxy bwjt dI inaFsMgq sfbq kIqI. pRxfb muKrjI dI ies hrkq df ihMdU mIzIey ny vI noits ilaf aqy ies ruJfn ƒ pRmuwK surKI bxfieaf. 7 julfeI dI ieMgilÈ itRibAUn ny afpxI irport df isrlyK idwqf - 'ivwq mMqrI vloN afpxy bwjt-BfÈx ivwc cfxikaf df bfr-bfr iËkr.` Kbr dy vyrvy ivwc dwisaf igaf - ''ivwq mMqrI pRxfb muKrjI ny awj jdoN pfrlImYNt ivwc vrHf 2009-10 df bwjt pyÈ kIqf qF Auh iekwly nhIN sn. AunHF nfl pOrfixk pRiswDI vflf iPlfsPr kOtilaf aqy Aus df arQ-ÈfÈqr vI sI. imstr muKrjI df 1 GMty, 45 imMt df BfÈx, cfxikaf-nIqI dI dyKryK hyT hI sI[[[
imstr muKrjI ny afpxy QoV-icry afriQk XqnF aqy dUrgfmI afriQk siQrqf XqnF dI bwjt-nIqI dI ivafiKaf kridaF ikhf 'ijvyN ik sfzy mhfn afriQk iPlfsPr cfxikaf df kihxf hY ik dyÈ dI KuÈhflI dy ihqF ivwc, bfdÈfh ƒ afAux vflIaF musIbqF dIaF sMBfvnfvF sbMDI iqafrI krnI cfhIdI hY. Aus ƒ ienHF musIbqF ƒ nf vfprn dyx leI Auprfly krny cfhIdy hn, pr jy ieh vfpr jfx qF Pyr bcfa dy pRbMD vI krny cfhIdy hn. bfdÈfh leI ieh ËrUrI hY ik Auh afriQk gqIivDI dy rsqy ivwc afAux vflIaF sfrIaF rukfvtF dUr kry aqy dyÈ dy mflIey (rYvyinAU) ƒ iksy hflq ivwc vI nuksfn nf hox dyvy.` [[[[[[[[[ivwq mMqrI ny jdoN 'tYksF aqy izAUtIaF` (kstm afid) df pMnf Coihaf qF Ausny Pyr cfxikaf dI dohfeI dyNidaF ikhf - 'mYN muV cfxikaf df iËkr krn dI afpxI iewCf df dmn nhIN kr skdf. cfxikaf df kihxf hY ik ijvyN asIN ruwK qoN Pl AudoN hI qoVdy hF jdoN ik Auh pUrI qrHF pwk jFdf hY, iesy qrHF bfdÈfh AudoN hI mflIaf iekwTf krdf hY jdoNik ÈihrIaF leI ieh dyxf ËrUrI bxdf hY. ijs qrHF asIN kwcy Pl nhIN qoVdy, iesy qrHF bfdÈfh, lokF qoN AudoN hI pYsf iekwTf kry jdoik Aus df hwk bxdf hY, nhIN qF lokF ivwc guwsy dI lihr PYl jfeygI aqy pYsf iekwTf krn df sfDn (Bfv lok) brbfd ho jfeygf.` ``
pfTkjn! jdoN asIN BfrqI srkfrIqMqr ƒ cfxikaf aqy ÈMkrfcfrIaf dI qrË df ibafndy hF qF sfzy kuJ Boly Bfly pfTk vI twplf Kf ky kihMdy hn ik 'jI, BfvyN Bfrq ivwc iswKF nfl ivqkrf huMdf hY pr sMivDfnk qOr `qy qF Bfrq iewk lokqMqr hY aqy iesny ihMdU Drm ƒ srkfrI Drm nhIN aYlfinaf hoieaf, Pyr qusIN ikvyN kih skdy ho ik BfrqI hfkmF dI nIqI ƒ cfxikaf nIqI agvfeI dyNdI hY.` aKOqI sYkUlr Bfrq dy ivwq-mMqrI ny, cfxikaf df vfr-vfr shfrf lY ky, ieh sfbq kr idwqf hY ik rfjnIqk ipV ivwc hI nhIN blik afriQk qy smfijk ipV ivwc vI cfxikaf nIqI hI, BfrqI hfkmF dI mfrg-drÈk hY. lgBg 8-9 vrHy pihlF pRkfiÈq pusqk 'ieMzIaf 21vIN sdI ivwc` dI lyiKkf - bfrbrf kRfsYt (sfbkf aYzItr inAUXfrk tfeImË, ijhVI ik nvMbr 1984 dy iswK kqlyafm dOrfn nvIN idwlI ivwc inAUXfrk tfeImË dI ibAUro cIP sI) ny, BfrqI lokqMqr `qy cfxikaf dI aimwt Cfp df iËkr kridaF iliKaf hY -''ijs QF `qy BfrqI ivdyÈ nIqI GVn vfly kUtnIqkF dy dPqr hn, Aus df nF 'cfxikaf purI` hY aqy ijhVI sVk ies pfsy lY ky jFdI hY, Ausdf nf 'kOtilaf mfrg` hY.``
afPrIn hY ivdyÈI soc `qy ik Auh ikvyN scfeI dI qih qwk awpV jFdy hn aqy sfzI vwzI igxqI ajy qwk vI BMblBUsy df iÈkfr hY.
qkiÈlf (mOjUdf nF tYkslf, ijhVf ik pfiksqfn dI rfvlipMzI izvIËn ivwc siQq hY) iewk purfqn ivwidak kyNdr sI, ijwQy ik eyÈIaf Br `coN ividafrQI ivwidaf pRfpqI leI afAuNdy sn. ies dI mUl-pRyrxf buwD df PlsPf sI. Ausy ivwidak kyNdr `coN irÈI kxk df puwqr kOtilaf AurP cfxikaf, afpxIaF 'kUtnIqk cflF` nfl BrpUr PlsPf - 'nIqIÈqk` aqy 'arQ-ÈfÈqr` dy rUp ivwc idMdf hY, ijhVf ik ihMdU vYidk Drm dy muV Aujfgr krn ivwc kyNdrI-BUimkf adf krdf hY. mMƒ simRqI qoN bhuq pihlF cfxikaf, ihMdU kutlbuDI df pRqIibMb bx ky AuBrdf hY. cfxikaf df kQn hY -'koeI vI mnuwK bhuq iËafdf eImfndfr nhIN hoxf cfhIdf. jMgl ivwc iswDy ÉVy ruwK hI kwty jFdy hn, ivMgy-tyiZaF ƒ koeI hwQ nhIN pfAuNdf.`
cfxikaf df kihxf hY, 'BfvyN swp ËihrIlf nf vI hovy pr ies nfl ievyN hI vrqoN ijvyN ik ieh ËihrIlf hI hY.` kI iswKF nfl kIqf jf irhf ihMdU-srkfrI vrqfrf, cfxikaf dI ies soc `coN agvfeI nhIN lYNdf? iesqrI jfqI pRqI cfxikaf dI soc Auh hI hY, jo mMƒ simRqI ny afpxy ihMdU-kfƒn ivwc idwqI hY. cfxikaf anusfr - 'iewk cMgI pqnI Auh hY, jo ik svyr vyly afpxy pqI df mF dI qrHF iDafn rwKy, idn vyly Aus ƒ BYx vFg ipafr dyvy aqy rfq vyly Aus ƒ vysvf vFg suwK dyvy.` mMƒ dI AUc-nIcI, jfq-pfqI nIqI dI sdIaF pihlF nINh rwKidaF cfxikaf kihMdf hY - 'afpxy qoN nINvyN ruqby dy lokF nfl kdI dosqI nf kro. ies iksm dy irÈqy `coN kdI KuÈI nhIN inkl skdI. grIb lokF dy sfQ ivwc kdI nf rho. ÈihrI kdy vI grIbF dy sfQ ivwc pRPuwlq nhIN ho skdy, ijvyN ik koeI vI pMCI Aus ruwK dI tfhxI `qy aflHxf nhIN bxfAuNdf, ijs ƒ Pl nf lwgdy hox.` kI Bfrq df ivwq mMqrI pRxfb muKrjI cfxikaf dI Auprokq nIqI qihq hI afpxy bwjt rfhIN grIbF df kcUMbr nhIN kwZ irhf? iesqrI vrg ƒ mrd-jfq qoN aiq-nINvF sfbq kridaF cfxikaf kihMdf hY - 'aOrq ivwc mrd nfloN duwgxI BuwK huMdI hY, cfr guxf iËafdf Èrm huMdI hY, Cy guxf iËafdf hONslf huMdf hY aqy awT guxf iËafdf vfsnf huMdI hY.`
cfxikaf nIqI ikvyN Gwt igxqIaF df pUrn nfÈ krn leI vrqI jf rhI hY, ies dI iewk Audfhrx cfxikaf nfl sbMiDq iewk khfxI `coN imldI hY. ikhf jFdf hY ik iewk vfr cfxikaf afpxy sfQIaF nfl iewk jMgl `coN guËr irhf sI jdoN ik iewk purfxy drKq dy KuMGy nfl Aus dI DoqI aV geI aqy Auh mUMh-prny izwg ipaf. Aus dy sfQIaF ny Aus drwKq dy KUMGy ƒ kwtx leI, kuhfVI cuwk leI pr Aus ny mnHF kr idwqf aqy Aus dI QF `qy pfxI pfAux leI ikhf. cfxikaf ny keI idn AuQy pfxI pvfieaf qy iPr ikhf, hux ies KuMGy ƒ jVH smyq puwt idE. sfQIaF ny nf isrP Aus duKdfeI KuMGy ƒ hI puwt suwitaf pr AunHF ƒ cfxikaf nIqI dI vI smJ af geI ik 'jy vkqI qOr `qy duÈmx nfl nrmI vI vrqxI pey qF vrqoN, pr nIqI Aus ƒ jVHoN puwt ky mukMml nfÈ krn dI idRV kro.`
ies ivwc koeI Èwk nhIN ik ipCly 62 virHaF ivwc BfrqI hfkmF ny iswK kOm dy srbnfÈ leI cfxikaf nIqI anusfr suJfey gey cfr hiQafr-sfm, dfm, dMz aqy Byd pUrI qndyhI nfl vrqy hn. sfm df arQ hY, loV vyly gDy ƒ ipE bxf lvo Bfv duÈmx dI Èrx ivwc cly jfE. dfm df arQ hY, pYsy dI KuwlHI vrqoN krky, duÈmx dy bMidaF ƒ 'KrId ky` duÈmx ƒ kmËor kr idE. dMz df arQ hY, sKq qoN sKq sËfvF nfl duÈmx dI alK mukf idE. Byd df arQ hY, duÈmx dy ivwc vV ky, aMdroN sfboqfj krky, duÈmx df nfs kro. kI 26 imlIan iswK kOm ƒ, cfxikafvfdI, idwlI dy hfkmF dI aslIaq smJ afeygI

''21vIN sdI dy aKOqI agFhvDU sYkUlr hfkm bnfm ieMdr dyvqy dI KuÈI leI Xwghvn krvfAux df srkfrI afdyÈ``

25 jUn dI ieMgilÈ itRibAUn aKbfr dI iewk irport df isrlyK hY - 'aFDrf pRdyÈ srkfr vloN mINh dy dyviqaF dI KuÈI lYx leI Xwg-hvn krvfAux df afdyÈ.` hYdrfbfd qoN pRkfiÈq ies Kbr dy vyrvy anusfr - ''mOnsUn hvfvF dy gYr-hfËr rihx kfrx, hux aFDrf pRdyÈ dI kFgrs srkfr dYvI-dKlaMdfËI df shfrf qwk rhI hY. iewk srkfrI afdyÈ jfrI krky mMdrF, msIqF qy crcF ivwc, ieMdr dyvqy dI KuÈI lYx leI ivÈyÈ pRfrQnfvF krn leI ikhf igaf hY. aFDrf pRdyÈ dy muwK mMqrI vfeI[ aYs[ rfj ÈyKr rYzI ny, aFDrf pRdyÈ dy aYnzoamYNt mihkmy (Dfrimk adfiraF nfl sbMiDq mMqrflf) ƒ afdyÈ idwqf hY ik aFDrf pRdyÈ dy sfry pRmuwK mMdrF ivwc 'vrux Xwg` krvfey jfx aqy sfry iÈvm MdrF ivwc 'shwsrf GtfiBÈykm` Xwg krvfey jfx. srkfr dy afdyÈ dI pflxf kridaF, iqRmflf mMdr dI pRbMDk kmytI dy kMtrol hyTly sfry mMdrF ivwc 'vrux Xwg` afrMB ho gey hn. mOnsUn dy lyt hox dI vjHf krky, srkfrI hlikaF ivwc ieh KOP pfieaf jf irhf hY ik ies nfl KyqIbfVI sYktr dI mukMml qbfhI ho jfvygI. pihlI jUn ƒ BfvyN mOnsUn hvfvF aFDrf pRdyÈ ivwc pRvyÈ kr geIaF sn pr Auh brsIaF nhIN hn. aFDrf pRdyÈ dy awz-awz zYmF (srIsYlfm irËrvfier, nfgfarjun sfgr afid) ivwc pfxI df pwDr bhuq hyTF ƒ clf igaf hY)
''pfTkjn! Kbr df vyrvf, afpxy mUMhoN bol ky dws irhf hY ik 21vIN sdI dy ivigafnk Xuwg ivwc, ijwQy ik Bfrq afpxy afp ƒ 'ienPrmyÈn tYknflojI` df moZI dyÈ dwsdf hY, Bfrq df pRDfn mMqrI iewk 'afriQk mfihr` vjoN pRcfiraf jFdf hY, spys ivwc BfrqI sYtylfeIt sQfpq krn vfly BfrqI ivigafnIaF ƒ vDfeIaF idwqIaF jFdIaF hn, inAUklIar sfieMs ivwc BfrqI ivigafnI afpxy afp ƒ amrIkf-PrFs-rUs qy ieMglYNz dy hfx df dwsdy hn pr ienHF dI aslI aOkfq kI hY? asIN jdoN bIjypI qy kFgrs ƒ ihMdUqv dIaF 'ey` aqy 'bI` tImF kihMdy hF qF keI vfr sfzy kuJ pfTkF ƒ vI ieh ieqrfË rihMdf hY ik kFgrs ƒ bI jy pI dy nfl nhIN 'imlfAuxf` cfhIdf. AunHF anusfr 'clo Pyr vI kFgrs afpxy afp ƒ sYkUlr jmfq qF kihMdI hY aqy ies pfrtI ny iewk 'iswK` ƒ do vfr pRDfn mMqrI bxfieaf hY.` aFDrf pRdyÈ ivwc jy bI jy pI dI srkfr huMdI aqy Auh srkfrI Krc `qy mMdrF ivwc ieMdr dyvqy dIaF KuÈIaF lYx leI 'Xwg hvn` krdy qF vI 'qrk` smJ af skdf sI. bI jy pI dI buinafd 'ihMdUqv` ivcfrDfrf `qy KVI hY, ijhVI iksy aKOqI 'pRfcIn ihMdU swiBaqf dy gOrv` df sOdf vyc ky afpxIaF isafsI rotIaF sykdI hY. ies 'ihMdU swiBaqf gOrv` ivwc ihMdU imiQhfs ƒ 'ieiqhfs` sfbq krnf vI Èfml hY. qfiraF-isqfiraF ƒ vws ivwc krn dI sfieMs (joiqÈ ivwidaf), akfÈF ivwc vsdy ieMdr vrgy dyviqaF ƒ rIJfx leI mMqr-jfp afid 'mhfn pRfpqIaF` vjoN Èfml hn. ieh gwl vwKrI hY ik AuWd1 Bfrq df ieMdr, dwKxI Bfrq jFidaF-jFidaF vrux bx jFdf hY. aYvyN qF nhIN vfjpfeI dI srkfr vyly, mnuwKI sroq mMqrI murlI mnohr joÈI ny joiqÈ-ivwidaf ƒ XUnIvristI korsF ivwc 'iewk ivÈy` vjoN mfnqf idwqI sI aqy mMqr-Aucfrx dy krm-kFz dy 'spYÈl korsF` leI kroVF rupey df bwjt rwiKaf igaf sI. gAU-mUqr ƒ Bfrq df 'pYpsI kolf` bnfAux df srkfrI qOr `qy afrMiBaf Xqn ajy vI bdsqUr jfrI hY. iesy qrHF Bfrq dI sUcnf aqy pRsfrx mMqrI suÈmf svrfj ny, BfrqI tI[ vI[ cYnlF ƒ idn-rfq ihMdU imiQhfsk nftkF dy pRsfrx leI vrq ky, Bfrq Br ivwc vihmF-BrmF, BUq-pRyqF, vrqF dI mhwqqf, vsqU ÈfÈqr afid vrgy gYr-ivigafnk pRcfr leI vriqaf. jy aFDrf pRdyÈ dI bI[ jy[ pI[ srkfr koeI Xwg-hvn afdyÈ suxfAuNdI qF ieh ienHF dIaF mUl-nIqIaF anusfr hI hoxf sI.
kFgrs df moZI afgU, Bfrq df pihlf pRDfn mMqrI pMizq jvfhr lfl nihrU qF afpxy afp ƒ 'nfsqk` dwsdf sI. BfKVf zYm dy AudGftn mOky Aus ny ikhf sI ik asIN pMjfb vfsIaF ƒ iewk 'nvF mMdr` idwqf hY. (mqlb ik quhfƒ gurduafiraF-mMdrF dI loV nhIN hY, ieh BfKVf hI quhfzIaF murfdF pUrIaF krygf). pr hux aYsf kI ho igaf ik aFDrf pRdyÈ df kFgrsI muwK mMqrI afpxy nihrU-mMdrF (aFDrf pRdyÈ ivcly zYmF) `qy tyk rwKx dI QF, iksy klipq vrux dyvqy dI pUjf ivwc nf-isrP tYks dyx vfly lokF df kroVF rupweIaf hI lutf irhf hY blik srkfrI pYsy nlf gYr-ivigafnk soc ƒ bVfvf dy ky aMD-ivÈvfÈ PYlfAux ivwc mohrI rol adf kr irhf hY.
hr Drm dy mMnx vfilaF (nfsiqk Drm vfilaF ƒ vI) ƒ hwk hY ik Auh afpxy Dfrimk-ivÈvfÈF df inwjI jIvn ivwc 'aËfdI` nfl pflx kr skx. jy ihMdU Drm ƒ mMnx vfly Xwg-hvn dI vrqoN nfl, mINh vrHfAux ivwc ivÈvfÈ rwKdy hn qF ieh ivÈvfÈ AunHF ƒ mubfrk hY aqy asIN AunHF dy ivÈvfÈ df siqkfr krdy hF. pr jdoN iewk aKOqI 'sYkUlr srkfr`, ies ƒ afpxI 'srkfrI nIqI` vjoN 'afdyÈ` rfhIN lfgU krdI hY qF ies qoN itwpxI krnI ËrUrI bxdI hY. kdy ieho ijhf hI mINh vrHfAux df dfavf krdf, KzUr sfihb df iewk ihMdU qpf, (gurU aMgd sfihb dy vyly) afpxI jfn gvf bYTf sI. iksy loV dI pUrqI leI pRBU-crnF ivwc ardfs krnI bxdI hY pr srkfrI KËfny dy kroVF rupeIey, iewk sYkUlr pfrtI dI srkfr vloN Xwg-hvn dy nF qy lutfey jfxy dunIaf ƒ kI dws rhy hn? cMgf hovygf ik mnmohx isMG srkfr, srkfrI qOr `qy kFgrs dy ihMdUqv dI bI-tIm hox df aYlfn kry qF ik 'sYkUlirËm` Èbd dI kuvrqoN ruk sky.

'nkslI ihMsf aqy afËfdI lihrF dy dbfa hyT, BfrqI ËflmqMqr styt ikMnI ku dyr Klo skygI?`

aKOqI BfrqI lokqMqr dI aMdrUnI siQqI jwg-Ëfhr ho rhI hY. ipCly kuJ idnF qoN Bfrq dy sUby pwCmI bMgfl qoN af rhIaF KbrF ny BfrqI hfkmF dI nINd hrfm kIqI hoeI hY. pwCmI bMgfl dy 'lflgVH` ielfky `qy nkslIaF (mfEvfdIaF) vloN pUrn kMtrol aqy ies dy 42 ipMzF ƒ 'aËfd iKwqf` aYlfnxf, BfrqI sfmrfj dy mUMh `qy krfrI cupyV sI. iqMn hPiqaF dy ivwc-ivwc nkslIaF ny 100 qoN iËafdf pulIs krmcfrIaF ƒ mOq dy Gft Auqfiraf. jdoN pwCmI bMgfl srkfr ny hwQ KVHy kr idwqy qF kyNdr srkfr ny sI[ afr[ pI[ 15wk[, bI[ 15w1[ 15wk[, afeI[ afr[ bI[, styt afrmz pulIs, eIstrn PrMtIar rfeIPlË smyq BfrqI POj ƒ ies ielfky ivwc Auqfiraf. CykVlIaF KbrF anusfr surwiKaf dsiqaF ny 42 ipMzF ivwcoN 22 ipMzF `qy muV kbËf kr ilaf hY pr 20 ipMz ajy vI 'ivdrohIaf` dy kbËy ivwc hn. ies qoN ielfvf ipCly idnF ivwc nkslvfdIaF vloN CwqIsgVH, AuVIsf, ibhfr aqy JfrKMz pRFqF ivwc keI ihMsk vfrdfqF kIqIaF geIaF hn. nkslIaF dy hONsly pUrI qrHF bulMd hn. GbrfeI hoeI Bfrq srkfr ny kimAUinst pfrtI afP ieMzIaf (mfEvfdI) ƒ 'dihÈqgrd` jQybMdI aYlfn ky Aus `qy pfbMdI lf idwqI hY. pwCmI bMgfl dI Kwby pwKI srkfr ny vI ies PYsly ƒ mMn ilaf hY, BfvyN ik pihlF kimAUinst pfrtI ny ies dI aflocnf kIqI sI. ies PYsly dy ivroD ivwc nkslvfdIaF vloN idwqy 'bMd` dy swdy ƒ keI pRFqF ivwc BrvF huMgfrf imilaf hY BfvyN ik keI QfeIN ihMsk vfrdfqF vI hoeIaF hn.
mIzIaf irportF anusfr nkslIaF ny ibhfr pRFq dy igaf iËlHy ivwc iewk mobfiel tfvr aqy kimAUintI sYNtr ƒ Auzfieaf. pwCmI bMgfl dy Jfrgfm ielfky ivwc sI[ pI[ aYm[ dy dPqr ƒ awg lfeI. JfrKMz ivwc iewk pMcfieq dPqr ƒ qbfh kIqf igaf. iesy qrHF iËlHf aOrMgfbfd ivwc, iewk kimAUintI sYNtr ƒ qbfh kIqf igaf. ibhfr dy lkÈmIrfey ivwc, nkslIaF ny iewk isvl kort `qy hwlf bol ky, afpxy sfQI bfbUlfl bsrf ƒ Cuzvfieaf. ies kfrvfeI ivwc do pulIs krmI gMBIr rUp ivwc ËKmI hoey. 50 nkslI ies hmly ivwc Èfml hoey aqy AunHF pulsIaF dy hiQafr vI Koh ley. ies qrHF AuVIsf dy dwKxI aqy pwCmI iËilHaF ivwc vI jnjIvn burI qrHF pRBfivq hoieaf aqy ihMsk kfrvfeIaF hoeIaF. mIzIaf irportF anusfr ijAuN hI surwiKaf bl ielfky qoN bfhr huMdy hn, mfEvfdI iPr Aus jgHf kfbË ho jFdy hn.
ieMgiliÈ itRibAUn vloN iqMn ikÈqF ivwc iewk irport CfpI jf rhI hY, ijs df isrlyK hY - 'nkslI Kqrf - idwlI `qy kbËf krn dIaF iqafrIaF, aBjUmfr (bsqr df ielfkf), ijQy koeI BfrqI aqy ivdyÈI vV nhIN skdf.` dUsrI ikÈq (23 jUn ƒ pRkfiÈq) dy muwZly Èbd ieh hn -
''qusIN Èfied ies `qy XkIn nf kro! pwCmI bsqr Kyqr ivwc iewk bhuq vwzf phfVI afidvfsI ielfkf hY. ieh lgBg goaf styt ijMnf hY. pr ipCly 30 sflF qoN ies ivwc iksy vI BfrqI jF ivdyÈI df pRvyÈ ivvrjq hY. ies iKwqy `qy nkslIaF df kbËf hY aqy AunHF ny ies ƒ 'aËfd ielfkf` aYlfinaf hoieaf hY. ies df iËlHf nrfiexgVH hY aqy ieh aFDrf pRdyÈ aqy mhFrfÈtr dI sImf `qy hY. ies ielfky ivwc 'Bfrq dyÈ` df rfj nhIN hY. ieQoN dy hfkm 'nkslI` hn.``
sfAUQ eyÈIaf dy iKwqy ivwc hux qwk qfilbfn dIaF buinafd-pRsq ihMsk kfrvfeIaF dIaF KbrF qF ieMtrnYÈnl mIzIey (smyq BfrqI mIzIey dy) dIaF pRmuwK surKIaF bxdIaF rhIaF hn pr Bfrq dy lgBg 350 iËilHaF vfly (awDf Bfrq) ds dy krIb pRFqF ivwc, ipCly keI sflF qoN lgfqfr jfrI nkslvfdIaF sbMDI bhuq Gwt iliKaf suixaf jFdf irhf hY. muMbeI dy dihÈqgrd hmilaF ivwc mfry gey 200 qoN Gwt lokF leI qF ieMnI hfl pfhiraf kIqI geI hY ik Bfrq df rwiKaf bwjt kuwl bwjt df 15 PI sdI kr idwqf igaf hY pr hr sfl nkslI ihMsf `c mfry jfx vfilaF dIaF KbrF ƒ lgBg dPn hI kr idwqf jFdf sI.
ipCly aËfdI idvs dy mOky `qy, pRDfn mMqrI mnmohx isMG ny nkslI ihMsf ƒ 'BfrqI styt leI hux qwk df iewko iewk sB qoN gMBIr cYlMj` ikhf sI. mIzIey dI byeImfn phuMc krky, aMqrrfÈtrI BfeIcfry ƒ Bfrq ivwc nkslvfd ikMnf zUMGf psiraf hoieaf hY, bfry koeI jfxkfrI nhIN hY.
17 PrvrI ƒ, BfrqI lok sBf ivwc svfl-GMty (kvwscn afvr) dOrfn pI[ icdMbrm ny ieMkÈfP kIqf sI ik ipCly pMj mhIinaF ivwc nkslIaF ny kul 851 hmly kIqy hn, ijnHF ivwc 253 isvlIan aqy 95 surwiKaf dsiqaF dy aPsr-jvfn mfry gey hn. ieh hmly 9 awz-awz pRFqF ivwc kIqy gey. 353 hmly CwqIsgVH pRFq ivwc hoey, ijQy 91 isvlIan aqy 47 surwiKaf dsqy dy mulfËm mfry gey. JfrKMz ivwc 263 nkslI hmly hoey, ijhdy ivwc 83 isvlIan aqy 28 surwiKaf krmcfrI mfry gey. aFDrf pRdyÈ ivwc hmilaF dIaF 44 vfrdfqF hoeIaF, ijnHF ivwc 17 lok mfry gey. ibhfr ivwc 80 hmly hoey aqy 49 lok mfry gey. mhfrfÈtr ivwc hoey 48 hmilaF ivwc 16 bMdy mfry gey. AuVIsf ivwc 44 vfrdfqF hoeIaF aqy 15 lok mry. pwCmI bMgfl ivwc 12 hmilaF ivwc 11 lok mfry gey. mwD pRdyÈ qy AuWd pRdyÈ ivwc krmvfr iqMn qy cfr hmly hoey, ijnHF ivwc iewk isvlIan mfiraf igaf.
gRih mMqrI ny lok sBf ƒ sMboiDq huMidaF ikhf sI, 'ipCly pMj sflF qoN nkslvfdIaF dIaF kfrvfeIaF ivwc koeI kmI nhIN afeI. nkslIaF ny nf isrP isvlIanF ƒ hI inÈfnf bxfieaf hY blik Auh surwiKaf dsiqaF `qy bfrUdI surMgF aqy Kqrnfk ivsPotkF nfl lgfqfr hmly kr rhy hn. Auh smfijk aqy afriQk ZFcy ƒ vI inÈfnf bxfAuNdy hn aqy hyTlI pwDr dy lokF ƒ vI AunHF ny qRbkfieaf hoieaf hY. Bfrq srkfr nksl-pRBfivq ielfikaF ivwc ivdroh-ivroDI aqy dihÈqgrdI ivroDI 20 skUl KolHx dI Xojnf `qy ivcfr kr rhI hY.``
pfTkjn! gRih mMqrI vloN idwqy Auprokq aMkiVaF ƒ sOiKaF hI awT nfl guxf kIqf jf skdf hY, ijhVI igxqI ik TIk igxqI dy nyVy-qyVy hovygI. vyKx vflI gwl ieh hY ik Bfrq ivwc ivafpk ihMsf df isrP ieh iewk ihwsf hY. Bfrq dy AuWd-pUrb dy swq sUibaF (asfm, nfgflYNz, mnIpur, imËorm, iqRpurf, aruxfcl pRdyÈ aqy myGfilaf ivwc ipCly keI virHaF qoN aËfdI lihrF lgfqfr jfrI hn, ijnHF ivwc hr sfl hËfrF lok mfry jFdy hn. iesy qrHF kÈmIr ivwc 7 lwK BfrqI POjF ny ipCly 20 virHaF ivwc iewk lwK qoN iËafdf kÈmIrIaF ƒ mfr mukfieaf hY. pMjfb qy pMjfb qoN bfhr dy sUibaF ivwc 1978 qoN 1995 qwk dy ihMsk dOr ivwc zyZ lwK qoN iËafdf iswK, ihMdU styt dI ihMsf df iÈkfr hoey hn. Bfrq Br ivwc hr sfl sYNkVy 'dilq`, AuW”-jfqI ihMdUaF dIaF ihMsk kfrvfeIaF df iÈkfr huMdy hn. qfËf mIzIaf irportF anusfr ptnf Èihr dy iewk pRfeImrI tryinMg tIcr kflj ivwc iewk dilq lVkI nfl 6 aiDafpk lgfqfr keI mhIny blfqkfr (gYNg ryp) krdy rhy, ijs nfl Auh kuVI idmfgI qOr `qy vI suwD-buwD Koh cuwkI hY. ieho ijhIaF GtnfvF afm ijhI gwl hY pr Auh 'irport` kdy kdy huMdIaF hn.
ijs Bfrq dI afpxI aMdrUnI hflq ieMnI bdqr hY Aus ƒ koeI ieKlfkI hwk nhIN hY ik Auh dUsry dyÈF ƒ 'PylH styt` jF 'dihÈqgrdI dy awzy` ibafny. kI Bfrq ivwc nkslI ihMsf vI, pfiksqfn dI afeI[ 15w1[ afeI[ krvf rhI hY? hkIkq ieh hY ik 1947 dy dOr ivwc, aMgryËF dy jfx qoN bfad hoNd ivwc afey Bfrq, pfiksqfn, sRI lMkf, bMglf dyÈ, aPgfinsqfn, mIaFmfr, BUtfn, mfldIvË vrgy lgBg sfry hI dyÈ PylH stytF sfbq hoey hn ikAuNik ienHF ivwc glby BrpUr kyNdrI hkUmqF (jF POjI hkUmqF) kfiem hoeIaF+5, ijnHF ny lokF dIaF muwZlIaF loVF dI pUrqI dI QF AunHF dIaF muwZlIaF aËfdIaF ƒ kucilaf. awj ieh stytF iBRÈtfcfr dy kyNdrI awzy bx geIaF hn, ijnHF dy iKlfP lok roh, afqm inrxy df hwk lYx dy rUp ivwc (aËfd lihrF) jF afriQk hwkF leI (nkslvfd afid) jF ivdyÈI dKlaMdfËI dy iKlfP (aPgfinsqfn qy pfiksqfn dy kuJ ihwisaF ivwc amrIkn dKlaMdfËI dy iKlfP KVHI hoeI qfilbfn lihr) jF siBafcfrk rfjsI glby dy iKlfP (AuWd pUrb dy sUibaF dIaF lihrF) jF smfijk-rfjsI brfbrI leI (Bfrq Br ivclI dilq jfigRqI) lok roh ny ihMsk rUp Dfrn kr ilaf hY. ies lok roh ƒ mihË 'dihÈqgrdI` dy rUp ivwc vyKx vfly 'aMnHy hI khy jf skdy hn. sfAUQ-eyÈIaf, iewk AuWk mhFdIp hY ijhVf ik akfr qy afbfdI ivwc XUrp qoN vwzf hY aqy dunIaf dI kuwl abfdI df lgBg cOQf ihwsf hY. ieQy keI kOmF, nslF, DrmF dy lok vsdy hn aqy ieh bhu-kOmI swiBafcfrF vflf iKwqf hY. ies iKwqy dy ihMdUaF (Bfrq) aqy muslmfnF (qfilbfn soc) dI smwisaf ieh hY ik ieh dovyN hI asihxÈIl ivcfrDfrfvF bfkIaF ƒ afpxy ivwc ˲jb krn dIaF ieCuwk hn. ieh 'mnuwK` aqy 'mnuwKI hwkF dy PlsPy` ƒ nhIN mMndIaF aqy kwtVpMQI, Drm-aMDqf df iÈkfr ho ky nslGfq, kqlyafm aqy ihMsf dy byikrk iesqymfl nfl afpxI kucyÈtf dI pUrqI krnf cfhuMdIaF hn. aMqrrfÈtrI BfeIcfrf, ivÈyÈkr XUnfieitz nyÈnË aqy amrIkf, ies AuWk-mhFdIp ivcly ipCly 1000 sfl dy Auprokq vrqfry ƒ smJy ibnF, sfAUQ eyÈIaf ivwc siQrqf qy ÈFqI dI bhflI nhIN kr skdy. jdoN dunIaf dy socvfn ies idÈf vwl socxf ÈurU krngy iPr 26 imlIan iswK kOm dy rol dI agMmI mhfnqf smJ afvygI. iswK kOm bwPr - styt Kfilsqfn dI kfiemI dy nfl XUnIan dI qrË `qy AuWk-mhFdIp df punrgTn krky sdIvI ÈFqI, siQrqf qy KuÈhflI pRdfn krygI.

ÈhIdF dy isrqfj, pMjvyN pfqÈfh sfihb sRI gurU arjn sfihb dy ÈhIdI purb qy ivÈyÈ :
'gur arjn ivthu kurbfxI`..òó..

pMQ pRvfixq nfnkÈfhI kYlMzr anusfr 16 jUn df idn smuwcI iswK kOm vloN, pMjvyN pfqÈfh, ÈhIdF dy isrqfj, bfxI dy boihQ, sRI hirmMdr sfihb dy isrjxhfr, pihly ÈhId gurU, gurU arjn sfihb dy 403vyN ÈhIdI-purb vjoN dunIaf Br ivwc mnfieaf igaf. ies idn sbMDI muwK smfgm, gurduafrf zyhrf sfihb, lfhOr ivKy BfrI surwiKaf pRbMDF hyT hoieaf, ijs ivwc Bfrq smyq dunIaf Br `coN phuMcIaF iswK sMgqF ny, gurU-crnF ivwc afpxI hfËrI lvfeI. ies mOky pfiksqfn dy pRmuwK aiDkfrIaF vloN aYlfn kIqf igaf ik ijs cMdU dI hvylI ivwc, gurU arjn sfihb ƒ iljf ky lgfqfr iqMn-cfr idn BfrI qsIhy dy ky ÈhId kIqf igaf sI, Auh hvylI, iswK sMgqF dy drÈnF leI KolI jfeygI aqy iPr ies df pRbMD pfiksqfn iswK gurduafrf pRbMDk kmytI dy hvfly kIqf jfvygf. iesy qrHF BfeI mnI isMG jI dy ÈhIdI asQfn (ÈfhI iklHy dy ipCly pfsy, ijsdf kbËf hux qwk iewk dukfndfr kol sI) ƒ vI iswK jgq dy hvfly krn df aYlfn kIqf igaf. ieh Auprokq dovyN asQfn, pfiksqfn aOkfP borz dy kMtrol hyT sn. ienHF sQfnF dI ieiqhfsk pRmfxkqf sbMDI ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI vloN pRkfiÈq 'gËt` ivwc vI iËkr kIqf igaf hY. asIN pfiksqfn srkfr vloN iswK kOm pRqI idKfeI geI sdBfvnf dI ÈlfGf krdy hF. asIN afs krdy hF ik pfiksqfn ivwc siQq hor vI ieiqhfsk gurDfmF df pRbMD, pfiksqfn iswK gurduafrf pRbMDk kmytI ƒ sONipaf jfvygf qFik ienHF asQfnF `qy gurU gRMQ sfihb jI df pRkfÈ ho sky aqy iswK sMgqF ienHF dy KuwlHy drÈn-dIdfry kr skx.
gurU arjn sfihb dI ÈhIdI dI cfr sO sflf ÈhIdI-Xfd mOky, pfiksqfn srkfr vloN gurU arjn sfihb dI Xfd ivwc iewk ivÈyÈ zfk-itkt vI jfrI kIqf igaf sI aqy sRI nnkfxf sfihb ivwc bfbf nfnk aMqrrfÈtrI XUnIvristI KolHx df vI aYlfn kIqf igaf sI, ijs sbMDI ËmIn hfsl krn qoN ielfvf hor vI pyÈ-kdmIN hoeI hY. pfiksqfn dI srkfr qy lokF vloN gurU arjn sfihb dI ivrfsq ƒ isjdf krnf, iswK aqy ieslfimk ivcfrDfrf dy tkrfa dy cfr sdIaF dy ieiqhfs df zrfpsIn hY. ieslfimk jgq ƒ cfr sdIaF bfad, ieh gwl smJ af geI lwgdI hY ik jhFgIr dI kwtVpMQI ieslfimk soc, AunHF df suwcf ivrsf nf ho ky, gurU arjn sfihb df srb-sFJIvflqf df sunyhf, swcy ieslfm dy iËafdf krIb hY. byÈwk sfAUdI arb dI puÈq-pnfh vfly vhfbI ieslfm dy kwtVpMQI pYrokfr, ijnHF ny 'qfilbfn` (ijs df mqlb isiKafrQI hY) vrgy pivwqr Èbd ƒ lfj lfeI hY, pfiksqfn dI slfmqI leI BfrI Kqrf bxy hoey hn (ErkËfeI eyjMsI+5, KYbr eyjMsI, svfq vfdI afid ielfikaF ivwc vsdy iswK vI qfilbfn PYktr qoN burI qrHF pRBfivq hn) - pr ies dy bfvjUd pfiksqfn srkfr aqy lokF df iswK kOm pRqI vrqfrf imwqrqf BrpUr aqy hmdrdI vflf hY. cMdU dI hvylI ƒ iswK kOm dy hvfly krnf, iewk 'ieiqhfsk swc` vwl muV iDafn kyNdrq krfAuNdf hY. jhFgIr vloN gurU arjn sfihb dI ÈhIdI sbMDI inBfieaf rol kfÌI spwÈt ÈbdF ivwc Aus dI jIvn kQf qOËky - jhFgIrI rfhIN spwÈt ho cuwkf hY, pr duÈt cMdU dy rol ƒ ajoky ieiqhfskfr, ihMdUqvI pRBfv hyT bhuq Gtf ky dwsx df Xqn kr rhy hn. ieiqhfsk qwQ aqy iswK pRMprf duÈt cMdU ƒ 'pUrf doÈI` grdfndI hY. hkIkq ieh hY ik bRfhmxvfdIaF dy lfhOr drbfr ivwc numfieMdy cMdU ny, lfhOr drbfr dy muqwsbI mOlfixaF aqy hfkmF nfl iml ky gurU arjn sfihb ƒ akih aqy asih kÈt dy ky ÈhId kIqf, ijs qoN cMdU ikaF df iswK duÈmxI df aglf cfr sdIaF df rol afrMB huMdf hY.
iswK pRMprf aqy ieiqhfsk vyrivaF anusfr duÈt cMdU ny gurU sfihb ƒ afpxI hvylI ivwc iljf ky qwqI qvI `qy ibTfieaf, isr ivwc ryq pvfeI aqy dyg ivwc Aubfl ky aKIr AunHF df pivwqr, Cfly Cfly hoieaf srIr diraf rfvI dy hvfly kIqf igaf.
cMdU dI duÈmxI, CyvIN gurU joq nfl vI lgfqfr jfrI rhI, ijs df iswtf gurU hrgoibMd sfihb dy gvflIar iklHy ivwc lgBg ZfeI sfl dI kYd dy rUp ivwc inkilaf. pMjfb dy iswKF ivwc PYlI bycYnI , rUhfnI ikRÈmy, sfeIN mIaF mIr dI dKlaMdfËI afid df sFJf iswtf jhFgIr df iswKF pRqI bdly rvweIey dy rUp ivwc inkilaf. jhFgIr ny nf isrP gurU hrgoibMd sfihb ƒ hI irhfa kIqf blik AunHF dy hukm `qy 52 hor rfjsI kYdI-rfijaF (ijnHF ivwc ihMdU phfVI rfjy, rfjpUq rfjy aqy kuJ muslmfn ivdrohI rfjy vI Èfml sn) ƒ vI irhfa kIqf igaf. jhFgIr ny, gurU sfihb nfl 'smJOqy` dy qihq hiqafry cMdU ƒ gurU sfihb dy hvfly kIqf.
BfeI ibDI cMd ny, cMdU dy nwk ivwc nkyl pf ky, Aus ƒ lfhOr dy bËfrF ivwc hwtI-hwtI mMgqf bxf ky Pyiraf aqy Aus dI pUrI iCqrOl hoeI. aKIr Aus dy BVBuMjy ny, (ijs qoN cMdU ny gurU arjn sfihb dy isr ivwc ryq pvfeI sI) cMdU dy isr ivwc kVCf mfr ky Aus df aMq kIqf. cMdU dI kuwqy vrgI mOq dy bfvjUd, Aus dy lVky ny gurU Gr df ivroD jfrI rwiKaf. jhFgIr dI mOq qoN bfad, ÈfhËhF idwlI dy qKq `qy bYTf. Aus dy smyN dOrfn Pyr iswK-ivroDI lfbI df idwlI drbfr ivwc Ëor viDaf. ÈfhËhF dIaF POjF ny cfr lVfeIaF, gurU hrgoibMd sfihb dy iKlfP lVIaF, ijnHF cfrF lVfeIaF ivwc hI iswKF dI Pqih hoeI. iewk lVfeI ivwc, cMdU df lVkf, iswK POj dy iKlfP lVdf hoieaf mfiraf igaf.
awj ijhVy iswK skflr jF suÈmf svrfj vrgy Bfjpf dy nyqf duÈt cMdU ƒ gurU sfihb dI ÈhIdI dI iËMmyvfrI `coN iblkul brI krnf cfhuMdy hn, Auh ieiqhfs nfl dgf kmf rhy hn. jy cMdU 'inrdoÈ` jF 'Gwt doÈI` huMdf qF iswK Aus df, lfhOr dy bËfrF ivwc, gurU sfihb dy sfhmxy, Auh hÈr nf krdy, ijhVf hÈr bfad ivwc, bfbf bMdf isMG bhfdr ny srihMd dI Pqih qoN bfad suwcf nMd (ijs ƒ iswK JUTf nMd swddy sn) df kIqf. suwcf nMd ny srihMd dI kcihrI ivwc - 'swpF dy bwcy swp hI huMdy hn` dI itwpxI nfl hfkm vjId KF ƒ, Coty sfihbËfidaF (sfihbËfdf Ëorfvr isMG, sfihbËfdf Pqih isMG) dI Èhfdq leI iqafr kIqf sI. ijvyN Aus Ëmfny `c cMdU qy suwcf nMd ny iswK ivroDI lfbI krky iswKF `qy Ëulm Zuhfey, awj Ausy cMdU qy suwcf nMd dI aOlfd pwCmI mulkF dIaF srkfrF qwk iswK ivroDI lfbI krky iswKF ivruwD AunHF dy kMn Br rhI hY.
dsvyN pfqÈfh, sfihb sRI gurU goibMd isMG sfihb ny, aOrMgËyb ƒ ilKy ËPrnfmy ivwc (ijhVf ik dIny-kFgV qoN iliKaf sI) iewk Auh qwQ ibafinaf sI, ijhVf ik bRfhmxvfdIaF ƒ, iswKI dy pRqwK duÈmx dy rUp ivwc pyÈ krdf hY. gurU sfihb ny PfrsI ivwc iliKaf -mnm kuÈqr am korIaf buq-pRsq!
ik E buwq-pRsMdo mn buwq-iÈksq!
Bfv 'mYƒ buwqF dI pUjf krn vfly (buwq pRsq) phfVI (ihMdU) rfijaF ƒ sËf-XfPqf krn df akfl purK ny mfx bKiÈaf hY. ieh ihMdU rfjy, buwqF dI pUjf krn vfly (mUrqI pUjk) hn aqy mYN buwqF ƒ qoVn vflf (mUrqI BMjk) hF.` mhfn-koÈ dy ilKfrI, BfeI sfihb BfeI kfhn isMG nfBf, afpxI pRiswD pusqk 'hm ihMdU nhIN` (jo ik pihlI vfr 1898 ivwc pRkfiÈq hoeI sI) dy pMnf 85 `qy ilKdy hn - ''ieiqhfs ilKx vfilaF ny hfQI, qMbU afidk smfn nf dyx krky, siqgurF df phfVI rfijaF nfl jo ivroD iliKaf hY, so gOx kfrn hY. muwK ivroD df kfrn Kflsf Drm dI iswiKaf sI, jo mUrqI pUjk mwq dy ivruwD sI. dibsqfin mËfrs ivwc iliKaf hY - 'nfnk pMQI jo gurU dy iswK hn, Auh buwq ar buwqKfinaF pr inscf nhIN rwKdy.` so Ëfhr hY ik bRfhmxvfdI ÈkqIaF dy pRqIinD bfeIDfr dy ihMdU phfVI rfijaF ny, iekwTy ho ky ijhVf kfrf 1685-86 ivwc BMgfxI dy mYdfn ivwc krnf cfihaf sI, ijs ivwc Auh pUrI qrHF asPl hoey sn, TIk iqMn sdIaF bfad, jUn 1984 ivwc Auh hI krqUq ienHF buwq-pRsqF ny sRI akfl qKq sfihb aqy 37 hor ieiqhfsk gurduafiraF `qy tYNkF-qopF nfl hmlf krky kr ivKfieaf.
hirmMdr dy bUhy, afpxy pMjvyN pRIqm dI ÈhIdI Xfd mnfAuNidaF, iswK sMgqF ƒ afp hI ÈhIdIaF df jfm pIxf ipaf. idwlI dy buwqpRsq hfkmF ny aYsf pfp vrqfieaf ik mwsf rMGV aqy aihmd Èfh abdflI dy ËulmF ƒ vI mfq pf idwqI. sMq jrnYl isMG Kflsf iBMzrFvfly, BfeI amrIk isMG, jnrl Èubyg isMG aqy drjnF hor isMGF ny sUrbIrqf dy ËOhr idKf ky ÈhIdIaF pfeIaF. jy buwq pRsqF ny afpxy 'asl ierfdy` ƒ ies hmly nfl Ëfhr kIqf qF gurU arjn sfihb dy puwqr-puwqrIaF ny vI pRIqm gurU dI zgr `qy cwlidaF ipCly 25 sflF qoN ÈhIdIaF dI JVI lgfqfr lfeI hoeI hY. bIqy ZfeI dhfikaF ivwc zyZ lwK qoN iËafdf isMG isMGxIaF ÈhId ho cuwky hn aqy sYNkiVaF dI igxqI ivwc ajy vI jylHF ivwc bMd hn.
ijQy 16 jUn ƒ, dunIaf Br ivwc vsdI iswK kOm ny pMjvyN pfqÈfh dI Èhfdq dI cOQI ÈqfbqI mnfeI hY, AuQy 2 julfeI ƒ sRI akfl qKq sfihb dI sQfpnf dI cOQI ÈqfbdI mnfAuNidaF, gurU arjn sfihb dy hukmF anusfr 'hlymI rfj` dI sQfpnf dy pRx ƒ vI dohrfAuxf hY. jy sqfrvIN sdI (1606) ivwc gurU arjn sfihb dI Èhfdq nfl, ÈurU hoieaf sPr, aTfrvIN sdI ivwc Kflsf pMQ vloN rfj-Bfg hfsl krky, muglIaf rfj dI jVH puwt dyx nfl aqy aPgfnF dy Gr qwk phuMc ky (jmrOd) AunHF ƒ sbk isKfAux qwk dy 'lMmy Ëyry` vflf sI qF awj dy smyN aMdr 3 jUn, 1984 ƒ buwq-pRsq idwlI hfkmF vloN sRI hirmMdr sfihb qy boly hmly df jvfb Kfilsqfn dI pRfpqI nfl hI idwqf jf skygf. jMg ajy jfrI hY[[[[[ iswK stUzYNts PYzryÈn dI r5wj-sfeIt `qy AuW+d1 ieh ilKq iswK jËibaF dI TIk qrjmfnI krdI hYq
yry JMizaF dI QfvyN jo Juwldy ny JMzy,
pfVFgy sfVFgy dirafvF ivwc roVFgy.
qyry hukmF df vyKIN iPr rfj hovygf,
qyrI lhU ilwbVI kOm dy isr qfj hovygf.

'GwlUGfrf-1984 dI 25vIN vrHygMZ `qy hoey smfgm : Kfilsqfn dI pRoVqf aqy BfrqI hfkmF ƒ vMgfr`

26 imlIan iswK kOm vloN, GwlUGfrf-1984 dI 25vIN vrHygMZ ƒ ijs joÈ-E-KroÈ, vMgfr aqy zUMGy Bfvnfqmk rONa dy ivwc dunIaf Br dy ivwc mnfieaf igaf hY, Aus ny Kfilsqfn dy prcm ƒ iPËf ivwc hor AuW3”1F kIqf hY. BfvyN Bfrq dy aKOqI eImfndfr pRDfn mMqrI mnmohx isMG ny, kuJ hÌqy pihlF iswK kOm ƒ slfh idwqI sI ik Auh 1984 ƒ Buwl jfx ikAuNik ies ƒ Xfd rwKxf 'nf iswK kOm dy ihwq `c hY aqy nFhI Bfrq dy ihwq ivwc.` pr iswK kOm ny, ies GwlUGfry dI bulMd Xfd mnfAuNidaF, pRDfn mMqrI smyq srkfrI nsl dy sB 'pwgVIDfrIaF` dy mUMh `qy Ëordfr QwpV mfiraf hY. aMqrrfÈtrI qOr `qy iswK kOm ny, ros mfrcF, ros ivKfivaF, aKbfrF ivwc aYz muihMmF, kYNzl lfeIt ivËlË, KUndfn kYNpF, sYmInfrF, ivcfr-goÈtIaF aqy ÈhIdI smfgmF rfhIN Bfrq dy hfkmF aqy AunHF dy dyÈ-ivdyÈ ivcly dumCwilaF ƒ sunyhf idwqf hY ik Kflsf pMQ df 'kysrI kfPlf` Kfilsqfn dI pRfpqI qwk ies sMGrÈ ƒ jfrI rwKygf. BfvyN pMjfb ivwc bfdl akflI dl ny afpxy afkfvF dI iewCf anusfr, ies XfdgfrI idn ƒ 'rolx` df Xqn kIqf pr dl Kflsf ieMtrnYÈnl, akflI dl (pMc pRDfnI), akflI dl (aMimRqsr) smyq awz-awz pMQk iDrF vloN AulIky gey pRogrfmF dI gUMj pMjfb ivwc peI aqy mIzIaf vI ies df noits lYx `qy mËbUr hoieaf. Bfrq Br dy gurduafiraF ivwc, ies idn ƒ sRI gurU gRMQ sfihb jI dy aKMz pfTF dy Bog AuprMq, ÈhIdI smfgm vjoN mnfieaf igaf. XU[ ky[ dy iswKF vloN, trYPlgfr sukyar lMzn ivwc, 15 hËfr qoN iËafdf dI igxqI ivwc Èfml ho ky BfrI ros rYlI kIqI geI, ijs ivwc hfËr lokF ny hwQ KVHy krky Kfilsqfn dy hwk ivwc mqf pfs kIqf. ies iekwT ivwc vwzI igxqI AunHF nOjvfnF dI sI ijnHF df jnm vI 1984 qoN bfad hoieaf. ivKfvfkfrIaF ƒ, ibRitÈ pfrlImYNt mYNbrF aqy isafsI nyqfvF ny vI sMboDn kIqf. hfAUs afP kfmnË ivwc vI GwlUGfrf 84 dI gUMj suxfeI idwqI.
kYnyzf dI pfrlImYNt ivwc, GwlUGfrf -84 dI duKd Xfd dohrfeI geI. sYNkiVaF dI igxqI, ivwc kYnyzf Br qoN phuMcy iswKF ny, aOtvf ivKy kYnyzIan pfrlImYNt dy bfhr ros-ivKfvf vI kIqf. vYnkUvr afrt gYlrI dy bfhr 5000 qoN iËafdf iswKF df BfrI iekwT, ijQy 'XUQ pfvr` (ies smfgm ivwc nOjvfn bwcy-bwcIaF dI muwK BUimkf sI) df ivKfvf sI AuQy BfrqI hfkmF ƒ ieh sunyhf vI dy irhf sI ik iswK kOm `qy vfpry GwlUGfry aqy iswK kOm dy BivwK sbMDI phuMc ivwc koeI iswK 'mfzryt` jF 'mUlvfdI` nhIN hY, iswK bws iswK hY. ibRitÈ kolMbIaf dy gurduafiraF vloN sFJy qOr `qy kYnyzf dy pRiswD aKbfrF 'dI pRoivMs` aqy 'dI vYnkUvr sn` ivwc iewk pRBfvÈflI aYz vI idwqI geI.
XUrp Br ivwc iswKF ny ies ƒ bVy pRBfvÈflI qOr-qrIikaF nfl mnfieaf hflFik ivafnf (astrIaf) ivwc vfprI ihMsk Gtnf df prCfvF ajy vI XUrp Br dy iswK BfeIcfry vloN mihsUs kIqf jf irhf. PrYNkPrt (jrmnI) ivwc BfrqI dUqfvfs dy bfhr kIqy gey Ëordfr ivKfvy ivwc awz-awz gurduafrf kmytIaF aqy iswK sMsQfvF dy numfieMdy Èfml hoey. sYmInfr ivwc Èfml hox leI, mnuwKI hwkF dy vkIl, s[ nvikrn isMG ivÈyÈ qOr `qy cMzIgVH qoN phuMcy. astRylIaf aqy inAUËIlYNz qoN GwlUGfrf idvs sbMDI irportF, awz-awz mIzIey ivwc pRkfiÈq ho rhIaF hn. amrIkf ivwc 5 jUn ƒ inAUXfrk, sYnPrFissko aqy iÈkfgo ivwc BfrqI kONslytF dy bfhr Ëordfr ros ivKfvy hoey. 6 jUn ƒ vfiÈMgtn zI[ sI[ ivwc BfrqI aMbYNsI dy bfhr vI ros ivKfvf kIqf igaf. inAUXfrk ivwc sfrf idn lgfqfr pYNdy BfrI mINh dy bfvjUd, 500 qoN iËafdf iswK sMgqF ny (jo awz-awz gurduafiraF qoN bwsF ivwc phuMcIaF sn) Ëordfr ivKfvf aqy kYNzl lfeIt ivËl kIqf. amrIkf dIaF 30 gurduafrf kmytIaF aqy iswK jQybMdIaF ny, Kfilsqfn aPyarË sYNtr dy sihXog nfl, pRiswD aKbfr 'dI vfiÈMgtn tfeImË` ivwc aYz dy ky, ijwQy GwlUGfry dy ÈhIdF ƒ ÈrDFjlI idwqI, AuQy Kfilsqfn dy hwk ivwc afvfË bulMd kIqI. ienHF XqnF -KbrF sbMDI 'dI nyÈn`, bI[ bI[ sI[ (AurdU srivs) aqy dysI mIzIey ny BrpUr kvryË idwqI. amrIkf dy keI gurduafiraF ivwc (smyq zfls-tYkss dy, ijQy Coty- Coty bwicaF ny iewk ÈhId gYlrI df pRdrÈn kIqf) ivcfr-goÈtIaF, ÈhIdF dIaF qsvIrF dIaF pRdrÈnIaF, BfÈx mukfbilaF, kvI drbfrF afid df afXojn kIqf igaf. kYnyzf, amrIkf ivwc Cpdy pMjfbI aÉbfrF (smyq cVHdI klf ieMtrnYÈnl aqy akfl gfrzIan dy) ny, GwlUGfrf-84 sbMDI ivÈyÈ aMk pRkfiÈq kIqy, ijnHF ivwc bVI durlwB jfxkfrI idwqI geI. iesy qrHF pUrf hPqf ryzIE pRogrfmF `qy hoey tfk Èoa vI `84 dy ies GwlUGfry ƒ smripq rhy. bhuq sfry tI[ vI[ pRogrfmF ny vI `84 dy GwlUGfry ƒ smripq ivÈyÈ pRogrfm pyÈ kIqy. iswK XUQ afP amrIkf ny ijQy GwlUGfry sbMDI ivÈyÈ pRogrfm AulIky, AuQy amrIkf Br dy gurduafiraF ivwc ies sbMDI mqy vI pfs krvfey gey. KUndfn kYNpF df islislf vI ÈurU hoieaf ijhVf ik jUn dy mhIny ivwc jfrI rhygf.
dunIaf Br dy iswKF vloN BfvyN GwlUGfrf idvs hr vrHy hI mnfieaf jFdf hY pr ies vfr nOjvfn pIVHI dI bhuq vwzy pwDr `qy ÈmUlIaq ny, iswK kOm dy BivwK ƒ 'AuW”a1 drsfAux` ivwc bVI vwzI pulFG puwtI hY. cMgI gwl ieh ho rhI hY ik iswK kOm dI bËurg pIVHI df iewk ihwsf, ijhVf ibnHf vjHf Kfilsqfn dI ivroDqf krdf irhf hY, hux ies 'hwl` pRqI sMjIdf phuMc apxf irhf hY. ies df Èfied iewk kfrn pRDfn mMqrI mnmohx isMG dy rol qoN inklI inrfÈf vI hY. nvMbr 1984 dy iswK nslGfq df 'iensfP` imlx dIaF ijnHF ƒ AumIdF sn, AunHF ƒ vI 'bhuigxqI` dI ËihnIaq aqy AunHF dy jmUry mnmohx isMG dIaF nIqIaF dI smJ af rhI hY. Bfrq dy aKOqI rfÈtrvfdI mIzIey ny vI, ies vfr 25 vrHy pihlF, BfrqI hfkmF vloN vrqfey 'GwlUGfry` df rlvF-imlvF noits ilaf. bI[ bI[ sI[ ny, GwlUGfry dy cÈmdId gvfhF dI gvfhI `qy aDfirq ivÈyÈ irport df pRsfrx kIqf. BfrqI mIzIey ny, ivdyÈF ivcly GwlUGfry smfgmF, ros ivKfivaF, pRmuwK aKbfrF ivwc pRkfiÈq aYzF (smyq vfiÈMgtn tfeImË, vYnkUvr sn aqy dI pRoivMs dy) dIaF KbrF ƒ iblkul gol kr idwqf. ieh iksy 'srkfrI afdyÈ` dy qihq kIqf igaf. ikAuNik aYn[ zI[ tI[ vI[ dy vfiÈMgtn siQq pwqrkfr aqy ey[ aYn[ afeI[ dy stfP irportr ny, PotoaF sihq KbrF ƒ afpxy hYzkvfrtr Byijaf pr AuQy KbrF ƒ 'mfr` (ikwl) idwqf igaf. ieho ijhf hI vrqfrf Porzm XUnIvristI (inAUXfrk) ivwc hoeI nslGfq sbMDI kfnPrMs dI irporitMg vyly kIqf igaf sI, ijs ivwc ik iswK nslGfq ƒ, XhUdI nslGfq aqy armInIan nslGfq dy nfl mfnqf idwqI geI sI.
dyÈ-ivdyÈ df BfrqI mIzIaf, ijMnf mrËI KbrF ƒ 'ikwl` kry, pr GwlUGfrf -1984 dI 25vIN vrHygMZ mOky, iswK kOm vloN 'aËfdI` df idwqf igaf spwÈt sunyhf - aflmI dunIaf dI hkIkq hY aqy Aus ƒ BfrqI hfkm qy Aus dy dumCwly JuTlf nhIN skdy. Èflf! 26 imlIan iswK kOm dI ieh Bfvnfqmk eykqf, ievyN hI brkrfr rhy. gurU dI bKiÈÈ aqy Kflsy dI qfkq nfl, diraf jmnf qoN vfGf brzr qwk iewk aËfd pRBUswqf sMpn dyÈ - Kfilsqfn bhuq jld hoNd ivwc afvygf, ieh iewk inÈcyvfck, atwl swcfeI hY.
Kfilsqfn - iËMdfbfd!

ivafnf ivwc hoeI ihMsk Gtnf dI rOÈnI ivwc'[[[[[
duÈmx dI ikafmq dI cfl dy rU-b-rU, sMjm aqy akl qoN kMm lYx dI loV`

(dUsrI aqy aMiqm ikÈq)
ies qwQ vwl iDafn dyxf ËrUrI hY ik hr vfr GtnfvF df 'sumyl`, iewk mihË hfdsf nhIN huMdf. BfrqI POj vloN sRI drbfr sfihb aqy 37 hor ieiqhfsk gurduafiraF `qy hmly leI 3 jUn (1984) df idn cuxnf, iewk socI-smJI sfiËÈ sI, ikAuNik ieh idn gurU arjn sfihb dI ÈhIdI df idn sI aqy ies idn iswK sMgqF vwzI igxqI ivwc gurduafiraF ivwc juVIaF hoeIaF sn. ivafnf dI ihMsk Gtnf, ijs ny iswK kOm dy ainwKVvyN aMg - dilq BfeIcfry aqy bfkI kOm ivwc iewk 'tkrfa` df mfhOl isrijaf, GwlUGfrf 1984 dI 25vIN vrHygMZ dy aYn mOky `qy krvfeI geI qFik dunIaf sfhmxy iswK kOm ƒ iewk Ëfq-pfqI isstm ivwc XkIn rwKx vflI ihMsk kOm vjoN AuBfiraf jfvy. ivafnf Gtnf ivwc mfry gey sMq rfmfnMd dI imRqk dyh aqy ËKmI sMq inrMjx dfs ƒ pMjfb srkfr vloN spYÈl cfrtr jhfË ivwc rfeypur bwlF ilaFdf jf irhf hY. ies jhfË ny vI 3 jUn ƒ hI 'Auqrnf` hY. so Ëfhr hY ik mIzIaf kvryË, sMskfr smfgm, pMjfb ivwc amn-kfƒn dy kfiem rihx aqy isafsqdfnF dIaF isafsI ibafnbfËIaF dI hovygI nfik 25 vrHy pihlF BfrqI POj vloN, iswK kOm dI kIqI geI nslkuÈI aqy sRI akfl qKq sfihb ƒ tYNkF-qopF nfl qbfho-brbfd krn dI. kI ieh 'tfeIimMg` (smF cox) iksy vwzI ivENq df ihwsf nhIN jfpdI?
ieh vI Xfd rwKx vflI gwl hY ik jlMDr dy nyVy qwlHx ipMz ivcly tkrfa dI ÈurUafq vI 6 jUn, 2003 ƒ krvfeI geI sI jdoNik GwlUGfrf, 84 dI 19vIN vrHygMZ mnfeI jf rhI sI. asIN AudoN afpxI ilKq ivwc ikhf sI ik BfrqI KuPIaf eyjMsIaF ny 'qwlHx` df iewk 'tYst gubfry` (trfiel bYlUn) vjoN sPl pRXog kIqf hY aqy hux ies sPl pRXog ƒ vwzy pwDr `qy lfgU kIqf jfvygf.
ijhVy sMq rfmfnMd, ivafnf Gtnf ivwc mfry gey hn, AunHF `qy gurU gRMQ sfihb dI hËUrI ivwc mwQy itkfAux dy aqy hor ivvfdgRsq gwlF krn dy doÈ, dilq BfeIcfry vloN hI smyN smyN lwgdy rhy hn. sfzy sfhmxy 15 meI, 2002 ƒ sRI gurU rivdfs sBf XU[ ky[ vloN, ieMglYN²z dy pRiswD pMjfbI aKbfr 'pMjfb tfiemË` ivwc idwqf igaf ieÈiqhfr ipaf hY. ies ieÈiqhfr df isrlyK hY - 'bwlF vfly zyry dy sMq inrMjx dfs jI, rfmfnMd jI aqy AunHF dy cyilaF vloN, pRfeIvyt sikAuirtI aqy pulIs df shfrf lY ky, sRI gurU gRMQ sfihb dI byadbI krn aqy gurU GrF ivwc Psfd df mfhOl pYdf krn dI, sRI gurU rivdfs sBf XU[ ky[ vloN Gor inMdf.` ies qoN ielfvf ies ieÈiqhfr ivwc keI gMBIr iksm dy doÈ vI lgfey gey hn -ijnHF dy vyrvy ivwc jfxf ies lyK df mnorQ nhIN hY. ipCly kuJ virHaF dOrfn, inAUXfrk dy gurU rivdfs gurduafrf sfihb ivwc vI bwlF vfly sMqF dy qOr-qrIikaF ƒ lY ky kfPI iKwcoqfx cwldI rhI hY. ieho ijhIaF KbrF kYnyzf ivwcoN vI imlIaF hn.
so Ëfhr hY ik ies msly ƒ 'dilq iswK BfeIcfry` aqy 'bfkI iswK BfeIcfry` dy msly vjoN vyKxf TIk phuMc nhIN hY ik ikAuNik bIqy ivwc bwlF vfly sMqF df ivroD, dilq BfeIcfry ivcly vrgF ny hI kIqf hoieaf hY. rfeypur bwlF dy ivwc, dilq sMqF dy do zyry hn. iewk sMq srvx dfs df hY aqy dUsrf sMq pRIqm dfs df. sMq pRIqm dfs dy zyry ivclI rhurIq gurmiq anusfr hY jdoNik sMq srvx dfs (ijhVy ik iewk cMgy mhFpurK hoey hn) dy zyry dy mOjUdf sMqF ny iswK Drm qoN 'ivwQ` pfAux vwl pyÈkdmIN afrMBI hoeI sI. ies zyry ƒ kfPI isafsI puÈqpnfh (smyq cODrI jgjIq, mihMdr ky[ pI[ aqy aivnfÈ cMdr dy) vI hfsl hY. KuPIaf eyjMsIaF df ies 'ivwQ` ƒ vDfAux ivwc kI rol ho skdf hY - ies ƒ smJxf koeI bhuqf muÈikl nhIN hY. ies iksm dIaF vI ikafs arfeIaF hn ik ienHF vloN iksy 'vwKry gRMQ` dI iqafrI vI afrMBI hoeI hY aqy ardfs ivwc vI mnmrËI dI qbdIlI kIqI hoeI hY. cODrI jgjIq df, 'rfeypur bwlF` ƒ 'dilqF df mwkf` kihxf, Bgq rivdfs jI dy jnm asQfn bnfrs dI aihmIaq ƒ CuitafAuxf nhIN qF hor kI hY?
ivafnf Gtnf iewk aiq-inMdxXog Gtnf hY aqy ies dI purËor inKyDI krnI bxdI hY. pr srkfrI eyjMsIaF df ies ƒ 'Kfilsqfn iËMdfbfd Pors` dy Kfqy ivwc pfAuxf aqy iPr agly idn, jlMDr bfeIpfs dy nyVy, iewk BIV vloN 'Kfilsqfn dI arQI` PUkxf afidk krm, iewk ivAuNqbMD sfiËÈ vwl hI ieÈfrf krdy hn. ijs Kfilsqfn iËMdfbfd Pors dy nF `qy ieh iËMmyvfrI lvfeI geI, Aus Pors df muKI, afpxI jQybMdI dy a5d+5w, `qy ivafnf Gtnf dI purËor inKyDI krdf hY aqy 'iËMmyvfrI` ƒ, iswK kOm aqy dilq BfeIcfry ivwc pfVf pfAuxf dwsdf hY. hor 'eyjMsIaF` dy hwQ df kI sbUq cfhIdf hY? ieh gwl iDafnXog hY ik dunIaf ivclI iksy iewk vI iswK jQybMdI ny, ivafnf dI ihMsk Gtnf ƒ smrQn nhIN idwqf aqy ies dI purËor inKyDI kIqI hY. pr ieAuN jfpdf hY ik dilq BfeIcfry dy iewk ihwsy ivwc vI, AuvyN hI KuPIaf eyjMsIaF ny GuspYT kIqI hoeI hY ijvyN ik 1980ivaF qoN lY ky hux qwk dI KfilsqfnI lihr ivwc kIqI hoeI hY. ieh 'ihwsf`, iswK Drm qoN 'aw²z` hox leI ËmIn iqafr kr irhf hY. kuJ QfvF qoN ieh mMg vI AuW rhI hY ik gurU rivdfs gurduafiraF (ijnHF ƒ keI QF hux mMdr vI ikhf jFdf hY) ivwc gurU gRMQ sfihb df 'pRkfÈ` bMd kr idwqf jfvy. BfrqI eyjMsIaF leI kMm krdy kuJ sfbkf aiDkfrI, dohF iDrF ivwc 'kuVwqx` aqy 'tkrfa` jfrI rwKx leI isrqoV Xqn kr rhy hn.
sfzf nukqf-ingfh iblkul spwÈt hY aqy asIN dohF iDrF dy irÈqy ƒ ies pirBfÈf ivwc vyKdy hF - 'iswK, dilqF ivwcoN, dilqF vloN aqy dilqF leI.` (Sikhs of the Dalits, by the Dalits, for the Dalits)
iswK kRFqI dy jnm ivwc Bgq rivdfs jI, Bgq kbIr jI, Bgq nfmdyv jI, Bgq iqRlocn jI afidk mhF-purKF df ivÈyÈ Xogdfn hY. ies gwl vwl iDafn dyx dI loV hY ik gurU sfihb ny ienHF mhFpurKF ƒ 'Bgq` dI sMigaf dy ky gurU gRMQ sfihb ivwc afpxy nfl ibTfieaf hY. ies leI gurU gRMQ sfihb, isrP iksy aKOqI AuW”11F jfqF vfilaF df nhIN hY, ieh inmfixaF, inqfixaF, ikrqIaF, smfj dy dwby-kucly vrgF dI pRymf-BgqI dI isKr hY. gurU nfnk sfihb ny bulMd sur ivwc Purmfieaf hoieaf hY -
'nIcF aMdr nIc jfq,
nIcI hUM aiq nIc.
nfnk iqn ky sMg sfQ
vwizaF isAuN ikaf rIs.
ijQY nIc smfilan,
iqQY ndir qyrI bKÈIÈ.`
gurU goibMd isMG sfihb dI 'Kflsf sfjxf` dy rUp ivwc, iswK kRFqI df sunyhf mukMml huMdf hY. mƒ ismRqI anusfr - nfeI, jwt, CINbf, iJAur, KwqrI ipCokV vfly ikrqI iswK, gurU ky 'ipafry` aKvfAuNidaF, iewk bfty ivwc KMzy df aMimRq Ckdy hn aqy iPr ieh aMimRq dI dfq, gurU klgIDr ƒ bKÈdy hn. dilq smfj, ƒ iswKI qoN kOx inKyV skdf hY? ienHF rMGryitaF ƒ qF gurU ny 'afpxy byty` (rMGryty, gurU ky byty) df murfqbf bKiÈaf hoieaf hY. sfrf iswK ieiqhfs bol-bol ky dws irhf hY ik ienHF 'gurU ky byitaF` ny, ikvyN gurU dy ivÈvfs ƒ kfiem rwKidaF, mfx-mwqf iswK ieiqhfs isrijaf hY. iswK rfj jfx qoN bfad (1849 ivwc) 19vIN sdI dy dUsry awD ivwc, ivrsy qoN ivÈvfÈ Koh cuwkI, BMblBUsy ivwc peI iswK kOm ƒ ijnHF ny 'jgfAux` df ibKVf kMm kIqf, AunHF ivwc igafnI idwq isMG df iewk aihm rol hY. iswK rihq mirXfdf ƒ muV surjIq krn ivwc, isMG sBf lihr ny mhfn Xogdfn pfieaf hY. igafnI idwq isMG ny, svfmI idafnMd vrgy Ëfq-aiBmfnI, vYidk sMsikRqI dy 'pMzq` ƒ, afpxI ivdvqf nfl ivcfr-crcf ivwc iÈksq idwqI sI. kI awj igafnI idwq isMG dy vfrsF ƒ ieh dwsx dI loV hY ik gurU gRMQ sfihb, iswK rihq mirXfdf aqy iswK Drm dI kI mhfnqf hY aqy dilq BfeIcfry nfl ies df kI sbMD hY? kdy koeI mnuwK, afpxy idl ƒ kwt ky bfhr suwt ky, ijAuNdf rih skdf hY? qusIN iswKI dy rUh `qy ies df idl ho. nf qusIN iswKI ibnF bc skogy aqy nfhI iswK quhfzy ibnF bc skxgy. jy asIN bRfhmxvfdIaF dI Kyz Kyz ky dohF df aMq krnf hY qF gurU ƒ mUMh ivKfAux jogy nhIN rhFgy.
duÈmx ny ikafmq dI cfl cwlI hY, pr smuwcI iswK kOm ƒ sMjm aqy akl qoN kMm lYx dI loV hY. bhuigxqI iswKF dy idlo idmfg ivwc ajy vI 'mMƒ` bYTf hoieaf hY, BfvyN ik asIN 'gurU ky iswK` hox df dfavf krdy hF. qwlHx, ivafnf afid mMdBfgIaF GtnfvF dI rOÈnI ivwc, asIN smJdy hF ik iswK kOm ivwc iewk 'gMBIr sMvfd` dI loV hY. Bfrq ivclI iswK lIzriÈp, 'vot rfjnIqI` qoN hI pRyirq huMdI hY. iswKI isDFqF nfl Aus df koeI lfgf-dygf nhIN hY. Auh Dn dy Ëor nfl isafsq kr rhy hn. pr asIN smJdy hF ik bfhr bYTf iswK BfeIcfrf, ies sbMDI kyNdrI BUimkf inBf skdf hY. bfhr bYTIaF dilq iswK jQybMdIaF ivwc vI bVy gMBIr, inÈTfvfn aqy sUJvfn swjx hn, ijhVy Auprokq GtnfkRm dy KqiraF qoN icMquq hn aqy kuJ krnf cfhuMdy hn. POrI qOr `qy ies sbMDI kdm AuTfey jfxy cfhIdy hn, iksy hor mMdBfgI Gtnf df ieMqËfr nhIN krnf cfhIdf, ijhVy ik sfzy 'sFJy duÈmx` ny, bhuq jld Pyr krvfAuxI hY.
Kfilsqfn sbMDI asIN ieMnf hI kihxf cfhFgy ik jdoN GwlUGfry dI 25vIN sflfnf Xfd, 26 imlIan iswK kOm mnf rhI hY, ÈhId byaMq isMG, ÈhId sqvMq isMG, hr iswK dI Xfd ivwc vsy hoey hn, ijnHF dohF sUrbIrF ny GwlUGfrf vrqfAux vflI ieMdrf gFDI ƒ sËf-XfPqf kIqf sI. kI dilq iswK BfeIcfrf, ÈhId byaMq isMG dy ivrsy ƒ ipwT idKf skygf? kdficq nhIN.? bhujn smfj pfrtI dy bfnI, bfbU kFÈI rfm df Kfilsqfn sbMDI ieh stYNz sI - 'asIN nf Kfilsqfn dy ivruwD hF aqy nF hI hwk ivwc.` ieh Auh smF sI jdoN Bfrq dI bhuigxqI, KfilsqfnIaF ƒ 'dyÈDRohI` qy 'dihÈqgrd` aYlfndI sI. Aus smyN bfbU kFÈI rfm df ieh stYNz Kfilsqfn dy hwk ivwc hI Bugqdf sI. Kfilsqfn dy sMGrÈ ivwc, dilq BfeIcfry df vI AuW+1 Xogdfn hY. BfrqI KuPIaf eyjMsIaF aqy BfrqI styt, iswK kOm dy ainwKVvyN aMg dilq smfj ƒ iswK muwK Dfrf qoN awz krky, iswK kRFqI aqy dilq-cyqnf dohF df hI Bog pfAuxf cfhuMdI hY. kI 26 imlIan iswK kOm bRfhmxvfdI qfkqF dI bdnIqI BrpUr kucflF ƒ PylH krn leI kmrkwsy krygI?
(smfpq) .

ਵਿਆਨਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ‘
ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਕਿਆਮਤ ਦੀ ਚਾਲ ਦੇ ਰੂ-ਬ-ਰੂ, ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਅਕਲ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ’

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਆਸਟਰੀਆ (ਨਾਜ਼ੀ ਹਿਟਲਰ ਦੇ ਜਨਮ-ਸਥਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ) ਦੇ ਵਿਆਨਾ ਦੇ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ, ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾ ਨੇ ਜਿਥੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹੈਰਤ-ਅੰਦੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਥੇ ਸਮੁੱਚੇ ਦਲਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਰਪੂਰ ਰੋਸ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜੀ ਹੈ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਆਨਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ, ਐਤਵਾਰ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਇੱਕ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ, ਪਿੰਡ ਰਾਏਪੁਰ ਬੱਲਾਂ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜ¦ਧਰ) ਦੇ ²ਡੇਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂਕਿ ਸੰਤ ਨਿਰੰਜਣ ਦਾਸ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਵਿਆਨਾ ਪੁਲੀਸ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਨਿਰੰਜਣ ਦਾਸ, ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਬੈਂਚ ’ਤੇ ਪਏ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਖਤਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਖਬਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਭ ਖਬਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੇ ਡੇਰੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜਤ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ, ਹੋਰ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਸਬੰਧੀ ਖਬਰਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਖਬਰ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਕੁਝ ਖਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। 15 ਤੋਂ 25 ਤੱਕ ਜ਼ਖਮੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਖਬਰ ਹੈ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਪਿਸਤੌਲ, ਚਾਕੂ, ¦ਗਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੜਛਿਆਂ, ਖੌਂਚਿਆਂ ਆਦਿ ਤੱਕ ਦਾ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਮੰਦਭਾਗੀ, ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਖਬਰ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਵੀ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਦਿਖਾਇਆ ਅਤੇ ਰਿਓਟਰ, ਐਸੋਸੀਏਟਿਡ ਪ੍ਰੈੱਸ, ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਏ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਛਾਪਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਨਾ-ਸਿਰਫ ਅਸਟਰੀਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ 3000 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ‘ਹਿੰਸਕ ਲੋਕਾਂ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਛੁਟਿਆਇਆ ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਮੇਜ਼ ‘ਹਿੰਸਕ’ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ‘ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲ’ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਉਭਾਰਿਆ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਜੋਂ ਜੋ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਿਆ, ਉਸ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਛਵੀ ਨੂੰ ਦਾਗਦਾਰ ਕੀਤਾ। ਭਾਵੇਂ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ‘ਸਰਬ ਪਾਰਟੀ ਮੀਟਿੰਗ’ ਕਰਕੇ ‘ਸਦਭਾਵਨਾ’ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਮੁੱਢਲੇ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਰੋਟੀਆਂ ਸੇਕਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲੇ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ‘ਕਾਨੂੰਨ-ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਇਉਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਈ - ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਇਉਂ ਗਾਇਬ ਹੋਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚਲੇ ਹਿੰਸਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ 6000 ਤੋਂ 7000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਈਏ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ ਤਬਾਹ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਇੰਡਸਟਰੀ ਦਾ 500 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਬੱਸਾਂ, ਗੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸਫਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜ¦ਧਰ ਆਦਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਸੱਦੀ ਗਈ। ਫੌਜ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ, ਕੁਝ ਮੌਤਾਂ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਬਹੁਤ ਨਿਕੰਮੀ ਰਹੀ। ਜੇ ਵਿਆਨਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਨੂੰ, ਫੌਰਨ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਹਿੰਸਕ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਾਰਗਰ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰੋਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਾਰਗਰ ਹੁੰਦਾ।
ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੇਲੋੜੀ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖਿਲਾਫ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਨਾ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਅਤਿ-ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਸਮਝਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਨਿਖੇਧੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਹੈਰਾਨੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬੀਤਣ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਇਸ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਦੀ ਠੀਕ-ਤਸਵੀਰ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਇੱਕਦਮ ਬਾਅਦ ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ-ਹਰਿਆਣੇ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ‘ਹਿੰਸਕ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ’ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਸਮੇਤ ਪੰਜ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ, ਸਾਬਕਾ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ, ਜਥੇਦਾਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੇਦਾਂਤੀ, ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ, ਡੇਰਾ ਰਾਏਪੁਰ ਬੱਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਆਦਿਕ ਨੇ ਬੜੀ ਸੂਝਬੂਝ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦਿਆਂ, ਆਪਸੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਘਟਨਾ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਦਲਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਆਪਕ ਰੋਸ ਦੀ ਵੀ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜ-ਵਿਰੋਧੀ ਤੱਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਰੋਸ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲੁੱਟੇ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਵਪਾਰਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਨਿਰਦੋਸ਼ ਰਾਹਗੀਰਾਂ ਦਾ ਕੁਟਾਪਾ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਇਸ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ, ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ¦ਧਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੱਲ੍ਹਣ ਪਿੰਡ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ‘ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਗਟਾਅ’ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਆਪਣੀ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ‘ਤੱਲ੍ਹਣ’ ਦਾ ਇੱਕ ‘ਟੈਸਟ ਗੁਬਾਰੇ’ (ਟਰਾਇਲ ਬੈਲੂਨ) ਵਜੋਂ ‘ਸਫਲ ਪ੍ਰਯੋਗ’ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਸਫਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਅਜੋਕੀ ਘਟਨਾ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਰਾਜਸੀ ਮਾਹਿਰ, ਜਾਤ ਪਾਤੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਹਾਮੀ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਆਪੋ ਆਪਣੀਆਂ ਤੰਗਦਿਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਦ-ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਤੀਰ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਕੇ, ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤੇ ਗੰਧਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਅਜੋਕੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਵਿਹਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਊ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ-ਸੁਲਝਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਇਮਾਨਦਾਰ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।-
-(ਚੱਲਦਾ)

'sRI lMkf dI qfiml gurIlf jQybMdI dy muKI pRBfkrn df aMq bnfm Bfrq dI doglI nIqI`

sRI lMkf dy pRDfn mihMdf rfjpksf ny dfavf kIqf hY ik sRI lMkf dI POj ny, ilbryÈn tfeIgrË afP qfiml eylm dy muKI vYlUiplfeI pRBfkrn ƒ mfr mukfieaf hY. pRDfn anusfr Aus dI lfÈ vI brfmd kr leI geI hY, ijs dI ÈnfKq Aus dy sfbkf krIbI sfQI kruxfkrn (ijhVf ik hux sRI lMkf dI vËfrq ivwc vËIr hY) ny kIqI hY. ies Kbr qoN bfad ijQy sRI lMkf ivwc, bhuigxqI isMhflIaf ny jÈn mnfey, AuQy dunIaf Br ivwc bYTy qfimlF ivwc sog qy ros psr igaf hY. vfiÈMgtn zI[ sI[, torMto, lMzn afid ivwc ros-ivKfvy vI hoey hn. kuJ qfiml r5wj-sfeItF aqy afgUaF vloN dfavf kIqf jf irhf hYik pRBfkrn dI mOq dI Kbr 'JUTI` hY aqy Auh iblkul 'surwiKaq` hY. pr hflfq aqy GtnfkRm ƒ vfcidaF ieAuN jfpdf hY ik pRBfkrn iewk 'XoDy` vFg, afpxy lokF dI afËfdI leI jfn inCfvr kr igaf hY. bI[ bI[ sI[ nfl ieMtrivAU ivwc, pRBfkrn dy jIvn `qy ilKI pusqk 'iensfeIz aYn ielXUisv mfeINz` dy ilKfrI nrfiex svfmI df kihxf hY ik pRBfkrn ƒ lok do qrHF nfl Xfd krngy. iewk ihwsf ieh khygf ik pRBfkrn iewk XoDf sI, jo iksy vI qrHF Jukx leI iqafr nhIN sI aqy nf hI Auh isafsq jF kursI df BuwKf sI. Auh kihMdf sI mYN qfimlF dy ihq leI lVFgf aqy Auh liVaf. Auh kihMdf sI ik mYN ieQoN qy afpxI lVfeI qoN kdy nhIN BwjFgf, jy loV peI qF jfn dy idaFgf. Auh scmuwc nhIN dOiVaf aqy lVdy lVdy jfn kurbfn kr idwqI. iewk Auh lok hn, jo smJdy hn ik pRBfkrn sfzf rwb hY, sfzf afdrÈ hY, sfzf hIro hY.``
''dUsrI qrP kuJ aYsy lok vI hoxgy, ijhVy kihxgy ik qfimlF ƒ koeI Pfiedf nhIN hoieaf. lgBg iqMn dhfikaF dI lVfeI ivwc hËfrF lok mfry gey pr qfimlF ƒ ies ivwcoN brbfdI dy isvf hor kI imilaf? kuJ lok ieh vI kihxgy pRBfkrn iewk KUMnI, hiqafrf aqy snkI sI. Aus ƒ ieh snk cMbVI hoeI sI ik ijhVf vI myry iKlfP boldf hY, Aus ƒ mfrnf myrf aiDkfr hY.``
pwCmI jgq df iewk aKfx hY - 'iewk bMdy leI ijhVf dyÈ Bgq hY, Auh dUsry bMdy leI dihÈqgrd ho skdf hY.` ieh aKfx dunIaf Br ivwc afpxI aËfdI leI lVn vfly XoiDaF `qy Zukdf hY. iswK sMGrÈ dy 'ÈhId XoiDaF` ƒ awj vI BfrqI hfkm qy AunHF dy dumCwly 'afqMkvfdI` dwsdy hn. ienHF ÈhIdF dIaF ngr-kIrqnF ivwc sjx vflIaF qsvIrF dy iKlfÌ vI Bfrq srkfr vloN 'srkfrI pRotYst` kIqf jFdf hY. pRBfkrn dI ilwty jQybMdI ƒ vI XUnfieitz nyÈnË, Bfrq, amrIkf, kYnyzf, XU[ ky[ smyq bhuq sfrIaF srkfrF ny 'dihÈqgrd jQybMdI` aYlfinaf hoieaf hY hflFik ipCly kuJ virHaF ivwc nfrvy, sivs afid srkfrF dy ivcoilaF ny, ilwty afgUaF aqy sRI lMkf srkfr ivckfr jnyvf, QfeIlYNz, jfPnf afid QfvF `qy gwlbfq dy keI dOr clfey qy afrËI jMg-bMdI vI krfeI sI. hux dI sRI lMkf POj dI kfrvfeI ƒ rukvfAux leI vI ienHF ivcoilaF vloN BrpUr Xqn kIqy gey pr sRI lMkf srkfr ny, aMqrrfÈtrI dbfa dI pRvfh kIqy ibnF kfrvfeI jfrI rwKI aqy aKIr ilwty df AunHF dy 'homlYNz` `coN Kurf-Koj imtfAux ivwc sPlqf hfsl kIqI. pr pRBfkrn ny afpxI Xogqf, inrMqrqf aqy bhfdrI nfl jo sRI lMkf dy qfimlF ivwc aËfdI dI qVp pYdf kr idwqI hY, Auh iksy 'POjI hwl` nfl Kqm nhIN ho skdI, ieh gwl inscyvfck hY. pRBfkrn ny gurIlf lVfeI dy qOr-qrIikaF ivwc 'afqmGfqI hmilaF` ƒ Èfml krn df muwZ bMinHaf, Aus dI kmFz ivwc sYNkVy aOrqF vI afpxy imÈn leI rxqwqy ivwc jUJIaF. rfjIv gFDI df aMq iewk aOrq Dyƒ ny hI afqmGfqI bMb bx ky kIqf sI. asIN BfvyN Aus vloN afrMBI ies rvfieq nfl pUrI qrHF sihmq nf vI hoeIey pr ies ivwc koeI Èwk nhIN ik Aus ny qfiml mUl dy lwKF lokF ivwcoN mOq df zr Kqm krky, AunHF ƒ 'aËfdI` leI sB kuJ inCfvr krn df pfT pVHfieaf.
sRI lMkf dy AuWd-pUrb ivwc iewk Coty ijhy ksby vylUiplfeI ivwc pYdf hoieaf pRBfkrn bhuq Gwt qflIm dy bfvjUd bVf sPl nfiek sfbq hoieaf. Aus ny lgBg 30 sfl inrMqr sMGrÈ kIqf. iewk styj `qy sRI lMkf dy smuMdrI qwt aqy ËmIn df lgBg qIsrf ihwsf, pRBfkrn dy kbËy ivwc af igaf sI. Aus ny nyvI aqy eyar Pors df inrmfx vI kIqf. sRI lMkf dI POj vI ilwty gurIilaF qoN Qr-Qr kMbdI sI. ilwty ny sRI lMkf dy pRmuwK rfjnIqkF (rfÈtrpqI smyq) aqy hor itkfixaF ƒ afpxI mfr hyT ilaFdf. ilwty dI 'KuPIaf jfxkfrI` dy sroq vI kmfl dy sn. sRI lMkf mUl dy bfhrly dyÈF ivwc bYTy qfimlF (kYnyzf, ieMglYNz, QfeIlYNz, mlyÈIaf, amrIkf afid) ny pRBfkrn dI pYsy qy jMgI AupkrxF nfl BrpUr mwdd kIqI. lMzn aqy sivtËrlYNz afid ivwc ilwty dI bVI pRBfvÈflI lfbI aqy dPqr sn. ieMdk5w ƒ vI pRBfkrn ny bVI sPlqf sihq afpxf sunyhf dyx leI vriqaf.
BfvyN muwZly virHaF ivwc, Auh BfrqI KuPIaf eyjMsI 'rfa` dy Zhy ciVaf pr Aus ny afpxy lokF dI aËfdI AumMg nfl gdfrI nhIN kIqI. ijAuN hI Aus ƒ BfrqI eyjMsIaF dI aslI Kyz smJ afeI, Aus ny 'BfrqI ÈFqI sYnf` ƒ sRI lMkf ivwcoN BjfAux leI, isrDV dI bfËI lf ky sPlqf hfsl kIqI. rfjIv gFDI ƒ sËf-XfPqf krn vI Aus dIaF qfiml ivroDI nIqIaF krky hI sI. awj qfiml - eylm (awz qfiml dyÈ) dI hUk, isrP sRI lMkf dy qfimlF dI hI mMg nhIN rhI, Bfrq ivcly qfimlnfzU dIaF smuwcIaF pfrtIaF vI ies dI hmfieq `qy inwqrIaF hoeIaF hn. lok sBf coxF dOrfn, zI[ aYm[ ky[ qy aMnf zI[ aYm[ ky[ dohF pfrtIaF vloN hI 'qfiml eylm` dI hmfieq krnf dwsdf hY ik BfrqI nkÈy ivwc kYd qfimlnfzU dy lok, sRI lMkf dy qfimlF dI afËfdI ivwcoN, BivwK ivclI afpxI afËfdI vyK rhy hn. pRBfkrn dI mOq dI Kbr nfl smuwcy qfimlnfzU ivwc iewk sog dI lihr psr geI hY. kI pRBfkrn dI ieMnI vwzI dyx qoN koeI munkr ho skdf hY?
pRBfkrn, isDFqk qOr `qy iblkul spwÈt sI. ijQy Auh alYgËYNzr (iskMdr) qy nYpolIan df pRÈMsk sI, AuQy ÈhId Bgq isMG qy suBfÈ cMdr bos ny Aus `qy gihrf pRBfv Cwizaf. pRBfkrn ny 20-21 sfl dI Aumr ivwc afpxf Gr-bfr Cwizaf qy afpxI imhnq, isrV nfl iewk-iewk iewt joV ky ilwty vrgI Ëordfr jQybMdI ƒ jnm idwqf. ies ilwty ny iewko vyly sRI lMkf srkfr `qy Bfrq srkfr ƒ cYilMj kIqf. aMqrrfÈtrI BfeIcfry vloN 'dihÈqgrd jQybMdI` aYlfnx dy bfvjUd ijvyN Aus ny afpxI jQybMdI df vjUd kfiem rwiKaf, ieh koeI CotI pRfpqI nhIN hY.
Bfrq srkfr dI doglI nIqI, muwZ qoN hI 'doglI` sI. ieh doglI nIqI ieMdrf gFDI qoN mnmohx isMG qwk sB ny jfrI rwKI. cMgI gwl hY ik dunIaf Br ivwc bYTy qfimlF ƒ Bfrq dI 'doglI nIqI` cMgI qrHF smJ af cuwkI hY aqy ies `qy Auh hux vI afpxI pRqIikRaf lgfqfr dy rhy hn. asIN ijQy ies duwK dI GVI, afpxy qfiml BrfvF-BYxF nfl pUrI hmdrdI df ieËhfr krdy hF, AuQy AunHF dIaF aËfdI leI AumMgF dy kdrdfn aqy hmfieqI vI hF. jdoN sRI lMkf POj vloN qfiml lVfikaF `qy Ëordfr hmly ho rhy sn, asIN afpxI 29 apRYl dI ilKq ivwc iliKaf sI - ''Bfrq srkfr dI 'doglI nIqI` sbMDI qfimlF df guwsf ikMnf iËafdf hY - ies df sbUq 28 apRYl dI Auh Kbr hY, ijs ivwc dwisaf igaf hY ik 'lMzn ivwc BfrqI sPfrqKfny `qy qfiml smrQkF vloN hmlf - aMbYsI `qy 25 sfl bfad muV hmlf hoieaf` Kbr dy vyrvy anusfr BfrqI rol qoN guwsy do hËfr qoN iËafdf qfimlF ny BfrqI aMbYsI ƒ keI GMty Gyrf pfeI rwiKaf aqy aMbYsI dy ÈIÈy afid BMn idwqy. sRI lMkf aMbYsI dy qF do aiDkfrIaF dy ËKmI hox dIaF KbrF vI hn. aMbYsI `qy hoey hmly qoN bfad BfrqIaF ivwc zr df mfhOl bixaf hoieaf hY. pulIs ny BfrqI hlikaF ivwc surwiKaf dy sKq pRbMD kIqy hn. Xfd rhy, BfrqI aMbYsI `qy ieho ijhf hmlf 25 vrHy pihlF jUn-1984 ivwc hoieaf sI. jdoNik BfrqI POj ny sRI akfl qKq sfihb qy 37 hor ieiqhfsk gurduafiraF `qy tYNkF-qopF nfl hmlf kIqf sI. Ëfhr hY ik ijvyN 25 vrHy pihlF iswK kOm ƒ smJ af geI sI ik BfrqI hfkmF ny 'iswK nslkuÈI` dy eyjMzy `qy kMm krnf ÈurU kr idwqf hY - TIk iesy qrHF qfimlF ƒ vI BfrqI KuPIaf eyjMsIaF dI Kyz aqy BfrqI hfkmF dIaF qfiml ivroDI nIqIaF dI pUrI qrHF smJ hY.``
''ies ivwc koeI Èwk nhIN ik pRBfkrn aqy Aus dI jQybMdI ilwty BfrqI eyjMsIaF dI Aupj sI aqy Bfrq eyjMsIaF df mksd sRI lMkf ivwc aPrf-qPrI pYdf krky Aus ƒ 'iswkm dyÈ` vFg afpxy kbËy hyT ilafAuxf sI. pr ipCly 35 virHaF ivwc AuWk-mhFdIp ivwc qF bhuq kuJ bdilaf hI hY - sRI lMkf dy qfimlF dIaF rfjsI AumMgF vI pRbl hoeIaF hn, ijhVIaF ik bVIaF XQfrQk hn. asl ivwc sRI lMkf dy qfiml gurIilaF ny, BfrqI ÈFqI POj (ies ƒ BfrqI kbËf POj piVHaf jfvy) dy iKlfP lVfeI ivwc jo bhfdrI df sbUq idwqf, Aus ny BfrqI POj ƒ sRI lMkf ivwcoN duMm-dbf ky Bwjx `qy mjbUr kr idwqf. sRI lMkf dI POj dy iKlfP lVfeI ivwc vI ilwty ny hvfeI, nyvI, ËmInI sB iksm dI lVfeI bVI Xogqf nfl lVI. asIN BfvyN AunHF dI smuwcI rxnIqI nfl sihmq nf vI hoeIey, iPr vI asIN smJdy hF ik sRI lMkf dy qfimlF ƒ, XU[ aYn[ dy cfrtr dy qihq 'sÍY-inrxy df hwk` (rfeIt tU sYlP iztrmInyÈn) imlxf cfhIdf hY. jy sRI lMkf dI srkfr ieh smJdI hY ik Aus ny iewk vwzI lVfeI ivwc ijwq hfsl krky, 'qfiml eylm` dy qfimlF dy KÍfb ƒ Kqm kr idwqf hY, iPr Auh BulyKy ivwc hY. qfimlF dI lwk qoVvIN hfr ËrUr hoeI hY pr gurIlf lVfeIaF df ieiqhfs dwsdf hY ik Auh iPr iksy ZukvyN smyN muV ijMdf ho jFdIaF hn. jy pRBfkrn bc ky inklx ivwc sPl ho jFdf hY qF Auh muV ky afpxy kfzr ƒ sMgTq kr skdf hY. pr jy Auh PiVaf jF mfiraf vI jFdf hY iPr vI Aus df 'ÈhId ruqbf` lihr dI pRyrxf bixaf rhygf. cMgf hovygf ik jy sRI lMkf srkfr qfiml ÈrnfrQIaF dy muV-vsyby dy nfl-nfl, qfimlF dIaF rfjsI - AumMgF dI pRfpqI leI gMBIr gwlbfq vI ÈurU kry. iksy isafxy ny sohxf ikhf hY - 'hfr dy ivwc aVy rihx vflI mnoibrqI rwKo aqy ijwq dy vyly KuwlH- idlI ivKfE.`
‘Be defiant in defeat and magnanimous in victory’
asIN qfiml XoiDaF dI bhfdrI ƒ isjdf krdy hF aqy qfiml lokF dy duwK ivwc brfbr dy ÈrIk hF.

''kI idwlI ivwc kFgrs qy bI[ jy[ pI[ dI sFJI srkfr bx skdI hY?``

12 meI dI ieMgilÈ itRibAUn ivwc idwlI zytlfeIn nfl iewk Kbr pRkfÈq hoeI hY, ijs df isrlyK hY 'rfÈtrI ihqF ƒ muwK rwKidaF bI[ jy[ pI[ pfrtI kFgrs nfl rl ky cwlx ƒ iqafr` Kbr dy vyrvy anusfr 15wa[ ky[ azvfnI dy aiqnËdIkI aqy bI[ jy[ pI[ dy iQMk-tYNk dy mYNbr suDINdrf kulkrnI ny ies gwl ivwc idlcspI ivKfeI hY ik vwzy rfÈtrI ihqF ƒ muK rwKidaF, bI[ jy[ pI[ qy kFgrs ƒ kyNdr ivwc 'iml ky` srkfr bxfAuxI cfhIdI hY. ieh ivcfr, kulkrnI ny idwlI dy iewk tI[ vI[ cYnl nfl gwlbfq kridaF pRgtfey. ies ieMtrivAU qoN bfad idwqy iewk ilKqI ibafn ivwc kulkrnI ny ikhf - 'ieh rfÈtrI ihq ivwc hY ik kFgrs qy bI[ jy[ pI[ rl ky cwlx pr ies leI ËrUrI hY ik kFgrs pfrtI, bI[ jy[ pI[ ƒ 'rfjsI ÈUdr` smJx vfly vqIry df iqafg kry. jy smfijk dfiery ivwc CUafCfq glq hY qF isafsq ivwc vI ieh TIk nhIN hY. BivwK ivwc sfzIaF kFgrs nfl rl ky cwlx dIaF sMBfvnfvF hn, jy ieh rfÈtrI ihq ivwc hoieaf.`` kulkrnI dy ivcfrF dI qfeId kridaF, bI[ jy[ pI[ dy spoksmYn rvI ÈMkr pRsfd ny ikhf, 'asIN qF hmyÈF hI kihMdy rhy hF ik kFgrs koeI duÈmx nhIN hY, Auh qF isrP iewk rfjsI ivroDI hY.` Xfd rhy kulkrnI, bI[ jy[ pI[ dy Aus 'cox jMg sYkÈn` df ieMcfrj hY, ijs df mksd azvfnI ƒ pRDfn mMqrI dI kursI `qy ibTfAux leI ivENqbMDI krnf hY. bI[ jy[ pI[ dy ies stYNz ny sfzy vloN ienHF dohF pfrtIaF ƒ ihMdUqv dIaF ey qy bI tImF 'kihx` dI swcfeI ƒ iewk vfr iPr sfbq kr idwqf hY.
Xfd rhy ik afr[ 15w1[ 15w1[ muKI golvlkr dy Ëmfny qoN hI kFgrsI lIzriÈp ihMdUqvIaF dy pUry pRBfv hyT rhI hY. 30 jnvrI, 1948 ƒ imstr gFDI df kql BfvyN afr[ 15w1[ 15w1 dy nwQU rfm gozsy ny kIqf pr ies 'kql` ivwc Aus vyly dy gRih mMqrI ptyl df hwQ hox df iËkr aksr huMdf irhf. 1950 ivwc ihMdUaF dy purfqn mMdr - 'somnfQ mMdr` dI AusfrI 'BfrqI KËfny` ivwcoN kIqI geI sI aqy rfÈtrpqI rfijMdr pRÈfd ny bVI Èfno-ÈOkq nfl ies mMdr df AudGftn kIqf sI. 1963 dI gxqMqr idvs pryz ivwc pMzq nihrU dy swdy qy, afr[ 15w1[ 15w1[ dI iewk tukVI ivÈyÈ rUp ivwc Èfml hoeI sI. 1971 dI bMglf dyÈ dI lVfeI qoN bfad, ieMdrf gFDI ƒ, bI[ jy[ pI[ lIzr pMizq vfjpfeI vloN 'durgf mfqf` df iKqfb idwqf igaf sI. ieMdrf gFDI vloN 1975-76 dy dOr ivwc lgfeI geI aYmrjYNsI df BfvyN pihlF afr[15w1[ aYs[ vloN ivroD kIqf igaf sI pr bfad ivwc golvlkr ny ies dI pUrI hmfieq kIqI sI. ies dOr ivwc sMjy gFDI vloN idwlI ivwc qurkmfn gyt afid musilm abfdIaF ƒ Zfhux aqy muslmfnF dI ËbrI nsbMdI krn dI vI afr[ 15w1[ 15w1[ ny mukMml hmfieq kIqI sI. koeI hYrfnI nhIN hoxI cfhIdI ik pIlIBIq qoN bI[ jy[ pI[ dy AumIdvfr aqy sMjy gFDI dy puwqr ny, qfËf-qfËf ibafn dfigaf hY ik Auh afpxy ipqf dIaF ËbrI 'nsbMdI` vrgIaF nIqIaF ƒ pUry AuqÈfh nfl lfgU krygf.
1980ivaF ivwc, ieMdrf gFDI dI iswK nslkuÈI dI nIqI ƒ, bI[ jy[ pI[ dI mukMml hmfieq hfsl sI. azvfnI ny afpxI pusqk - 'mfeI kMtrI-mfeI lfeIP` ivwc bVy PKr nfl dfavf kIqf hY ik Aus vloN pfrlImYNt ivwc ley gey sKq stYN²z krky hI ieMdrf gFDI ny 'bilAU stfr` krn df PYslf ilaf sI. nvMbr-1984 dy iswK kqlyafm sbMDI, idwlI ivwc smyN-smyN bxIaF dovyN pfrtIaF dIaF srkfrF df rvweIaf iewko ijhf hI irhf hY. ieh hI kfrn hY ik koeI vI kfql sËfXfPqf nhIN kIqf igaf. 6 dsMbr, 1992 ƒ bfbrI msIq Zfhux ivwc BfvyN bI[ jy[ pI[ ny mohrI rol adf kIqf pr AunHF ƒ kFgrsI pRDfn mMqrI nrismHf rfE dI pUrI 'Èih` pRfpq sI. Xfd rhy, sB qoN pihlF ies msIq ivwc ihMdUaF dI pUjf leI (mMdr bxfAux) drvfËf rfjIv gFDI ny hI Koilaf sI.
20 mfrc, 2000 ƒ amrIkI pRDfn kilMtn dI Bfrq-PyrI mOky, kÈmIr dy iËlHf anMqnfg dy icwTI isMGpurf ipMz ivwc 35 iswKF df kql, pRDfn mMqrI vfjpfeI qy gRih mMqrI azvfnI dI 'nIqI` anusfr hI krvfieaf igaf sI, ijs kqlyafm qy awj qwk kFgrs pfrtI volN vI 'prdf` pfieaf igaf hY. vrHf 2002 ivwc gujrfq ivwc muslmfnF dy kqlyafm sbMDI vI kFgrs dI nIqI mMd-ikRaf vflI hI rhI hY. ieh bI[ jy[ pI[ qy kFgrs dy ihMdUqvIaF ivcfly 'smJOqf` hI sI ik ijs 'nfnfvqI` ƒ, nvMbr-1984 dy iswK kqlyafm dI pVqfl leI kimÈn df muKI bxfieaf igaf sI, Ausy nfnfvqI ƒ gujrfq ivcly 2002 dy kqlyafm dI pVqfl leI 'kimÈn muKI` bxfieaf igaf. ijvyN nfnfvqI kimÈn ny, idwlI dy iswK kqlyafm dy muwK doÈI rfjIv gFDI ƒ iblkul brI kr idwqf hY, AuvyN hI nirMdr modI vI ajy qwk iksy kfƒnI iÈkMjy ivwc nhIN Pisaf. mslf gxyÈ ƒ duwD ipafAux df hovy jF bMdy-mfqrm df, bI[ jy[ pI[ qy kFgrs iewko plytPfrm `qy hI KVHy nËr afAuNdy hn.
hflIaf smyN ivwc gujrfq, krnftkf qy AuVIsf ivwc hoeI eIsfeI ivroDI ihMsf ƒ afr[ 15w1[ 15w1[, bjrMg dl dl afidk ihMdUqvIaF ny pUry jƒn nfl lfgU kIqf, pr kyNdr dI kFgrs srkfr vloN ienHF ihMdUqvI srkfrF aqy ansrF dy iKlfP koeI vI 'kfrgr kfrvfeI` nhIN kIqI geI.
bfhrmuKI qOr `qy bI[ jy[ pI[ qy kFgrs dIaF ibafnbfËIaF ievyN rhIaF hn ijvyN ik dovyN iDrF iewk dUjy dy KUn dIaF ipafsIaF hox pr aMdroN ienHF dy hwQ rly hoey hn. ies leI smyN-smyN dohF iDrF dIaF srkfrF bxn dy bfvjUd nvMbr-84, bfbrI msIq, boPorË kFz, gujrfq-2002 afidk mfmilaF ivwc, dohF iDrF ny koeI idlcspI nhIN ivKfeI. iesdy Ault dirafeI pfxIaF df rfÈtrIkrn (dirafvF ƒ joVn dI skIm), XU[ pI[ dy iËlHf ÈhId AUDm isMG ngr ƒ AuqrFcl ivwc imlfAuxf, iswKF, kÈmIrIaF aqy muslmfnF sbMDI dmn nIqI, pfiksqfn dI hoNd ƒ nkfrnf aqy Aus dy gl ivwc dihÈqgrdI df Pwtf pfeI rwKxf afidk muwidaF sbMDI bI[ jy[ pI[ qy kFgrs dI phuMc juVvyN BrfvF vrgI rhI hY. amrIkf-Bfrq nIAUklIar sMDI sbMdI kimAUinstF ny qF spwÈt ivroDI stYNz ilaf pr bI[ jy[ pI[ dI nIqI 'lfzly Gol` vflI hI sI.
so sfƒ bI[ jy[ pI[ vloN kFgrs nfl iml ky srkfr bxfAux dI nIqI `qy koeI hYrfnI nhIN hoeI. pfTkF ƒ Xfd krfAux leI dws deIey ik asIN afpxI 4 mfrc, 2009 dI ilKq ivwc, cox-nqIijaF qoN bfad srkfr bxfAux leI ieho ijhy ivklp dI vI BivwKbfxI kIqI hoeI hY. ilKq anusfr
''Bfrq dI isafsq ivcly 'asfr` dws rhy hn ik coxF qoN bfad, iksy vI iekwlI pfrtI ƒ bhumq imlx dI koeI sMBfvnf nhIN hY. dOr, kulIÈn srkfr df hI cwlygf. svfl pYdf huMdf hY ik kI ieh kFgrs dI agvfeI hyTlI 'kulIÈn` hovygI, bI[ jy[ pI[ dI agvfeI hyTlI kulIÈn hovygI, qIsrf PrMt kulIÈn hovygI jF coxF qoN bfad koeI hor kulIÈn sfhmxy afvygI. hux qwk ieAuN jfpdf hY ik 'JMzI` KyqrI pfrtIaF dI hI rhygI aqy Auh BfrI igxqI ivwc sItF ijwqxgy. jy XU[ pI[ ivwc mfieafvqI dI pfrtI 50 dy krIb sItF lY jFdI hY qF Auh XkInn pRDfn mMqrI pd dI AumIdvfr hovygI. ieho kuJ hI mulfiem isMG Xfdv, Èrd pvfr, lflU Xfdv, cMdr bfbU nfiezU dIaF pfrtIaF vI krn dI smrwQf rwKdIaF hn. jy ieho ijhf rfjsI-idRÈ bxdf hY qF Auprokq pfrtIaF kFgrs qy bI[ jy[ pI[ dohF sfhmxy hI ieho ijhIaF mMgF rwKxgIaF, ijnHF ƒ 'isafsI blYkmyl` aYlfinaf jfvygf. ies hflq ivwc ihMdUqv dI 'ey` tIm - bI[ jy[ pI[ qy 'bI` tIm kFgrs, afps ivwc rl ky srkfr bxf skdIaF hn. hux koeI ienHF ivwc bhuqy ivcfrDfrk mwqByd vI nhIN hn aqy vDdy 'KyqrIvfd` qoN ieh dovyN 'iPrkU` pfrtIaF duKI vI hn. so ieEN hoxf asMBv nhIN hY.`` cMgf hovygf, ijMnI jldI kFgrs df 'sYkUlr` nkfb lwQy aqy ieh bI[ jy[ pI[ dI ihMdUqvI rjfeI ivwc ÈrHyafm bglgIr hox.
afmIn!

kUV sOdy dy iKlfP hukmnfmy dI CfqI Tok ky AulMGxf
''biGafV kFgrsI bnfm mgrmwC akflI``

jUn 1984 ivwc BfrqI POjF vloN Zfh ZyrI kIqy gey akfl qKq ƒ hr pMQ drdI ny afpxy aMdr vsf ilaf sI aqy iswK jvfnI, ÈhIdI gfny bMnH ky, akfl qKq sfihb dI mfx-mirXfdf dI bhflI leI rxqwqy ivwc jUJI sI. iesy akfl qKq dI god ivwc hoey 26 jnvrI, 1986 dy srbwq Kflsy ny kOmI aËfdI dy inÈfny ƒ mMiËly-mksUd qwk phuMcfAux leI pMj mYNbrI kmytI df gTn kIqf sI. 29 apRYl, 1986 ƒ pMQk kmytI ny bfbf gurbcn isMG mfnocfhl dI agvfeI hyT Kfilsqfn df aYlfnnfmf jfrI krky gurU pMQ dI pRBUswqf ƒ 'Kfilsqfn` dy nF hyT sQfpq kIqf sI.
13 apRYl, 1978 dI KUnI ivsfKI qoN bfad 10 jUn, 1978 ƒ gurU-pMQ vloN pRvfixq gurmqf akfl qKq sfihb dy jQydfr, jQydfr sfDU isMG BOrf vloN nrkDfrIaF dy iKlfÌ jfrI kIqf igaf sI. ies hukmnfmy anusfr, nrkDfrIaF dy smfijk bfeIkft aqy AunHF dy pRcfr - pRsfr ƒ hr sMBv qrIky nfl rokx df Kflsf pMQ ƒ afdyÈ idwqf igaf sI. ies hukmnfmy dI pflxf kridaF BfeI rxjIq isMG (jo bfad ivwc akfl qKq sfihb dy jQydfr vI bxy) ny nrkDfrI gurbcny ƒ Aus dy kukrmF dI sËf idwqI sI. nrkDfrIaF dy 'swq isqfiraF` aqy hor vI pMQ ivroDIaF ƒ KflsfeI iensfP idwqf igaf sI.
jQydfr rxjIq isMG dI 'jQydfrI` dOrfn, kYptn amirMdr isMG vloN, jQydfr gurcrn isMG tOhVf dy iKlfP qsvIrF sihq iewk ilKqI iÈkfieq akfl qKq sfihb `qy kIqI geI sI. ies ivwc jQydfr tOhVf ƒ votF mMgx leI 'inrMkfrI Bvn` jfx df doÈI Tihrfieaf igaf sI. ieh vwKrI gwl hY ik jQydfr rxjIq isMG ny tOhVy ƒ brI krky afpxI kmËorI df sbUq idwqf sI. bfad ivwc bfdl ny jQydfr rxjIq isMG ƒ bhuigxqI mYNbrF dy Dwky dy Ëor nfl jQydfrI qoN vwK kr idwqf sI.
aPsos! iswK kOm dy mfx qy vwkfr df cwkr, pUrf 380 izgrI GuMm cuwkf hY. tOhVy vloN nrkDfrIaF dy iKlfP hukmnfmy dI AulMGxf dy kys ƒ akfl qKq `qy iljfx vflf amirMdr awj CfqI Tok ky kUVy sOdy dy iKlfP hukmnfmy dI AulMGxf kr irhf hY. Auh nf-isrP isrsf zyry jf ky, iswK kfql guMzy zyrf muKI ƒ hI imilaf blik ies ƒ 'inaFsMgq` vI Tihrf irhf hY. Aus anusfr, hukmnfmf smfijk bfeIkft df hY - rfjsI bfeIkft df nhIN. kI tOhVy ny nrkDfrIaF nfl koeI irÈqydfrI gMZ leI sI, ijhVI ik hux amirMdr ny nhIN gMZI? amirMdr, ihwk Tok ky kihMdf hY ik coxF ijwqx qoN bfad, Auh sOdy vfly df DMnvfd krn leI Aus dy zyry jfeygf. mIzIaf irportF anusfr rfxI pRnIq kOr, Cohrf rxieMdr isMG vI guMzy sfD dy plIq KrOiVaF `qy afpxy mwQy rʲV afey hn. pRnIq kOr qF mIzIey sfhmxy Aus ƒ 'ipqf jI` kih ky sMboiDq huMdI sI. amirMdr -arUsf aflm sbMDF dI jwg crcf vyly, ieh vI aMdrUnI Kbr sI ik pRnIq sOdf sfD dI 'sfDvI` bxn bfry soc rhI hY. ijnHF hor kFgrsI AumIdvfrF vloN kUV sOdf zyry jfx dIaF mIzIaf irportF afeIaF hn, AunHF ivwc jgmIq isMG brfV (iProËpur) aqy suKivMdr isMG zYnI (PrIdkot) dy nF pRmuwK hn. Xfd rhy, zyrf muKI dy iKlfP sI[ bI[ afeI[ pVqfl df sB qoN iËafdf ivroD jgmIq brfV ny kIqf sI aqy Aus dy hwk ivwc ibafn jfrI kIqf sI.
bfdl akflI dl vI ies hmfm ivwc pUrI qrHF nMgf KVHf hY. cox muihMm ÈurU hox dy muZly idnF ivwc hI pitafly qoN akflI AumIdvfr pRym isMG cMdUmfjry ny ibafn idwqf sI ik Auh votF mMgx leI kUV sOdy vfilaF kol vI jfvygf ikAuNik votF df mfmlf isafsI hY, Dfrimk nhIN. Aus dy ies ibafn dy pRqIkrm vjoN qKq sRI dmdmf sfihb dy jQydfr blvMq isMG cuPyrÊVH ny ikhf sI - 'vyKo jI asIN kI kr skdy hF. ies df PYslf qF sMgqF hI krngIaF. sMgqF ieho ijhy AumIdvfrF ƒ votF nf pfAux.` jdoN sMgqF ny kUV sOdy dy iKlfÌ qKq sRI dmdmf sfihb qoN morcf lfAux df aYlfn kIqf qF jQydfr ny Aus dI 'agvfeI` krn df Brosf idwqf. pr Pyr 'mflkF` dI GurkI qoN zridaF, jQydfr akfl qKq igafnI gurbcn isMG dy 'iksy sMdyÈ` df shfrf lY ky aYsI XU[ trn mfrI ik AudoN dy kMn `c pfieaF nhIN rVkdy. jQydfr akfl qKq ny dmdmf sfihb dy morcy ƒ sfboqfj krn lwigaF ikhf sI ik '14 apRYl (ivsfKI) qoN bfad pMj isMG sfihbfn kU²V sOdy dy mfmly `c koeI inwgr PYslf lYxgy. ies leI bfkI sB kuJ bMd kr idwqf jfvy.`
ies aYlfn qoN bfad, jQydfr sfihb afpxy puwqr ƒ afpxf pI[ ey[ bxf ky astRylIaf dy mfieaf-joVU dOry `qy cVH pey. astRylIaf qoN vfps iewk rfq idwlI 'arfm` krky, iPr torMto (kYnyzf) ƒ af Bfg lfey. hux mIzIaf KbrF anusfr, AunHF vloN ikhf igaf hY ik 'coxF qoN bfad`, mhfn 'isMG sfihbfnF` dI mIitMg krky, gMBIr pMQk msly ivcfry jfxgy. vYsy ipCly idnIN AunHF ny sfbkf kimAUinst, Pyr tOhVf akflI qy iPr kFgrsI bxy mflivMdr mflI dI afqmf qoN boJ hlkf kridaF, Aus ƒ sRI hirmMdr sfihb 'dyg krvfAux` qy ardfs krn df afdyÈ suxfieaf hY. mflivMdr mflI ny akfl qKq qy 'afpU pyÈ ho ky` (sbwb nfl AudoN jQydfr akfl qKq vI 'afpU` AuQy mOjUd sn) mMinaf hY ik kYptn amirMdr ny, jgdIÈ tfeItlr ƒ moqI mihl pitaflf ivwc 'myry rfhIN` swidaf sI, ijs 'pfp` df mYƒ bVf pCqfvf hY. DMn ny gurU ky iswK, ijnHF dI afqmf ivwc keI virHaF bfad pCqfvy df ikwl Tuwikaf hY.
ijnHF hor akflI AumIdvfrF ny icwty idn, kUV sOdy zyry hfËrI lvfeI hY AunHF ivwc luiDafxy qoN gurcrn isMG gfilb qy iProËpur qoN Èyr isMG Gubfieaf dy nF vrnxXog hn. pihly simaF ivwc bfdl qy Auhdf muMzf - suKbIr, isrsf zyry dy lgfqfr 'pRymI` hox krky, aksr zyrf muKI kol gyVf mfrdy rhy hn. amirMdr srkfr vloN Qfpy, mfrkIitMg kmytI qy cyarmYn, biTMzf dy kFgrsI aYm[ aYl[ ey[ jwsI (ijhVf ik guMzy zyrf muKI df kuVm hY) ƒ bfdl ny vI kursI `qy brkrfr rwiKaf hoieaf hY. kUV sOdf zyry vfilaF dy hONsly ieMny bulMd hn ik amirMdr dI isrsf zyrf PyrI (ijs ƒ gupq rwiKaf jf irhf sI) qoN bfad, zyry dy spoksmYn ny ikhf - ''asIN isafsI lokF ƒ BivwK ivwc 'gurU jI` ƒ KuwlHyafm sMgq dI hfËrI ivwc imlx dI drKfsq krFgy.``
pfTkjn! awj sfzIaF pMQk iDrF dI byvsI df aflm ieh hY ik asIN qvwko kr rhy hF ik pMjfb ivwc bfdl akflI dl, kuJ sItF hfr jfvy qy ies qrHF ipE-puwqr df 'suwijaf-hMkfiraf isr` iksy itkfxy af jfvy. vkqI qOr `qy amirMdr `coN sfzIaF iDrF ƒ bfdl qoN vDIaf iswK nËr af irhf hY. sfzI nËry, amirMdr qy bfdl (kFgrs aqy akflI dl) dI iswK kOm, rvfieqF, aËfdI aqy BivwK sbMDI phuMc biGafV qy mgrmwC vflI hY. dohF df inÈfnf aKIr iswK kOm ƒ mukMml qOr `qy qbfh krnf hI hY. kFgrs ny jUn-1984 dy POjI hmly nfl, iswK kOm dy srvnfÈ dI jMg afrMBI, ijhVI nIqI aqy phuMc awj vI jfrI hY. nvMbr - 1984 dy iswK kfqlF ƒ sI[ bI[ afeI[ vloN klIn icwt dyxI qy ienHF kfqlF ƒ itktF nfl invfjxf, Ëfhrf 'biGafV phuMc` hY. pr kFgrsI iswK qy AunHF dI JolI cuwkx vflf iswK mIzIaf mnmohx isMG dy 'Èyry-pMjfb` hox dI zONzI, ijs byÈrmI nfl ipwt rhy hn, Aus df ikhVf sfnI ho skdf hY? torMto dy iewk ryzIE tfk-Èoa qy iewk kflr ny, ies qRfsdI ƒ ienHF ÈbdF `c ibafinaf 'iewk Èyr-ey-pMjfb mhfrfjf rxjIq isMG ny qF hirmMdr sfihb `qy sonf cVHfieaf pr dUsry aKOqI Èyr-ey-pMjfb dI pfrtI ny hirmMdr sfihb `qy tYNk cVHfey. iswKF ny Èrm-hXf ikQy roV idwqI hY.`
rfhul gFDI dmdmf sfihb dy iekwT ivwc mnmohx isMG ƒ 'Èyr-ey-pMjfb` dws irhf hY qy sonIaf gFDI jlMDr dy kFgrsI iekwT ivwc bVy hMkfr nfl kih rhI hY, 'sfzI pfrtI dihÈqgrdI ƒ isr nhIN cuwkx dyvygI. dyÈ dI eykqf, aKMzqf leI sfzI pfrtI ny byaMq isMG (muwK mMqrI) aqy drÈn isMG ky[ pI[ (Xfd rhy iesy drÈn ky[ pI[ df muMzf jlMDr qoN kFgrsI AumIdvfr hY) vrgy mhfn nyqfvF dI ÈhIdI idwqI.` mnmohx isMG TIk hI, ienHF 'kFgrsI ÈhIdF` dI pfrtI df Èyr-ey-pMjfb hY. vYsy pihlF kFgrsI byaMqy ƒ 'Èyr-ey-pMjfb` hI nhIN sn kihMdy, gurU nfnk df avqfr vI dwsx lwg pey sn. pqf nhIN mnmohx isMG leI Èyr-ey-pMjfb qoN aglf 'iKqfb` ikhVf hovygf.
hux mgrmwC numf bfdl akflI dl dI gwl krIey. mgrmwC bfry ikhf jFdf hY ik Auh bMdy ƒ smuwcf 'ingl` lYNdf hY qy iPr iZwz ivwc Aus ƒ 'KFdf` hY. scmuwc hI bfdl koVmy ny, smuwcIaF iswK rvfieqF, iswK sMsQfvF (smyq akfl qKq dy), iswK ieiqhfsk pRMprfvF qy 80-85 sfl purfxy akflI dl ƒ sfbUqf hI ingl ilaf hY. akfl qKq sfihb qoN jfrI hukmnfimaF df apmfn ies bfdl nIqI dI hI dyx hY. pMQk soc vfly akflI jF qF gurU ƒ ipafry ho cuwky hn jF guwTy lf idwqy gey hn. smuwcf pMQk plytPfrm, ihMdUqvI afr[ aYs[ aYs[ dy rihmo krm `qy Cwz idwqf igaf hY. srkfry-drbfry suKbIr bfdl -ibkrmjIq mjITIey (sfly-BxveIey) dI guMzf-Pors, afpxIaF cMm dIaF clfAuNdI hY. afÈUqoÈ dI cylI, mykawp nfl lbryË (isr -mUMh kflf, Brvwty muMny) suirMdr kOr bfdl ƒ, bfdl-dlIaF ny 'mfqf KIvI aYvfrz` dy ky, iswK ieiqhfs dI mhfn iesqrI ƒ apmfinq kIqf hY. Xfd rhy mfqf KIvI (gurU aMgd sfihb dy mihl) Auh mhfn jug nfrI hn ijnHF df nF gurbfxI ivwc 'mfqf KIvI nyk jn` dy nfl, hmyÈF-hmyÈF leI amr hY. kuJ hPiqaF leI 'nMnI CF` dI zrfmybfËI nfl smfj suDfrk bxI, bfdl dI ƒh hrismrq kOr, nf-isrP nfnksrIaF dI cylI hY blik Aus df piqqpuxf vI Aus kuVI gurlIn kOr vFg hI hY ijs ƒ ÈRomxI kmytI ny 'piqq` grdfn ky, afpxy mYzIkl kflj ivwc 'iswK sItF` `c dfKl krn qoN ienkfr kIqf. ies nFh `coN 'sihjDfrI` muwdf, pMjfb aqy hirafxf hfeIkort phuMicaf. ijvyN ÈRomxI kmytI pRDfn mwkV ny bfdl dy kihx qy mwqyvfl rfhIN, iswK pirBfÈf` qy mwkVbfËIaF lfeIaF, ies qoN sB BlIBFq jfxU hn. kI hux bfdl aYNz kMpnI (smyq akfl qKq sfihb dy jQydfr dy) iswK sMgqF ƒ dwsxgy ik suirMdr kOr, hrismrq kOr 'sihjDfrI iswK` hn jF 'piqq`? ikAuNik Ëfhrf qOr qy Auh 'iswK` nhIN hn. bfdl pMQ dI vizafeI dyKo! iewk piqq leI 'kfljI qflIm` drkfr nhIN pr pfrlImYNt ivwc jf ky iswK pMQ dI numfieMdgI 'kbUl` hY. ies qoN vwD ky iswK pMQ dI kI aDogqI ho skdI hY?
vYsy mgrmwC bfry ieh mÈhUr hY ik Aus dy pyt ivwc ingilaf igaf, koeI qyË-qrfr bMdf 'cfkU-CurI` df shfrf lY ky, Aus df pyt cfk krky, bfhr inkl skdf hY. sfƒ gurU klgIDr dy lfzly pMQ dy suMdr BivwK df atwl ivÈvfÈ hY. asIN smJdy hF ik ''bfdl koVmf mgrmwC`` df pyt sfry pfisEN hI afPiraf hoieaf hY aqy ies dy 'Ptx` df smF nËdIk Zuwk irhf hY. cox nqIjy kuJ vI hox, ies nfl koeI bhuqf Prk nhIN pYx lwgf. ikAuNik iswK kOm iewk dI cuMgl `coN inkl ky dUsry dy jfl ivwc jf PsygI. afpxy afp ƒ pMQk iDrF kihx vflIaF iDrF, ieh ËrUr gMBIrqf nfl socx ik sfzI nf-aihlIaq dI vjHf krky hI hux qwk iswK sMgqF biGafV jF mgrmwC ivwcoN iksy iewk dI cox krn leI mËbUr huMdIaF hn. asIN smyN dy hfx dy ho ky, qIsrI 'inrml pMQk Dfrf` dI iDr ikAuN nhIN bx skdy? ipCokV ivwc asIN sB ny bhuq glqIaF kIqIaF hn pr kI asIN glqIaF qoN kuJ nf iswKx dI ksm KfDI hoeI hY? afE! iemfndfrI nfl, 'pMQ bcfE` Bfvnf nfl BivwK dy pRogrfm eyjMzy AulIk ky kfrjÈIl hoeIey -
'afgy smJ clo nMd lflf
pfCy jo bIqI so bIqI.`

'sRI lMkf dy qfimlF dy mfmly ivwc Bfrq dI doglI nIqI`

ipCly kuJ hPiqaF qoN sRI lMkf dy qfiml kbËy hyTly ielfikaF ivwc sRI lMkf POj dI pyÈkdmIN ny ijQy iewk gMBIr mnuwKI hwkF dy sMkt ƒ jnm idwqf, AuQy ies df pRBfv Bfrq dy sUby qfimlnfzU ivwc hI nhIN blik Bfrq srkfr dIaF smuwcIaF srgrmIaF qy nIqIaF ivwc vI ivKfeI idwqf. KuÈI dI gwl hY ik aMqrrfÈtrI dbfa (smyq XU[ aYn[ dy AuW”13k+1d11 F dy) ƒ kbUlidaF, sRI lMkf dIaF POjF ny qfimlF dy iKlfP vwzI POjI kfrvfeI ƒ rokx df aYlfn kIqf hY jdoNik Coty hiQafrF nfl GyrfbMdI qy lVfeI lgfqfr jfrI hY. ies sMkt df sB qoN vwD iÈkfr sRI lMkf dy qfiml mUl dy lwKF qfiml isvlIan hoey hn, ijhVy ik qfiml tfeIgrË (ilbryÈn tfeIgrË afP qfiml eylm) dy kbËy vflI DrqI dy vfsI hn. kuJ hPiqaF ivwc BfvyN lwKF lok jMgI-Ëon `coN inkly vI hn pr ajy vI hËfrF lok, aiq-mfVI siQqI ivwc Psy hoey hn. sRI lMkf srkfr df kihxf hY ik qfiml tfeIgrË ienHF isvlIanF ƒ Zfl (ÈIlz) vjoN vrq rhy hn. kuJ vI hovy, ienHF isvlIanF dy jfn-mfl dI hr hflq ivwc rfKI kIqI jfxI cfhIdI hY aqy XU[ aYn[ dIaF mnuwKI rfhq eyjMsIaF ƒ 'ÈrnfrQI kYNpF` ivwc vwzy pwDr `qy rfhq smwgrI POrI qOr `qy phuMcfAuxI cfhIdI hY. 26 imlIan iswK kOm, ienHF qfiml isvlIanF dI pIV ƒ cMgI qrHF smJ skdI hY ikAuNik jUn - 1984 dy pihly hÌqy, BfrqI POj ny ieho ijhy hflfq pYdf krky, hËfrF iswK XfqrUaF ƒ mOq dy Gft Auqfiraf sI.
awj Bfrq srkfr qy Aus df mIzIaf, qfimlF pRqI bVy mgrmwC dy awQrU kyrdf nËr af irhf hY. coxF dI ruwq hox krky, sB dI nIqI votF btorn vflI hY. Bfrq srkfr ny rfhq kfrjF leI 100 kro²V rupeIaf dyx df aYlfn kIqf hY. BfrqI hfkm ieh dfavf vI kr rhy hn ik sRI lMkf POj vloN jo kfrvfeI rokI geI hY ieh Aus dI 'lfmbMdI` df hI nqIjf hY. vYsy qfimlnfzU df muwK mMqrI kruxfinDI vI dfavf kr irhf hY ik Aus vloN rwKy 'vrq` dI vjHf krky hI sRI lMkf dI POj ƒ kfrvfeI rokxI peI hY. qfimlnfzU dI sfbkf muwK mMqrI jYillqf ny qF sRI lMkf dy qfimlF leI awz - dyÈ 'qfiml eylm` dI KuwlH ky hmfieq kIqI hY. vYsy rfjIv gFDI dI dulfrI - ipRXMkf vzyrf afpxy ipqf dy kfql pRBfkrn (ilwty df vwzf afgU) ƒ kdI sËf imlx dI gwl krdI hY, kdI Auh iewk 'romn kYQoilk` vFgU 'koeI guwsf nhIN` hox dI gwl krdI hY. do-mUMhy swp vFg, Bfrq srkfr ny hux sRI lMkf srkfr ƒ ikhf hY ik jy pRBfkrn PiVaf jFdf hY qF Aus ƒ Bfrq dy hvfly kIqf jfvy qFik Aus `qy rfjIv gFDI ƒ kql krn sbMDI mukwdmf clfieaf jf sky. pRBfkrn ƒ Bfrq dy hvfly krn sbMDI hux qwk sRI lMkf srkfr df stYNz ieh irhf hY - 'asIN Aus ƒ sRI lMkf ivwc kIqy ËulmF leI mukwdmf clf ky PFsI idaFgy, iPr quhfzy hvfly kr idaFgy` Bfv spwÈt hY ik pRBfkrn quhfzf pYdf kIqf hoieaf hY aqy Aus dI lfÈ dy vfrs qusIN hI ho.
sRI lMkf sbMDI kuJ sMKyp jfxkfrI ieEN hY - Bfrq dI smuMdrI sImf qoN lgBg 30 mIl dUr siQq sRI lMkf nF df dyÈ iewk pRfcIn ieiqhfs aqy swiBaqf vflf dyÈ hox dy nfl nfl sfAUQ-eyÈIaf df sB qoN ivkisq dyÈ hY. do kroV dI abfdI vfly ies dyÈ ivwc lgBg 70 PI sdI abfdI buwD Drm ƒ mMnx vfilaF dI hY. ihMdUaF, eIsfeIaF aqy muslmfnF dI igxqI krmvfr 14 PI sdI, 8 PI sdI aqy 8 PI sdI hY. ihMdU abfdI dI bhu-igxqI qfiml mUl dy ihMdUaF dI hY jdoNik boDIaF dI bhuigxqI isMhflI mUl dI hY. ihMdU imiQhfs anusfr, sRI lMkf df sbMD rmfiex dy 'rfvx` nfl joiVaf jFdf hY jdoNik sRI lMkf dy ieiqhfs ivwc ies df koeI vrnx nhIN hY. buwD Drm ies tfpU ivwc eIsf msIh dy jnm qoN vI 200 sfl pihlF (200 bI[ sI[) PYilaf. smfrt aÈok dy puwqr mihMdf ny nF isrP sRI lMkf ivwc buwD Drm PYlfieaf sgoN Aus ny boDI drKq (ijs dy hyTF bYT ky gXf-ptnf ivwc buwD ƒ igafn hoieaf sI) dI iewk tfhxI ilaf ky, sRI lMkf ivwc lfeI, ijhVf drKq awj vI kfiem hY. sRI lMkf dy purfqn nfm sMglfdIp tfpU aqy sIlon vI rhy hn. jnm-sfKI pRMprf anusfr gurU nfnk sfihb df sMglfdIp jfxf sfbq huMdf hY. sMglfdIp dy rfjy iÈvnfBn ƒ iewk vpfrI iswK BfeI mnsuwK ny, gurU nfnk ipafr nfl joiVaf sI.
15vIN sdI qoN bfad sRI lMkf, XUrpIan qfkqF dy kbËy ivwc irhf. purqgflIaF, zwcF qoN huMdf hoieaf, 1796 ivwc ieh ibRitÈ eIst ieMzIaf kMpnI dy kbËy ivwc afieaf. 4 PrvrI, 1948 ƒ sRI lMkf, ibRitÈ sfmrfj dI gulfmI qoN aËfd ho ky iewk aËfd dyÈ bixaf.
sRI lMkf dy Bfrq nfl kdy vI suKfvyN sbMD nhIN rhy jdoNik ipClI awDI sdI qoN pfiksqfn, sRI lMkf df 'gUVf dosq` dyÈ irhf hY. kÈmIr dy muwdy qy sRI lMkf dI phuMc hmyÈf pfiksqfnI stYNz vwl Jukfa rwKx vflI rhI hY. sRI lMkf dI POj dy bhuqy aPsr ipCly pMj dhfikaF qoN pfiksqfn dI pRiswD imltrI akYzmI 'kfkUl` (sUbf srhwd) ivwc tryN²z huMdy hn. ies qoN ielfvf sRI lMkf srkfr, astrylIaf, mlyÈIaf, amrIkf, ieMglYNz afid dyÈF ivwc vI afpxy aPsrF ƒ tryinMg leI ByjdI hY pr Bfrq ies ilst qoN bfhr hY. 1971 dI Bfrq-pfik jMg dOrfn, Bfrq srkfr ny sRI lMkf srkfr qoN mMg kIqI sI ik Auh pfiksqfnI jhfËF ƒ afpxy awizaF qoN Auzfn Brn dI afigaf nf dyvy pr BfrI dbfa dy bfvjUd, sRI lMkf srkfr ny ies mMg ƒ Tukrf idwqf sI. sRI lMkf dI 'tYNa` qoVn leI, ieMdrf gFDI dy hukmF nfl, BfrqI KuPIaf eyjMsI rfa ny, qfiml mUl dy pRBfkrn rfhIN 'ilwty` nF dI jQybMdI KVHI kIqI sI, ijs dI bdOlq 1980ivaF qoN hI sRI lMkf ivwc srkfr qy qfimlF ivckfr iewk isvl vfr vflI siQqI lgfqfr jfrI hY. ieh vwKrI gwl hY ik kuJ virHaF bfad ilwty BfrqI pRBfv qoN mukq ho geI aqy iPr Aus ny bfkI sRI lMkfeIaF nfl iml ky nf - isrP BfrqI POj (aKOqI ÈFqI sYnf) ƒ hI sRI lMkf qoN Bjfieaf blik rfjIv gFDI ƒ vI pfr bulfieaf.
Bfrq srkfr dI 'doglI nIqI` sbMDI qfimlF df guwsf ikMnf iËafdf hY - ies df sbUq 28 apRYl dI Auh Kbr hY, ijs ivwc dwisaf igaf hY ik 'lMzn ivwc BfrqI sPfrqKfny `qy qfiml smrwQkF vloN hmlf - aMbYsI `qy 25 sfl bfad muV hmlf hoieaf` Kbr dy vyrvy anusfr BfrqI rol qoN guwsy do hËfr qoN iËafdf qfimlF ny BfrqI aMbYsI ƒ keI GMty Gyrf pfeI rwiKaf aqy aMbYsI dy ÈIÈy afid BMn idwqy. sRI lMkf aMbYsI dy qF do aiDkfrIaF dy ËKmI hox dIaF KbrF vI hn. aMbYsI `qy hoey hmly qoN bfad BfrqIaF ivwc zr df mfhOl bixaf hoieaf hY. pulIs ny BfrqI hlikaF ivwc surwiKaf dy sKq pRbMD kIqy hn. Xfd rhy, BfrqI aMbYsI `qy ieho ijhf hmlf 25 vrHy pihlF jUn-1984 ivwc hoieaf sI. jdoNik BfrqI POj ny sRI akfl qKq sfihb qy 37 hor ieiqhfsk gurduafiraF `qy tYNkF-qopF nfl hmlf kIqf sI. Ëfhr hY ik ijvyN 25 vrHy pihlF iswK kOm ƒ smJ af geI sI ik BfrqI hfkmF ny 'iswK nslkuÈI` dy eyjMzy `qy kMm krnf ÈurU kr idwqf hY - TIk iesy qrHF qfimlF ƒ vI BfrqI KuPIaf eyjMsIaF dI Kyz aqy BfrqI hfkmF dIaF qfiml ivroDI nIqIaF dI pUrI qrHF smJ hY.
ies ivwc koeI Èwk nhIN ik pRBfkrn aqy Aus dI jQybMdI ilwty BfrqI eyjMsIaF dI Aupj sI aqy Bfrq eyjMsIaF df mksd sRI lMkf ivwc aPrf-qPrI pYdf krky Aus ƒ 'iswkm dyÈ` vFg afpxy kbËy hyT ilafAuxf sI. pr ipCly 35 virHaF ivwc AuWk-mhFdIp ivwc qF bhuq kuJ bdilaf hI hY - sRI lMkf dy qfimlF dIaF rfjsI AumMgF vI pRbl hoeIaF hn, ijhVIaF ik bVIaF XQfrQk hn. asl ivwc sRI lMkf dy qfiml gurIilaF ny, BfrqI ÈFqI POj (ies ƒ BfrqI kbËf POj piVHaf jfvy) dy iKlfP lVfeI ivwc jo bhfdrI df sbUq idwqf, Aus ny BfrqI POj ƒ sRI lMkf ivwcoN duMm-dbf ky Bwjx `qy mjbUr kr idwqf. sRI lMkf dI POj dy iKlfP lVfeI ivwc vI ilwty ny hvfeI, nyvI, ËmInI sB iksm dI lVfeI bVI Xogqf nfl lVI. asIN BfvyN AunHF dI smuwcI rxnIqI nfl sihmq nf vI hoeIey, iPr vI asIN smJdy hF ik sRI lMkf dy qfimlF ƒ, XU[ aYn[ dy cfrtr dy qihq 'sÍY-inrxy df hwk` (rfeIt tU sYlP iztrmInyÈn) imlxf cfhIdf hY. jy sRI lMkf dI srkfr ieh smJdI hY ik Aus ny iewk vwzI lVfeI ivwc ijwq hfsl krky, 'qfiml eylm` dy qfimlF dy KÍfb ƒ Kqm kr idwqf hY, iPr Auh BulyKy ivwc hY. qfimlF dI lwk qoVvIN hfr ËrUr hoeI hY pr gurIlf lVfeIaF df ieiqhfs dwsdf hY ik Auh iPr iksy ZukvyN smyN muV ijMdf ho jFdIaF hn. jy pRBfkrn bc ky inklx ivwc sPl ho jFdf hY qF Auh muV ky afpxy kfzr ƒ sMgTq kr skdf hY. pr jy Auh PiVaf jF mfiraf vI jFdf hY iPr vI Aus df 'ÈhId ruqbf` lihr dI pRyrxf bixaf rhygf. cMgf hovygf ik jy sRI lMkf srkfr qfiml ÈrnfrQIaF dy muV-vsyby dy nfl-nfl, qfimlF dIaF rfjsI - AumMgF dI pRfpqI leI gMBIr gwlbfq vI ÈurU kry. iksy isafxy ny sohxf ikhf hY - 'hfr dy ivwc aVy rihx vflI mnoibrqI rwKo aqy ijwq dy vyly KuwlH- idlI ivKfE.`

Kfilsqfn aYlfn idvs dI 23vIN vrHygMZ `qy ivÈyÈ
'Kfilsqfn dI mMiËl vwl
idRVqf nfl vDx dI loV`

29 aprYl 1986 df idn iewk ieiqhfsk idn hY, ijs idn 26 jnvrI, 1986 dy srbwq Kflsy vloN Qfpy bfbf gurbcn isMG mfnocfhl dI agvfeI vflI pMj mYNbrI pMQk kmytI ny Kfilsqfn df aYlfn krky aMqrrfÈtrI hlcl mcf idwqI sI. jUn `84 dy GwlUGfry ny iswK mfniskqf ƒ bVI burI qrHF ËKmI kIqf sI aqy roh ivwc BrI hoeI iswK kOm ÈhId sMq jrnYl isMG jI Kflsf iBMzrFvfilaF dy drsfey rsqy `qy cwlx leI qwqpr sI. gurDfmF `qy POjI hmly dI sUrq ivwc Kfilsqfn dI nINh rwKx df iËkr AunHF kIqf hoieaf sI. so pMQk kmytI df idÈf inrdyÈ sMqF dy afÈy anusfr hI sI. Kfilsqfn aYlfn dI 23vIN vrHygMZ mOky `qy ijwQy asIN Kfilsqfn dy smUh ÈhIdF dI Xfd ivwc isr JukfAuNdy hF+5 AuWy ipCly virHaF ivwc KfilsqfnI lihr dIaF pRfpqIaF, GfitaF `qy vIcfr krnI vI lfhyvMd hovygI. ienHF 23 virHaF dy arsy ivwc zyZ lwK qoN iËafdf isMG-isMGxIaF ny jfm-ey-Èhfdq pIqf hY. kI iehnF dIaF kurbfnIaF ny koeI rMg nhIN ilaFdf? vIcrvfn vIcfr krdy hn - ibbykhIx pRfpygMzy ivwc XkIn rwKdy hn! sfƒ afpxI qfkq df Èfied aihsfs nf hovy pr sfzf duÈmx sfzI qfkq ƒ cMgI qrHF smJdf hY. kI awj qoN 23 vrHy pihlF ieh soicaf jf skdf sI ik koeI pgVIDfrI Bfrq df pRDfn mMqrI bxfieaf jf skdf hY jF koeI pgVIDfrI BfrqI POj df jrnYl bxfieaf jf skdf hY? BfvyN pRDfn mMqrI mnmohx isMG qy POjI muKI jnrl jy[ jy[ isMG Bfrq dy bRfhmxvfdI isstm dy dumCwilaF qoN vwD koeI hYsIaq nhIN rwKdy aqy sfzy leI iksy kMm dy sfbq nhIN hoey pr iswK Èkl sUrq vfilaF ƒ awgy ilafAuxf BfrqI hfkmF dI 'mËbUrI` hY qF ik Kfilsqfn dI lihr ƒ BMblBUsy ivwc pfieaf jf sky. hux kyNdr ivwc 'kulIÈn` srkfrF hI bxdIaF hn (BfvyN ipClI bIjypI dI agvfeI vflI 21 pfrtIaF dI srkfr sI jF ajokI kFgrs dI agvfeI vflI imlI julI srkfr hY), ijhnF ƒ bxfAux ivwc 'qfkq df qrfËU` hmyÈf KyqrI pfrtIaF dy hwQ huMdf hY.
hkIkq ieh hY ik 'ihMdUqv` dIaF ey aqy bI tImF (bIjypI aqy kFgrs) df BfrqI rfjnIqI qy 'eykfiDkfr` (monoplI) Kqm ho cuwkf hY aqy awjkwlH dOr KyqrI pfrtIaF df hY. kI ieMdrf gFDI dI ÈkqI ƒ qoVky ies 'KyqrIvfd` dy Xuwg dI arMBqf krn ivwc 'muwK rol` iswK XoiDaF df nhIN hY?
ipCly virHaF ivwc BfrqI nkÈy dI kYd ivclf dilq vrg, bRfhmxvfd dy iKlfP KVHf hoieaf hY. awj hËfrF sflF qoN bRfhmxvfd df sqfieaf dilq, pihlF dilq dy qOr `qy socdf hY - Pyr Aus dI koeI pfrtI hY. ieh AultI gMgf vgfAux vflf kOx hY? TIk hY, Kfilsqfn lihr ivwc srkfrI nIqI anusfr lutyiraF dI GuspYT ny lihr ƒ nuksfn vI phuMcfieaf qy lokF ƒ byidl vI kIqf pr kI ies dOr ivwc swcy-suwcy kOmI pRvfinaF dI koeI kmI rhI hY? pRfpqIaF ƒ CuitafAux qy kmËorIaF ƒ phfV bxf ky vyKxf, ieh-byeImfn buwDIjIvIaF dy lwCx hn, sicafry guriswKF dy nhIN! Kfilsqfn aYlfn nfl ÈurU hoey sMGrÈ qoN bfad kÈmIr, asfm, nfgflYNz, mnIpur, imËorm afid Bfrq dy awT sUibaF ivwc hiQafrbMd sMGrÈ ny Ëor Pi²Vaf. aFDrf pRdyÈ, bMgfl, krnftkf, ibhfr, CwqIsgVH, JfrKMz, mwD pRdyÈ, AuVIsf, mhfrfÈtrf afid pRFqF ivwc nkslbfVI lihr muV Ëor PVH rhI hY. Bfrq dIaF afpxIaF KuPIaf eyjMsIaF dIaF irportF anusfr nkslvfVIaF kol 50 hËfr qoN iËafdf tryNz hiQafrbMd gurIly hn. ipCly kuJ hPiqaF ivwc nkslIaF ny hËfr-hËfr dI igxqI ivwc DfqU-KfxF `qy vI hmly afrMBy hoey hn. nkslvfV²IaF ivwc bhuigxqI ËmIn-rihq dilqF aqy afidvfsIaF dI hY, ijhVy sdIaF qoN bRfhmxvfd dI ivcfrDfrf dy sqfey hoey hn. nypfl ivwc mfEvfdIaF dI srkfr bxn nfl, nkslvfdI pUry hONsly ivwc ho gey hn.
lMzn dI pRiswD aKbfr 'iekOnoimst` ny nypfl cox nqIijaF ƒ 'Bfrq leI iewk KOPnfk supnf` dwsidaF ikhf sI ik BfrqI nIqI GfiVaF ƒ ieho ijhy nqIijaF dI kdI supny ivwc vI afs nhIN hovygI. Bfrq dI pRiswD aKbfr 'tfeImË afP ieMzIaf` ny vI nypfl dy cox nqIijaF `qy iqwKI itwpxI kridaF ikhf sI ik - 'mfEvfdIaF dI ijwq nfl, Bfrq srkfr sFJy sdmy ivwc hY. pr Bfrq dI ivdyÈ nIqI GVn vfilaF ƒ nypfl dI aMdrUnI siQqI dI TIk smJ hoxI cfhIdI sI. hux nypfl dy idl qy idmfg leI kbËf - dOV ivwc Bfrq df mukfblf cIn nfl hY.
XU[ pI[ aqy ibhfr ivwc dilqF qy pC²VIaF ÈRyxIaF nfl sbMiDq pfrtIaF ny kFgrs -bI[ jy[ pI[ bRFz bRfhmxvfdI pfrtIaF ƒ DobI ptkf mfr ky icwq kIqf hY. XU[ pI[ ivwc bI[ jy[ pI[ qy kFgrs vloN dilqF dI srdfrI kbUlxf koeI CotI Gtnf nhIN hY. bhujn smfj pfrtI dI pRDfn mfieafvqI hux pRDfn mMqrI dI kursI `qy ÈuÈoiBq hox leI bycYn hY. XU[ pI[ dy 'bRfhmx` awjkwlH AusdI ardl ivwc hn. mOjUdf pfrlImfnI coxF ivwc lflU Xfdv, mulfiem Xfdv qy rfm iblfs pfsvfn df iekwTf hoxf vI bRfhmxvfdIaF ƒ bVf cuwB irhf hY. kdy ijvyN afnMdpur sfihb qoN sRI gurU goibMd isMG sfihb ny idwlI dy aOrMgËybI inËfm dy iKlfP sMGrÈ ÈurU kIqf sI aqy Aus qoN pRyrxf lY ky bfad ivwc Bfrq Br ivwc bgfvqF AuW KVHIaF sn, ijnHF ny aKIr ivwc muglIaf slqnq dI sP vlyt idwqI sI, AuvyN hI Kflsf pMQ ny KfndfnI bfdÈfhq rfhIN sQfpq ieMdrf gFDI dI qfnfÈfh hkUmq ƒ cYilMj kIqf qy ieAuN BfrI kurbfnIaF dy ky Bfrq ivclIaF dUsrIaF dwbIaF kuclIaF kOmF qy qihrIkF ƒ AuqÈfihq kIqf hY ik Auh afpxy hwk mMgx.
awj Bfrq df aKOqI lokqMqrI ichrf aMqrrfÈtrI BfeIcfry dI kcihrI ivwc iewk KUMnI dirMdgI vfly ichry dI pCfx rwKdf hY. ijwQy BfrqI Aup mhFdIp ivclI iswK kOm ny ies arsy aMdr bhuq kÈt Bogy hn, AuQy prdysI Kflsf jI ny vI afpxy ivwq anusfr ies ivwc ÈlfGfXog ihwsf pfieaf hY. kdy gdr lihr dy 'bfibaF` ny nfrQ amrIkf dI DrqI qoN vfps jf ky, Bfrq ivwcoN iPrMgI df rfj smfpq krn leI gdr dIaF gUMjF peIaF sn. AuhnF dIaF kurbfnIaF ny sfh-swq hIx BfrqIaF ivwc iewk nvIN rUh PUkI sI. ievyN hI Kfilsqfn dI lihr df Durf BfvyN pMjfb dI DrqI `qy lhU zolHvIN lVfeI lVn vfly KfilsqfnI XoDy hn pr BfrqI ËulmF dI khfxI ƒ bfhr ilafAux ivwc prdysI Kflsf jI ny kyNdrI rol adf kIqf hY. jUn-84 ivwc BfrqI POj vloN sRI akfl qKq sfihb aqy 37 hor ieiqhfsk gurduafiraF `qy kIqy gey tYNkF-qopF dy hmly dy ros vjoN dunIaF Br ivwc bYTy iswK AuW KVHy sn. BfrqI KuPIaf eyjMsIaF vloN eyar ieMzIaf df 'hfdsf` krvf ky, Aus ivcly 329 musfPrF ƒ mfr mukfAuxf aqy iesƒ aKOqI 'iswK dihÈqgrdI` dy Kfqy ivwc pfAuxf - bfhrly iswKF ƒ 'bdnfm` krn dI koJI sfiËÈ sI. pr 20 sfl dI lgfqfr kfƒnI lVfeI qoN bfad, iswK kOm ies ivwcoN surKrU ho ky inklI aqy Èwk dI sUeI, aslI kfql-Bfrq srkfr `qy kyNdrq hoeI. iesy qrHF amrIkf dIaF iswK sMsQfvF aqy gurduafrf kmytIaF ny eIsfeI, muslmfn, dilq jQybMdIaF dy nfl rlky, ijvyN gujrfqI ihtlr, nirMdr modI dy amrIkf dfKly `qy pfbMdI lvfeI, ieh BfrqI nkÈy dI kYd qoN bfhr bYTy 30 lwK iswKF dI qfkq df muËfhrf hY. iesy ibnf `qy iswK kOm ny jgdIÈ tfeItlr, kml nfQ, swjx kumfr vrigaØF ƒ nvMbr 1984 dy iswK kqlyafm leI sËfvF idvfAux leI Ëordfr lfmbMdI arMBI hoeI hY. 'iswKË Pfr jsits` jQybMdI dI ies ivwc ivÈyÈ BUimkf hY. jrnYl isMG pwqrkfr df bhfdrI Biraf kfrnfmf aqy nqIjy vjoN tfeItlr qy swjx kumfr dI itkt kwitaf jfxf - 26 imlIan iswK kOm dI ÈkqI dI qfËf imsfl hY. aTfrvIN sdI dy ibKVy smyN isMG hËfrF ivwc sn qy kyvl iewk QF nfl hI juVy (pMjfb jF bIkfnyr) hoey sn. pr awj asIN kroVF ivwc hF aqy dunIaF Br ivwc PYly hoey hF. afriQk qOr `qy asIN sOKy hF. bfhrly dyÈF dI rfjnIqk pRikRaf ƒ asIN pRBfivq krnf ÈurU kr idwqf hY. mnuwKI hwkF dIaF alMbrdfr jQybMdIaF sfzy leI hfa df nfarf mfr rhIaF hn. ipCly 23 virHaF ivwc aMqrrfÈtrI qOr `qy sfzI iswK dy qOr `qy pCfx bxI hY. ngr kIrqnF ivwc kysrI dsqfrF aqy cuMnIaF lY ky lwKF dI igxqI ivwc isMG-isMGxIaF, BujMgI Èfml ho rhy hn. mIzIey, BfrqI eyjMsIaF aqy Bfrq srkfr dy BfrI dbfa dy bfvjUd ijvyN ivsfKI dy ngr kIrqnF mOky lwKF iswK sMgqF Kfilsqfn dy kfj aqy KfilsqfnI ÈhIdF pRqI afpxI smrpx Bfvnf df pRgtfvf krdIaF hn, ieh KfilsqfnI sMGrÈ dI cVHdI klf df pRqwK sbUq hY. muslmfn BfeIcfry nfl ijMnf myl imlfp awj hY, ieMnf ipCly pMj sO virHaF ivwc kdy vyKx ƒ nhIN afieaf. ihMd srkfr df gFDIvfd ichrf awj dunIaF dIaF nËrF ivwc ihtlrvfdI bxky sfhmxy af cuwkf hY. ieMdrf gFDI, jnrl vYidaf, byaMqy smyq keI duÈt jMmpurI phuMcfey gey hn. bfkI zr zr ky jIvn dIaF GVIaF ibqf rhy hn. BfeI jgqfr isMG hvfrf, BfeI blvMq isMG rfjoafxf aqy BfeI divMdrpfl isMG Buwlr vrgy bhfdr isMG, jylHF dIaF kfl koTVIaF aMdr awj vI Kfilsqfn dy qrfny gf rhy hn. Kfilsqfn Èbd afpixaF qy ivroDIaF dohF dI Ëubfn `coN asfnI nfl inkl jFdf hY. Kfilsqfn dI pRfpqI df inÈfnf imwQ ky ÈRomxI akflI dl (pMc pRDfnI), ÈRomxI akflI dl (aMimRqsr), dl Kflsf ieMtrnYÈnl, akflI dl ieMtrnYÈnl afid pfrtIaF afpo-afpxy ivwq anusfr XqnÈIl hn. awj pMjfb dI DrqI `qy iswK afËfdI mfrc, bMdICoV Kflsf mfrc, ÈhIdI kfnPrMsF qy dIvfnF dy pRogrfm lgfqfr cwl rhy hn. BfvyN ik iesdI kImq pMQk afgUaF ƒ 'dyÈDRoh` dy mukwdimaF ivwc jylH-Xfqrf krky cukfAuxI pY rhI hY. kI ieh sB pRfpqIaF sfzy sImq sfDnF qy Gr dy ByqIaF dIaF gdfrIaF dy bfvjUd Gwt hn?
anMdpur sfihb dI iewk lVfeI vyly inÈfn sfihb cuwkI aflm isMG awgy inkl gey aqy duÈmx dy Gyry ivwc af gey. muslmfn sYnfpqI ny ikhf ik jy Auh JMzf suwt dyvy qF Aus dI jfn bKÈI kr idwqI jfvygI. isMG dy nFh krn `qy sYnfpqI ny ikhf ik Aus dIaF bfhF kwt idwqIaF jfxgIaF qF Aus ny ikhf ik mYN pYrF nfl inÈfn sfihb PVH lvFgf. sYnfpqI ny ikhf ik jy qyrIaF lwqF vwZ idwqIaF geIaF, Pyr kI kryNgf? BfeI aflm isMG ny ikhf ik Pyr mYN mUMh nfl inÈfn sfihb PVH lvFgf. sYnfpqI ny ikhf, qyrf isr Auzf idwqf jvygf. ieh sux ky BfeI aflm isMG ny ikhf ik mYN iswK df PrË pUrf kr idaFgf. awgy inÈfn sfihb dy mflk klgIDr pfqÈfh ny vyKxf hY ik ies ƒ ikvyN AuW”1 rwKxf hY. ieh sux ky sYnfpqI ny guwsy nfl qlvfr df vfr kIqf qy BfeI sfihb dy ÈhId hox qoN bfad sfihbËfdf ajIq isMG AuWy awpV ky inÈfn sfihb sMBfl cuwky sn qy nfl hI mugl sYnfpqI ƒ nrkvfsI bxf cuwky sn. ieh hY iswKI isdk aqy ivÈvfÈ.
Kfilsqfn idvs dy mOky `qy BfeI aflm isMG vrgI idRVqf qy gurU ivÈvfs dohrfAux dI loV hY. jMg jfrI hY qy Aus idn qwk jfrI rhygI jdoN qwk Kflsf pMQ afpxI mMiËl-ey-mksUd 'Kfilsqfn` hfsl nhIN kr lYNdf. GwlUGfry, purfqn isMGF dy rfj lYx dy ierfdy ƒ zulf nhIN sn sky qy awj df dOry-Ëulm vI Kfilsqfn dI pRfpqI dy pMQk inÈfny ƒ hfsl krn ivwc rok nhIN bx skdf. pMQ ny bhuq pYNzf qih kr ilaf hY. KUMnI ndI qr ky afey kysrI kfPly dy Èfh svfrF ƒ - mMiËl KVHI AuzIk rhI hY. afE! ies 23vIN vrHygMZ mOky `qy Kfilsqfn dy smUh ÈhIdF dI Xfd ivwc isr JukfAuNdy hoey ieh pRx dohrfeIey ik Kfilsqfn dI pRfpqI qwk cYn nfl nhIN bYTFgy. gurU aMg sMg shfeI hovygf.
Kfilsqfn ijMdfbfd!

Kflsf pMQ dy 310vyN sfjnf idvs `qy Kfilsqfn df pRx duhrfAux dI loV

Kflsf pMQ dy jnm dI 310vIN vrHygMZ dy mOky `qy smUh iswK jgq ƒ ijwQy asIN 'Kflsf sfjnf idvs mubfrk` kihx dI KuÈI lY rhy hF, AuQy Kflsf pMQ ƒ drpyÈ muÈiklF `qy inÈfinaF vwl vI iDafn kyNdrq krn dI bynqI krdy hF. 1699 eIsvI (nfnkÈfhI sMmq 230-1756 ibkrmI) dI ivsfKI ƒ KMzyDfr qoN pRgt kIqf 'Kflsf`, afpxy isrjxf idvs qoN hI muÈiklF-musIbqF dy keI pYNzy qih krky awj ieiqhfs dy aiq ibKVy dOr `coN guËr irhf hY. gurU klgIDr pfqÈfh dy muKfribMd `coN inkly ieh Èbd ik 'mYƒ ikrpfn dI Dfr qoN kurbfn hox leI iewk iswK cfhIdf hY`, 80 hËfr dy iekwT ivwc iewk Ëbrdsq sMnftf Cwz gey sn. pr gurU nfnk sfihb dI bKiÈÈ nfl vjUd ivwc afeI qy bfkI awT gurU sfihbfn vloN vrosfeI iswK sMgq `coN, gurU crnF dy BOry pMj pRymIaF ny afpxf sIs gurU ikRpfn dI Dfr hyT af Diraf sI qy gurU sfihb qoN mfx vizafeI vflf 'ipafry` df iKqfb hfsl kIqf sI. gurU crnF ivwc juVy ienHF pRymI BOiraF ny 'aMimRq` dI dfq hfsl krky 'aMimRq pIvhu sdf icr jIvhu` dy rwbI hukmnfmy anusfr, mrjIvVy dy prmpd dI pRfpqI kIqI sI. do- Dfry KMzy dI Coh nfl iqafr aMimRq ny, mIrI-pIrI dy gurmq isDFq ƒ iswKI jIvn ivwc hmyÈF leI gfzIrfh vjoN aYlfinaf sI.
Kflsf pMQ df ipCly 310 virHaF df ieiqhfs gvfh hY ik Kflsy ny zr jF lflc ivwc af ky afpxy inÈfny qoN iQVkfht nhIN ivKfeI. BfvyN GwlUGfiraF dy KUnI dOr vI afey pr Kflsf afpxI mMiËly mksUd-pUrx pRBswqf sMpnqf vwl mËbUq kdmF nfl vDdf hI igaf. bfbf bMdf isMG bhfdr ny pihlf iswK rfj kfiem kIqf, BfvyN Auh QoVicrf hI sI pr Kflsy ny afpxy 'mukMml afËfd` hox df sbUq sQfpq kr idwqf sI. afpxy hI BrfvF dy sfQ Cwz jfx krky bMdf isMG bhfdr dI igRPqfrI qy Pyr ÈhIdI hoeI. bfbf bMdf isMG bhfdr dy iqMn sflF dy spuwqr ƒ, ksfeI ny AunHF dI god ivwc hI koihaf qy iPr Aus mfsUm df idl kwZ ky bfbf jI dy mUMh ivwc quMinaf igaf pr gurU goibMd isMG sfihb vloN, iswKF dy Qfpy gey pihly jrnYl ny iswKI isdk kysF-svfsF nfl inBfieaf. ieh smF gurU klgIDr pfqÈfh dy joqI joq smfAux qoN lgBg awT sfl bfad df sI aqy ieh gurU sfihb dy joqI-joiq smfAux qoN bfad Kflsy dI pihlI pRIiKaf sI. bfbf bMdf isMG bhfdr dy sfQI lgBg swq sO isMGF ny hws-hws ky ÈhIdIaF pfeIaF, iksy ny iswKI ƒ lfj nhIN lvfeI. ieh bdiksmqI dI gwl hY ik asIN Aus vyly dI muglIaf srkfr dIaF aPvfhF aqy afpxI kOm dy eIrKflUaF dI vjHf krky kdy vI bfbf bMdf isMG bhfdr dI ÈKsIaq nfl iensfÌ nhIN kIqf.
bfbf bMdf isMG bhfdr dI Èhfdq qoN bfad iswKF `qy musIbqF dy phfV tuwt pey. lgBg awDI sdI qoN iËafdf smF Kflsf, idwlI dy mugl hfkmF aqy aPgfn DfVvIaF dy iKlfP lhU-zolvIN gurIlf jMg lVdf irhf. iswKF dy isrF dy muwl pey aqy sfry pMjfb aMdr iswKF df iÈkfr hox lwgf. isMGF ny mfrUQlF qy jMglF ƒ jf Bfg lfey pr 'akfl-akfl` dI sd mwTI nf hox idwqI. 'sRI aMimRqsr jI ky ieÈnfn` df sMklp do vyly ardfs ivwc duhrfieaf jFdf sI qy ies ardfs nfl iswK kOm, sRI akfl qKq sfihb dy mIrI-pIrI dy isDFq anusfr pUrx aËfdI dy nfhry ƒ dohrfAuNdI sI. kdy iksy iswK ny imMnq qrlf krky jF qlfÈIaF dy ky drbfr sfihb dy drÈn nhIN kIqy. jy drÈn ieÈnfn kIqy qF llkfr ky, BfvyN ies bdly ÈhIdI vI ikAuN nf pfAuxI peI. purfqn isMGF dI ies idRVqf sdkf, siqgurU pfqÈfh ny rfj Bfg pMQ dI JolI pfieaf. Kflsf pMQ KUnI ndI ƒ pfr krky hux Aus DrqI df 'bfdÈfh` sI, ijs DrqI ƒ kdI jfbrF ny Kflsy dy lhU nfl lfl kIqf sI. jmrOd qoN lY ky kFÊVy qwk aqy kÈmIr qoN lY ky iqwbq qwk Kflsy dy kysrI prcm JUldy sn. zogiraF-imÈrF dI nmk hrfmI qy iswK srdfrF dI lflc-eIrKf-hAUmY dI bdOlq iPrMgI pMjfb `qy kfbË ho gey.
Kflsy dI afËfdI leI pihlI hUk BfeI mhfrfj isMG nOrMgfbfdI ny mfrI. kuJ virHaF bfad bfbf rfm isMG nfmDfrI ny iPrMgI rfj dy iKlfP Ëordfr 'kUkf lihr` afrMBI. 'rihx nf dyvo ihMd ivwc rfj iPrMgI df` ies cYlMj ƒ kbUlidaF lgBg sO sfl iswK kOm ny ÈhIdIaF dI JVI lfeI. iknHF iknHF afjfdI GulftIaF ƒ awj dy idn Xfd krIey - asl ivwc iPrMgI qoN Bfrq dI afËfdI dI qvfrIK, iswK qvfrIK hI hY BfvyN ies df islf cuigaf-aikRqGx bhuigxqI ny, ijnHF dy lIzr gFDI qy nihrU iswKF nfl kIqy vfaidaF qoN muwkr ky inrMkfr dI kcihrI ivwc nrkgfmI ho inwbVy.
1947 qoN bfad, ipCly lgBg 62 vrHy bRfhmxvfdI ivqkiraF qy ËulmF dI lMbI dfsqfn hI hn. 13 apRYl, 1978 dI ivsfKI ƒ ÈhId BfeI POjf isMG smyq 13 gurU ky ipafry aMimRqDfrI isMG, srkfrI nIqI nfl, nrkDfrIaF vloN ÈhId kIqy gey. jUn 1984 df GwlUGfrf qy Aus qoN bfad iswKF ƒ mfr mukfAux leI srkfr vloN kIqy gey awz-awz POjI aYkÈn zyZ lwK qoN iËafdf isMG, isMGxIaF, BuJMgIaF, BuJMgxF dI kurbfnI lY cuwky hn. Ëulm dI kflI bolI rfq iswK pMQ dy isr `qy hY. iswK kOm dy srvnfÈ leI bRfhmxvfdI sfmrfj hux iewk pwgVIDfrI pRDfn mMqrI mnmohx isMG dI kmFz hyT qrHF-qrHF dIaF iswK mfrU nIqIaF lfgU kr irhf hY. sfzy hI keI iswK Brf kFgrs-akflI afid pfrtIaF dy afgUaF dy rUp ivwc bRfhmxvfdIaF dy ies kuhfVy df dsqf bxy hoey hn. ÈhId sMq jrnYl isMG Kflsf iBMzrFvfly, mhfn sMq-ispfhI dy pivwqr bcnF ik 'ijs idn hirmMdr sfihb dI hdUd ivwc Ëflm POj ny afpxy gMdy pYr pfey, Kfilsqfn dI nINh rwKI jfvygI` qoN pRyrnf lY ky Kflsy dy lwKF gwBrU-pMQk Gr-Kfilsqfn dI AusfrI ivwc pfxI dI QF lhU aqy iewtF-cUny dI QF afpxy hwzF df cUrf pf ky gurU klgIDr pfqÈfh dI god ivwc jf ibrfjy hn. Kflsf isrjxf idvs dy pivwqr idhfVy `qy asIN smUh Kfilsqfn dy ÈhIdF ƒ isjdf kridaF AunHF vloN pfey pUrinaF `qy cwlx df pRx dohrfeIey.
jQybMdIaF ivwc ivcfrDfrk mwqByd vI huMdy afey hn aqy keI vfr cMdrI Puwt vI pMQ dy ivhVy afx vVdI rhI hY. pr ieh sB sfzy inÈfny qoN iQVkx df bhfnf nhIN hoxf cfhIdf. dUsiraF dy aOgxF ƒ awKoN proKy krky, afpsI qflmyl bxfAuxf aqy 'sFJI qfkq` df bfnxUM bMnHxf, ies vyly smyN dI loV hY. purfqn isMG vI keI vfr ies iksm dI kÈmkÈ `coN guËrdy sn pr Auh ies vjHf krky mukMml afËfdI leI lVfeI qoN munkr nhIN sn huMdy. afE! awj dy idn `qy Kfilsqfn dI pRfpqI leI qn, mn qy Dn gurbfn krn dy afpxy ierfdy df pRgtfvf krIey. purfqn isMGF df ivÈvfÈ (ijs ivÈvfÈ hyT isMGF ny 17 vfr idwlI ƒ afpxy pYrF hyT mDoilaf sI) jo ik sfzy ajoky do dhfikaF dy ÈhId juJfrU isMGF-isMGxIaF df ivÈvfÈ sI, bulMd afvfË ivwc dohrfeIey-
'idwlI qÉq pr bhygI afp gurU kI POj.
Cqr JulyNgy sIs pr bVI krygI mOj.`
Kfilsqfn iËMdfbfd

''guPqfr dy hIro pr ikrdfr dy ËIro kwKoN hOly isafsI lok``

Bfrq ivwc ies vyly cox-buKfr pUry ËorF `qy hY. ies isafsI mINh dy mOky, sB vwzy-Coty zwzU afpxI trYN-trYN nfl mfhOl ivwc Èor-Èrfbf pYdf kr rhy hn aqy ies qrHF mIzIey dIaF surKIaF df iÈMgfr vI bxy hoey hn. bMby zfeINg leI qn `qy isrP qOlIaf lpyt ky mfzilMg krdI rhI mynkf gFDI df avfrf puwqr vrux gFDI, rfqo-rfq modI vrgf ihMdUqvI bxn dy cwkr ivwc, XU[ pI[ dI muwK mMqrI mfieafvqI dI 'imhrbfnI` sdkf, rfÈtrI surwiKaf aYkt (aYn[ aYs[ ey[) hyT, kuJ mhIinaF leI jylH ivwc qfiVaf rhygf. ies qrHF mfieafvqI ny, XU[ pI[ dy muslmfnF dIaF votF 'pwkIaF` kr leIaF hn. vrux gFDI ny afpxI hoCI Ëubfn nfl ijs qrHF iswKF qy muslmfnF pRqI nPrq aqy iPrkU Ëihr Augilaf, Aus ny Aus dy ipE sMjy gFDI dIaF 'aYmrjYNsI dOrfn` (1976-77) dIaF krqUqF dI Xfd qfËf krvf idwqI. vrux gFDI qF 'GwtigxqIaF` dI ËbrdsqI 'nsbMdI` krn aqy ienHF ƒ golIaF nfl pfiksqfn phuMcfAux dIaF zINgF hI mfr irhf hY pr ies dy ipE ny aYmrjYNsI dOrfn, lwKF lokF (iËafdfqr muslmfn aqy grIb dilq) dI ËbrdsqI nsbMdI kIqI sI. sMjy gFDI ny afpxI iswDI dyK-ryK hyT idwlI dIaF 'qurkmfn gyt` vrgIaF abfdIaF `qy bulzoËr iPrvfey sn. Èfied vrux ƒ pqf nf hovy, Aus `qy bVf PKr krn vflI Aus dI mF-mynkf vI pihlF sMjy gFDI dI hvs df iÈkfr hoeI sI. ieh vrux dy nfny, krnl anMd dI 'ipsqOl` df kmfl sI ik sMjy gFDI, mynkf nfl ivafh krvfAux `qy mËbUr hoieaf sI. kI ieh qwQ snsnIpUrn nhIN hY ik kuJ smyN bfad krnl anMd dI imRqk dyh suKnf lyk cMzIgVH qoN imlI sI aqy ies ƒ 'afqmGfq` df mfmlf dwisaf igaf sI. Èfied vrux ƒ ieh vI pqf nf hovy ik ijs pIlIBIq hlky `c Klo ky Auh afpxI nsl qy iswK Drm dy lokF ƒ burf-Blf kih irhf hY, kdI iesy hlky dIaF kMDF `qy 'ivroDI kFgrs` ny Aus dI mF dy iKlfP nfhry ilKy sn . 'srdfr kI bytI, gwdfr kI bytI.` kuwqy, ibwlIaF, bFdrF qy lyK ilK ilK ky pYsy kmfAux vflI mynkf, hux qwk pIlIBIq dy iswKF qoN (pIlIBIq pfrlImfnI hlky ivwc iewk lwK qoN iËafdf iswK votr hn) 'iswKF dI kuVI` bx ky votF mMgdI rhI hY. jfnvrF dI BlfeI df ZkvMj rcx vflI mynkf ny nvMbr 1984 dIaF iswK ivDvfvF jF hor iswK muwidaF `qy kdI Ëubfn qwk nhIN KolI. Èfied Aus leI idwlI aqy Bfrq dy hor ÈihrF `c koh-koh ky mfry gey iswK jfnvrF nfloN vI Gwt aihmIaq rwKdy hn. awj Aus df mUMh Ëor muMzf, afpxIaF cox-sBfvF ivwc llkfr ky kih irhf hY - 'muJy pfiksqfnIE` (muslmfn) aOr KfilsqfnIE (iswKF) kI vot nhIN cfhIey. ien pfgl iswKoN ny myrI dfdI mF ko mfrf, mYN ienhyN kYsy mfP kr skqf hUM. muJy apny ihMdU hony pr bVf grv hY.` akflI lIzriÈp ny qF afpxIaF ËubfnF sIqIaF hI hoeIaF hn pr pIlIBIq dy kuJ 'JolIcuwk iswK` hux vI ieh kihx df Xqn kr rhy hn ik vrux ny iswKF aqy muslmfnF dy iKlfP kdI kuJ nhIN ikhf.
idlcsps gwl ieh hY ik vrux gFDI vloN ieh dfavf kIqf jFdf sI ik Aus ny lMzn dy skUl afP ieknOimks qoN 'lfa` dI izgrI kIqI hoeI hY pr qfËf mIzIaf irportF anusfr XUnIvristI dy iewk spoksmYn ny ikhf hY ik vrux gFDI nF df koeI vI ividafrQI kdI ies XUnIvristI ivwc nhIN piVaf so 'lfa` dI izgrI hox df qF svfl hI pYdf nhIN huMdf. ieh hY ik aslI ikrdfr kwKoN hOly vrux aqy Aus dI mF-mynkf df, ijs ƒ afpxy idmfgI qOr `qy ibmfr muMzy dy 'ihMdU` hox aqy Aus dI 'pRiqBf` qy bVf PKr hY. mynkf ny afpxy ibafn ivwc ieh vI ieMkÈfP kIqf hY ik 'ihMdUaF qy iswKF ivwc koeI Prk nhIN hY aqy iewko hI Drm hY.` ieEN jfpdf hY ik mynkf gFDI afr[ aYs[ aYs dI pRcfrk aqy Aus df muMzf bjrMg dl df dUq.
bfdl akflI dl dy nyqf aqy vËIr kYptn kMvljIq isMG iewk kfr hfdsy ivwc mfry gey hn. kuJ hlikaF vloN ies ƒ hfdsf Gwt aqy suKbIr bfdl dI sfiËÈ iËafdf dwisaf jf irhf hY. smuwcy mfmly dI 'adflqI jFc` dI mMg vI kIqI jf rhI hY. Bfjpf dy iewk afgU suKmMdr gryvfl ny qF ieQoN qwk kih idwqf hY ik kYptn ny mrn qoN pihlF Aus kol ieMkÈfP kIqf sI ik Aus dI jfn ƒ Kqrf hY.
sfzf kYptn nfl nf koeI jfqI vYr irhf hY nf snyh pr ijs qrIky nfl 'JolIJuwkF` vloN Aus ƒ drvyÈ isafsqdfn, pMQ-drdI, iemfndfr, bydfg afgU` afid lkbF nfl sMboDn kIqf jf irhf hY, Aus df noits lYxf asIN ËrUrI smJdy hF. sfzI imRqk dy pirvfr nfl hmdrdI hY ikAuNik AuhnF df ieh inwjI, nf-pUrf hox vflf Gftf hY pr pMQk nukqfingfh qoN kYptn kMvljIq isMG df ikrdfr, sMGrÈ-ivroDI aqy sfiËÈI iksm df hI irhf hY.
Xfd rhy ik 1985 ivclI brnflf srkfr ivwc kYptn, gRih mMqrI sI. ieh Auh smF sI jdoN irbYro dI agvfeI hyT, pMjfb ivwc iswK nOjvfnF ƒ JUTy pulIs mukfbilaF ivwc mfrn df islislf bVy vwzy pwDr `qy afrMiBaf igaf. irbYro ny afpxI pusqk 'bulYt Pfr bulYt` ivwc, kYptn dy sihXog dI 'BfrI ÈlfGf` kIqI hY aqy Aus ƒ bVf vwzf dyÈ-Bgq sfbq kIqf hY. Aus ny iewk Gtnf df iËkr kIqf hY ik jdoN bfbf joigMdr isMG (ipqf sMq jrnYl isMG Kflsf, iBMzrFvfly) ny pMjfb ivwc aMimRq sMcfr lihr pUry Ëor Èor nfl afrMBI qF KuPIaf eyjMsIaF ƒ 'aiqvfd` dy vDx dI icMqf sqfAux lwgI. mMqrI mMzl ivwc iewk pRsqfv bfbf joigMdr isMG ƒ igRPqfr krn df afieaf, ijs df kYptn kMvljIq isMG ny pUrf smrQn kIqf, pr brnfly ny kmËorI vws ies `qy aml nf kIqf.
pfTkjn! ijs kYptn ƒ aMimRq CkfAuxf 'aiqvfd` lwgdf sI, Auh ikhVy pfisEN 'pMQ drdI` qy 'iswK asUlF df DfrnI` bx igaf? ies dy gRih mMqrI kfl dOrfn 'apryÈn mMz` vrgI kfrvfeI dOrfn sYNkVy nOjvfn hYlIkfptr gMniÈpË nfl aqy srkVy ƒ awgF lf ky mfry gey. 29 apRYl, 1986 ƒ sRI drbfr sfihb kMplYks ivwc jUn-1984 dI qrË `qy apryÈn (29 apRYl, 1986 ƒ pMj mYNbrI pMQk kmytI ny sRI akfl qKq sfihb qoN Kfilsqfn df aYlfn kIqf sI) kYptn kMvljIq isMG dI dyK ryK hyT hI hoieaf sI. ipCly virHaF dOrfn afpxy ivdyÈI dOiraF mOky, kYptn kMvljIq KuwlH ky, iswK nOjvfnF dy dmn dIaF nIqIaF df smrQn krdf irhf hY. TIk, Aus dI ivcfrDfrf muqfibk Aus dy imRqk srIr ƒ 'iqrMgy` ivwc lpyitaf jfxf hI ÈoBdf sI. Auh 'iqrMgy` df ispfh-islfh sI, 'kysrI` df nhIN. isafsq dy ies kohV df ielfj vI isafsq hI hY. kYptn dI mOq cfhy kudrqI hoeI hovy jF sfiËÈ nfl, swcfeI iblkul AuvyN hI lukI rhygI, ijvyN igafnI ËYl isMG dI trwk mfr ky hoeI mOq bfry lukI hoeI hY. suKbIr ny kYptn dy 'bMnI` ƒ klfvy `c lY ilaf hY. afAux vfly idnF `c Aus ƒ koeI mMqrflf jF Aus dI mfqf ƒ lok sBf dI itkt bKÈ ky ies svflF dI DUxI `qy pfxI pf idwqf jfvygf. iehI BfrqI isafsq df dsqUr hY.

huMdf ey idn-rfq qmfÈf myry awgy[[[ 'jQydfr akfl qKq sfihb vloN hI hukmnfmy dI AulMGxf`

pfiksqfn dy rfjsI nyqfvF dI kfrguËfrI sbMDI iewk itwpxI bVI mÈhUr hY. kihMdy hn ik iewk kfrKfnydfr afpxI iÈkfieq lY ky, pfiksqfn dy bfnI muhMmd alI ijnfh (jo ik 1947 ivwc pfiksqfn dy gvrnr jnrl bxy sn) ƒ imilaf aqy sbMiDq vËIr vloN Aus df jfieË kMm nf krn dI iÈkfieq kIqI. imstr ijnfh ny Aus dI iÈkfieq bVy iDafn nfl suxI aqy iPr Aus ƒ bVy TrHMmy nfl ikhf -'ieh vËIr qF Pyr vI cMgf hY ikAuNik Aus ny qyry qoN kMm krn dy pYsy qF nhIN mMgy. ies qoN bfad afAux vflf hr vËIr, pihly qoN vI iËafdf mfVf hovygf.` pfiksqfnI lok afpxy iewk qoN bfad iewk iBRÈt nyqf df muqfilaf Auprokq kQn dI rOÈnI ivwc hI krdy hn.
bVy aPsos aqy duwK nfl asIN ieh mihsUs krdy hF ik ieh aKfx iswKF dI Dfrimk qy isafsI lIzriÈp `qy ieMnib Mn pUrf Zukdf hY. 20vIN sdI dy muwZly virHaF dI akflI lIzriÈp ivwc srdfr bhfdr KVk isMG, mfstr qfrf isMG, srdfr mqfb isMG, igafnI krqfr isMG afid nF crcf ivwc afAuNdy hn, ijnHF dy isr 1947 dy dOr ivwc 'TIk PYslf` nf kr skx df ielËfm hY. pr ies 'BfrI Buwl` dy bfvjUd ienHF lIzrF df iswKI ikrdfr aqy afcrx AuW”-pfey df irhf. sMq Pqih isMG, sMq cMnx isMG ny 'igrfvt` vwl ruK kIqf. tOhVf, bfdl, qlvMzI dI iqwkVI ny 'mhF-igrfvt` dI Xfqrf ÈurU kIqI. tOhVy dy cVHfeI krn aqy qlvMzI dy Kuwzy lwgx qoN bfad hux hr pfsy 'bfdl` df hI psfrf hY. ijs 'mhF-ivnfÈ` dI Kwz ivwc ilaf ky bfdl ny pMQ ƒ suwitaf hY, Aus dI iswK ieiqhfs ivwc pihlF koeI imsfl nhIN imldI. Dfrimk Kyqr ivwc, akfl qKq sfihb df iËkr afAuNidaF hI, 18vIN sdI dy sUrbIr 'jQydfr` akflI PUlf isMG df nF, afp muhfry hI mUMhoN inkldf hY. 20vIN sdI ivcly jQydfrF ivwc, jQydfr qyjf isMG Buwcr, jQydfr awCr isMG, (ijnHF ny mfstr qfrf isMG ƒ mrn vrq qoVn df doÈI mMn ky qnKfh lfeI sI), jQydfr sfDU isMG BOrf (ijnHF ny 10 jUn, 1978 ƒ nrkDfrIaF dy iKlfP hukmnfmf jfrI kIqf), jQydfr guridafl isMG ajnohf (ijnHF ny sMq iBMzrFvfilaF dI zwt ky hmfieq kIqI) afidk nfm iswK sMgqF ivwc awj vI siqkfr nfl ley jFdy hn. jQydfr rxjIq isMG hurF ny, nrkDfrIaF dy iKlfP hukmnfmy dI rOÈnI ivwc, nrkDfrI gurbcny ƒ sËf-XfPqf krn df mfrkfKyË kfrnfmf kIqf sI pr jQydfr dI hYsIaq ivwc, tOhVy ƒ, 'votF mMgx leI nrkDfrI Bvn` jfx dy doÈ qoN 'brI` krky afpxf siqkfr Gtfieaf. jQydfr joigMdr isMG vydFqI byÈwk iewk 'kmËor jQydfr` grdfny gey, pr AunHF ny nfnkÈfhI kYlMzr lfgU krn, sMq iBMzrFvfilaF ƒ ÈhId aYlfnx, afr[ 15w1[ 15w1[ dy iKlfP stYNz lYx aqy inAUXfrk dI iswK zya pryz mOky, Kfilsqfn dI hmfieq krky, iswK sMgqF ivwc afpxI QF bxfeI. Xfd rhy 17 meI, 2007 ƒ qKq sRI dmdmf sfihb ivKy, lwKF sMgqF dI hfËrI ivwc, pMj isMG sfihbfn vloN kIqf igaf 'gurmqf`, ijs ƒ akfl qKq sfihb dI 'mohr` hyT jfrI kIqf igaf, iswK sMgqF ƒ kUV sOdy vfilaF dy zyry bMd krvfAux df 'hukm` dyx dy nfl-nfl ies zyry nfl sbMiDq lokF df pUrn smfijk bfeIkft krn df vI afdyÈ idMdf hY. ies gurmqy mOky vI jQydfr joigMdr isMG, akfl qKq sfihb dy jQydfr sn.
ies hukmnfmy dI rOÈnI ivwc, ipCly lgBg do sflF qoN iswK jgq inrMqr sMGrÈ kr irhf hY. ies hukmnfmy ƒ lfgU krvfAux dy XqnF ivwc BfeI kMvljIq isMG, BfeI hrmuihMdr isMG zwbvflI, BfeI blkfr isMG jfmfrfey (bMbeI ivwc) ÈhIdIaF pf cuwky hn. sYNkiVaF hor isMG-isMGxIaF smyN-smyN igRÌqfr kIqy gey aqy qsIihaF df iÈkfr hoey. iswK bwcI pRvIn kOr ƒ 'afqmGfqI bMb` dws ky, hirafxy dI iewk jylH ivwc (ibnHF Ëmfnq kIiqaF) nUiVaf hoieaf hY. kuJ hPqy pihlF hI sMq bljIq isMG dfdUvfly, BfeI hrpfl isMG cImf smyq 70 dy krIb isMGF ƒ aslf aYkt aqy Dfrf 307 vrgIaF Kqrnfk DfrfvF Qwly jylIN zwk idwqf igaf. ijvyN bfjfKfnf ivKy pulIs ny vihÈI qrIky nfl, isMGF ƒ afpxI dihÈq qy qÈwdd df iÈkfr bxfieaf, Aus ny gurU ky bfg dy morcy vyly, suprzYNt pulIs bI[ tI[ dIaF zFgF muV cyqy krvf idwqIaF. aPsos! smuwcf iswK pMQ ipCly do virHaF qoN sMqfp, pIVf dy bfvjUd sMGrÈ ƒ jfrI rwK irhf hY pr sfzy akfl qKq sfihb dy nvyN sjy jQydfr igafnI gurbcn isMG, akfl qKq sfihb qoN jfrI hukmnfmy dy hI iKlfP Bugq rhy hn.
kfrn spwÈt hY. bfdl ny, kUV-sOdy vfilaF nfl 'zIl` (smJOqf) bxfeI hY. lok sBf coxF ivwc votF sfƒ pfE, asIN pMjfb ivcly quhfzy sfry zyry Kol idaFgy. kUV sOdy vfilaF ny, pihlF 'nqIjy ivKfAux` ƒ ikhf, iPr votF dyx df iekrfr kIqf. pMjfb dy pRÈfÈn, pulIs, jQydfr akfl qKq df vqIrf, ÈRomxI kmytI pRDfn mwkV dIaF mwkVbfËIaF ƒ iesy sMdrB ivwc hI vyKxf bxdf hY.
iswK sMgqF ny, pMQk rvfieqF aqy hukmnfmy dI rOÈnI ivwc 22 mfrc qoN ÈhIdI jQy Byjx df jo pihlf kdm puwitaf hY, Aus dI ÈlfGf krnI bxdI hY. iswK jQybMdIaF vloN 'burfeI dI jVH` (eIvl mYn) bfdl dy Gr df 2 apRYl ƒ kIqf jfx vflf iGrfE vI iewk TIk PYslf hY. asIN smJdy hF ik 26 imlIan iswK kOm leI akfl qKq sfihb iewk srvAuW” sMsQf hY, ijs awgy smuwcf pMQ isr JukfAuNdf hY. iksy dyÈ dy sMivDfn ƒ ilKx vfly `qy vI AuhI sMivDfn AuvyN hI lfgU huMdf hY, ijvyN ik Aus dyÈ dy afm ÈihrI `qy. akfl qKq sfihb dy mfmly ivwc qF srvAuW”1 'gurU-pMQ` dy PYsly dI hY nf ik iksy iewk ivakqI dI. iswK kOm hr, 'gRMQI`, 'pfTI` qy 'kIrqnIey` df ies leI siqkfr krdI hY ikAuNik Auh gurU kI bfxI suxfAuNdy, gfAuNdy hn. jy koeI vI Dfrimk ivakqI afpxy ikrdfr ƒ TIk nhIN inBfAuNdf qF Auh AuvyN hI sËf df hwkdfr huMdf hY ijvyNik afm iswK huMdf hY. iksy Dfrimk ahudy vfly kol, koeI 'ivÈyÈ aiDkfr` jF 'irafieq` nhIN hY. sfry afpo afpxy ikrdfr leI, gurU-pMQ ƒ jvfbdyh hn.
jQydfr gurbcn isMG horF ny, ajoky smyN dy lIhoN-lwQy jQydfrF - jQydfr igafnI ikrpfl isMG (ijs ny jUn-1984 dy BfrqI POjI hmly vyly ikhf sI - 'qoÈfKfnf TIk hY, koTf sfihb TIk hY`), jQydfr pUrn isMG (ijs ny iswKF ƒ lv-kuÈ dI aOlfd dwisaf aqy afr[15w1[ 15w1[ dy imMnI +5w+r1dd -guxy, mwD pRdyÈ qoN nfnkÈfhI kYlMzr dy iKlfP PYks - hukmnfmf jfrI kIqf) vFg iewk bhuq mMdBfgI cfl PVI hY. asIN smJdy hF ik jQydfr sfihb ies, bwjr glqI leI Kflsf pMQ ƒ jvfbdyh hn. cMgf hovy ik Auh afpxI glqI ƒ suDfridaF, agly ÈhIdI jQy dI agvfeI Kud afp krn. jy Auh afpxy afp ƒ pMQ ƒ agvfeI dyx dI 'ihMmq` rwKx vflf nhIN smJdy qF cMgf hovygf ik Auh siqkfr sihq afpxy ahudy qoN asqIPf dy dyx. prdysI Kflsf jI AunHF ƒ BivwK ivwc, 'hukmnfmy dI AulMGxf` leI ËrUr jvfbdyh bxfAuxgy, jdoN vI Auh ivdyÈI-dOry `qy afey. kI jQydfr sfihb, afpxy ikrdfr leI Kud hI jwj bx ky, afpxy afp ƒ PYslf suxfAuxgy. nhIN qF gurU- pMQ afpxy PrË ƒ ËrUr adf krygf.

'pMjfb dy pyNzU ielfikaF ivwc AuWc ivwidaf df psfr bnfm Èrfb df hVH`

pMjfb awjkwlH 'bfdlgrdI` dy dOr ivwcoN lMG irhf hY. 'vwzf bfdl` cfr vfr pMjfb df muwK mMqrI bx cuwkf hY aqy hux rfj dy KËfny dIaF cfbIaF, afpxy PrËMd 'inwky bfdl` ƒ sONp ky, afpxy afp ƒ 'surKrU` mihsUs kr irhf hY. vwzy bfdl ny, ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI aqy sRI akfl qKq sfihb dy jQydfr ƒ vI pUrI qrHF inwky bfdl dy 'qfibaf` kIqf hY qFik Aus ƒ BivwK ivwc 'pMQk hlikaF` vloN koeI qklIP nf hovy. pMjfb srkfr, srvAuW” sMsQf df jQydfr, ÈRomxI kmytI pRDfn, hux ijs dy ieÈfiraF `qy nwcdy hn Auhdf nF - suKbIr isMG bfdl hY. vwzy bfdl ny, bI[ jy[ pI[ dy ihMdUqvI eyjMzy ƒ ijs qndyhI nfl lfgU kIqf hY, Aus dy rU-b-rU bI[ jy[ pI[ dI kyNdrI lIzriÈp ny vI inwky bfdl ƒ brPI dy AuWy lwgy cFdI rMgy vrk qoN iËafdf koeI aihmIaq nf idMidaF, bVy svfd nfl mUMh `c pf ilaf hY. pMjfb dy ieiqhfs ivwc koeI vI ÈKs kdI isafsI qOr `qy ieMnf qfkqvr nhIN hoieaf, ijMnf ik awj bfdl hY. pMjfb dy mhfrfjf, Èyry-pMjfb mhfrfjf rxjIq isMG df vI akfl qKq sfihb `qy kMtrol nhIN sI, ijs krky Aus ƒ akfl qKq sfihb `qy akflI PUlf isMG dy sfhmxy pyÈ hoxf ipaf sI. inwky bfdl dIaF XwblIaF qF kfPI mÈhUr hn pr kdI-kdI Aus dy dfavy asmfn ƒ tfkI lfAux vfly huMdy hn. Auh pMjfb ƒ kdI 'sivtËrlYNz` bxf irhf huMdf hY qy kdI amrIkf df 'kYlyPornIaf` sUbf. luiDafxy dy 'mYtro pRfjYkt` ƒ lMzn dy isstm ƒ mfq pfAux vflf dwsdf hY aqy Aus dy 'mltIplYks` pMjfb dI grIbI ƒ hUMJx vfly XMqr dwsy jFdy hn. vwzf bfdl vI afpxy cfr kfrjkflF dOrfn dI 'qrwkI` ƒ vizafAuNidaF, kFgrsI rfj ƒ pMjfb dy pqn df kfrn dwsdf hY. asIN pMQk eyjMzy jF akflI dl dy rfjsI eyjMzy dI gwl nhIN kr rhy pr pMjfb dy pyNzU hlikaF ivwc AuW”3r widaf df hfl aqy Èrfb dy nÈy dy hVH ivwc ruVy jFdy pMjfb dI gwl kr rhy hF, ijs df iËkr do vwK-vwK mIzIaf irportF ivwc kIqf igaf hY. 14 mfrc dI 'ieMgilÈ itRibAUn` ny iewk irport afpxy muwK pMny `qy pRmuwKqf nfl CfpI hY, ijs df isrlyK hY - 'pRoPYÈnl kfljF ivwc pyNzU nOjvfnF dI lgBg axhoNd-pMjfb dIaF pMj XUnIvristIaF ivwc isrP 3[71 PI sdI pyNzU ividafrQI` ieh irport, iksy 'Pon srvy` `qy aDfirq nhIN hY, blik pMjfbI XUnIvristI pitaflf dy iqMn pRoPYsrF ny, lgBg do sfl dI Koj qoN bfad, ieh irport idwqI hY. ieh pRoPYsr rxjIq isMG GuMmx, suKivMdr isMG aqy jsivMdr isMG brfV hn aqy irport df nF hY - 'pMjfb ivwc pRoPYÈnl aYjUkyÈn - pyNzU ividafrQIaF ƒ bfhr rwKxf`. ies irport sMpfdkI srIrk mOq qoN mYN nhIN zrdf, ËmIr df mr jfxf XkInn mOq hY. -ÈhId sMq jrnYl isMG iBMzrFvfly cVHdI klf dy qwQ cONkf dyx vfly hn. ies irport df afDfr, pMjfb dIaF pMj pRmuwK XUnIvristIaF - pMjfb tYknIkl XUnIvristI jlMDr, bfbf PrId XUnIvristI afÌ hYlQ sfieMisË PrIdkot, Qfpr XUnIvristI pitaflf, sMq lONgovfl ieMstIicAUt afP ieMjnIairMg aYNz tYknflojI lONgovfl aqy rfjIv gFDI nYÈnl XUnIvristI afP lfa pitaflf hn. ieh irport ienHF XUnIvristIaF dy 75 PIsdI zYty dy afDfr `qy bxfeI geI hY. ies irport ivwc pyNzU ividafrQI Auhƒ mMinaf igaf hY, ijsny dsvIN jF bfrvIN, iksy 'pyNzU skUl` qoN pfs kIqI hY.
ÊpMjfb dIaF Auprokq XUnIvristIaF ivwc 56,240 ividafrQI AuW”-ivwidaf Kyqr ivwc dfKl hn, ijnHF ivwcoN isrP 2085 pyNzU ividafrQI hn, ijhVf anupfq ik isrP 3[71 PIsdI bxdf hY. Xfd rhy 2001 dI mrdmÈumfrI anusfr pMjfb dI 66PIsdI abfdI ipMzF ivwc vsdI hY aqy pMjfb dI lybr Pors df 70 PIsdI ihwsf ipMzF `coN afAuNdf hY. ies qoN vI awgoN qRfsdI ieh hY ik ienHF 3[71 PIsdI pyNzU ividafrQIaF `coN, 53 PIsdI pRfeIvyt skUlF `coN pVH ky afey hn aqy 70 PIsdI AunHF ipMzF `coN hn, ijwQy ik 'ilMk rozË` mOjUd hn. ies qoN aMdfËf lgfieaf jf skdf hY ik 'srkfrI skUl isstm` ikvyN burI qrHF PylH hY aqy 'dUr-drfj ipMzF` dI ivwidak dÈf kI hY. ienHF pyNzU ividafrQIaF `coN bhuqy Auh ividafrQI hI iswiKaf lY skdy hn, ijnHF dy mF-ipE dI sflfnf afmdn 1 lwK qoN 3 lwK qwk jF ies qoN iËafdf hY. anusUicq jfqIaF dy ividafrQIaF df hfl hor vI mMdf hY. 1991-92 ivwc ieMjnIairMg kfljF ivwc 14[87 PIsdI bwcy anusUicq jfqIaF nfl sbMiDq sn, ijhVI igxqI 2001 ivwc 9[55 PIsdI ho geI sI aqy hux 2006 ivwc ieh hor Gtky 7[56 PIsdI rih geI hY. iesy qrHF pwCVIaF jfqF dy ividafrQIaF leI BfvyN 5 PIsdI sItF 'irËrv` hn pr 2[59 PIsdI ividafrQI hI ienHF XUnIvristIaF qwk phuMc sky hn.
ies 'mMdhflI` df kfrx, pMjfb srkfr dy bjt ivwc, AuW” ividaf leI rwKy bjt ivwc hr sfl 'gwtf` krnf hY. ipCly 20 sflF ivwc ieh Gtdf clf igaf hY aqy ies vyly kuwl bjt df isrP 1[2 PIsdI hI, AuW” ividaf leI rfKvF hY. hYrfnI ies gwl dI hY ik 'ivwidak bjt` df vI isrP 10 PIsdI AuW” ividaf leI rwiKaf jFdf hY aqy ies ivwc vI 'pyNzU ividafrQIaF` ƒ ikqy koeI pihl nhIN hY. pMjfbI XUnIvristI pitaflf dy sfbkf vfeIs cFslr svrn isMG bopfrfey ny 'pyNzU AuW” ividaf` leI kfPI srgrm Xqn-Auprfly arMBy sn pr bfdlikaF ny Auhƒ pUrI qrHF ËlIl krky ahudf Cwzx leI mËbUr kr idwqf sI.
pMjfb dy pRfeIvyt ivwidak adfry pUrI qrHF 'vpfrIkrx` df iÈkfr hn aqy lokF dI cMgI motI iCwl lfh rhy hn. mIzIaf irport anusfr jy pMjfb srkfr isrP 60 kroV rupweIaf sflfnf AuW” ividaf leI hor dyvy qF pMjfb dy pRoPYÈnl kfljF ivwc 25 PIsdI sItF df vfDf kIqf jf skdf hY. irport anusfr, jy srkfr 6000 vfDU sItF bxf dvy aqy PIs iewk lwK rupweIaf sflfnf rwK dyvy aqy ijhVy pyNzU ividafrQI 60 PIsdI jF ies qoN iËafdf nMbr lYNdy hn, AunHF ƒ pihl idwqI jfvy qF mslf kfPI hwd qwk hwl ho skdf hY. ividafrQIaF ƒ ies ivwidaf leI 'krËf` idwqf jfvy, ijsƒ moVn dI Èrq rwKI jfvy.
irport ivwc ieh mMg vI kIqI geI hY ik ipMzF ivwc AuW”-ivwidaf dy ivkfs leI 'rUrl aYjUkyÈn kimÈn` bxfieaf jfvy. pRfeIvyt ivwidaf dy vfprIkrn ƒ rokx leI 'rYgUlytrI kimÈn` bxfAux df suJfa vI idwqf igaf hY. pyNzU hlikaF ivwc, XUnIvristIaF dy 'rIËnl sYNtr sQfpq krn df suJfa vI idwqf igaf hY. irport dy aKIr ivwc ikhf igaf hY ik jy srkfr kuJ krn df ierfdf rwKy, qF ies Kyqr ivwc kuJ kr skxf bhuq asfn hY. pfTkjn! dUsrI Kbr vI 18 mfrc dI 'ieMgilÈ itRibAUn` aKbfr dI hY, ijs df isrlyK hY - ''6000 Èrfb dy TyikaF leI 92,000 ny bolI idwqI, pMjfb ny isrP arËI PIs `coN hI 120 kroV dI kmfeI kIqI` Kbr dy vyrvy anusfr - 'pMjfb srkfr ny 6000 Èrfb dy TyikaF dI nIlfmI dI arËI PIs coN 12 kroV kmfey ikAuNik ies leI 92,000 lokF ny arËIaF idwqIaF. 70 hËfr arËIaF aKIrly idn afeIaF. iewk sInIar aYksfeIË aYNz tYksyÈn aiDkfrI ny ikhf ik lok bolI dyx leI ieMnI vwzI igxqI ivwc, ieMny AuqÈfh nfl afey ik AunHF ny pyNzU qy ÈihrI hlikaF dy TyikaF leI hVH hI lY aFdf. lokF dy mU²z ƒ vyKidaF, asIN ies vrHy Èrfb df kotf 15 PI sdI hor vDf idwqf hY. sfzy mihkmy dIaF nIqIaF krky vI ieh AuqÈfh viDaf hY. asIN ÈihrI hlikaF ivwc iewk lwK rupweIaf aqy pyNzU hlikaF ivwc 50 hËfr rupweIaf, Èrfb dy TyikaF dI kImq 'Gwt` kIqI hY. lok ijMnIaF mrËI arËIaF dyx, ies dI vI koeI sImf nhIN rwKI geI. iewk vpfrI amr mrvfhf df kihxf sI - 'pMjfb vrgy pRFq ivwc Èrfb dy TyikaF dy vpfr ivwc Gfty dI koeI guMjfieÈ nhIN. pMjfb ivwc ipCly 15 sflF ivwc Èrfb dI Kpq ivwc BfrI vfDf hoieaf hY, ieQy cFdI hI cFdI hY. aPsos! isrP 6000 Tyky hI nIlfm hoxy hn (mfrc 20 ƒ) ies leI lftrI-zrfa qoN bfad hËfrF ƒ inrfÈ Gr prqxf pvygf.`
pfTkjn! ijh²VI srkfr dI nIqI DVwly nfl lokF ƒ Èrfb ipafAux dI hY, (Xfd rhy ipCly idnIN suKbIr bfdl ny ikhf ik Èrfb nÈf nhIN hY), Aus leI AuW”-ividaf jF pyNzU ivwidaf ikAuN aihm hovy? pMjfbI XUnIvristI dy ivwidak mfihr kih rhy hn ik jy pMjfb srkfr 60 kroV rupweIaf slfnf, AuW” ivwidaf leI dyvy qF 25 PI sdI sItF ivwc vfDf ho skdf hY, pr ieQy srkfrI dfavf hY ik 120 kroV rupweIaf, isrP Èrfb dy TyikaF dI arËI PIs `coN hI kmfieaf igaf, iPr pYsy dI koeI kmI qF nhIN. Èrfb ƒ jfieË krfr dyx vflI suKbIr bfdl srkfr 'Èrfb bdly AuW”-ivwidaf` vrgf koeI pRogrfm hI ÈurU kr dyvy qFik pMjfb srkfr dy KËfny `qy vfDU Bfr nf pvy! bfdlgrdI dy ies 'aMnHy Xuwg` dy rU-b-rU gfilb dIaF ieh lfeInF Xfd afAuNdIaF hn -
'iks mUMh sy jfEgy kfbf gfilb,
Èrm qum ko mgr nhIN afqI.

''nfnkÈfhI kYlMzr - KfilsqfnI sMGrÈ ivwc gwizaf iewk rOÈn mIl pwQr`` 'nfnkÈfhI - nvF vrHf sMmq 541 mubfrk`
nuks ibkRmI kYlMzr ivwc hY, nfnkÈfhI kYlMzr ivwc nhIN!

nfnkÈfhI vrHf 540, 31Pwgx (13 mfrc) ƒ, sUrjI mOsmI sfl df afpxf pYNzf qih krky, 14 mfrc ƒ rfq dy 12 vjy, kul lokfeI ƒ vrHf 541 dI god ivwc ibTf ky (idvsu rfiq duie dfeI dfieaf KylY sgl jgqu) iswK ieiqhfs ivwc afpxI iewk invyklI QF bxf jfvygf. ijAuN hI pihlI cyq 541 dI pRBfq ƒ, bRfhmxF df sUrj dyvqf, afpxIaF pihlIaF ikrnF nfl sRI hirmMdr sfihb ƒ isjdf krygf, ieh nfnkÈfhI kYlMzr anusfr sUrj AudY df smF hovygf. sRI hirmMdr sfihb dy ryKFÈ (lONgINicAUz) aqy akÈFÈ (lYtIicAUz) ƒ kyNdr mMn ky hI sUrj AudY df ieh smF inrDfrq kIqf igaf hY. ihMdU ibkrmI kYlMzr anusfr, sUrj AudY df smF AudoN huMdf hY jdoN ik sUrj dIaF pihlIaF ikrxF ihMdU qIrQ sQfn AujYn `qy pYNdIaF hn. nfnkÈfhI kYlMzr lfgU hox df mfx, pihlF BfvyN aMgryËI vrHf 1999 (Kflsf pMQ df 300vF sfjxf idvs) ƒ imlxf sI - pr idwlI dy bRfhmxvfdI hfkmF ny iswK kOm ivcly afpxy PIilaF rfhIN ies ieiqhfsk kfrj ivwc rukfvtF KVHIaF kr idwqIaF sn. nfnkÈfhI kYlMzr gurU dI apfr bKÈÈ sdkf hI lfgU ho sikaf hY, nhIN qF duÈmx ny 'axhoxIaF bfqF` krn ivwc koeI ksr bfkI nhIN CwzI. vrHf 541 dI sUhI pRBfq mOky, ijwQy smuwcI iswK kOm, gurbfxI AupdyÈ
'cyqu bsMqu Blf Bvr suhfvVy. bn PUly mMJ bfir mY ipr Gr bfhu²VY.`
(bfrh mfhf quKfrI)
aqy 'cyiq goivMd arfDIaY hovY anMd Gxf. sMq jnf imil pfeIaY rsnf nfm Bxf.`
(bfrh mfhf mfJ) dIaF agMmI anMddfiek irÈmF ivwc srÈfr, nfm-rwqVy plF df afnMd mfx rhI hovygI, AuQy Aus kol, jgq gurU, gurU nfnk sfihb dy pRkfÈ vrHy nfl juiVaf aqy iswK kOm dI vwKrI hsqI df pRqIk - nfnkÈfhI kYlMzr hox df cfvF Biraf mfx vI hY. asIN ies KyiVaF BrI, mfxmwqI-swjrI svyr mOky smuwcI iswK kOm ƒ mubfrkbfd pyÈ krdy hF aqy gurU awgy ardfs krdy hF ik smUh pRfxI mfqr leI ieh vrHf, KuÈIaF-AudfsIaF ivwc sihj Bfv nfl ivcrn dI smrwQf dyx vflf hovy, ikAuNik ieh idn gurU hirrfey sfihb df gurgwdI idvs vI hY, ijs leI kOm dohrI mubfrkbfd dI hwkdfr hY. nfnkÈfhI kYlMzr dI bxqr aqy ies ƒ lfgU krvfAux ivwc, Bfrq dy nkÈy dI kYd qoN bfhr vsdy 30 lwK Kflsf jI df ivÈyÈ Xogdfn hY. ''iswK ieiqhfs ivwc, aYzimMtn (kYnyzf) invfsI isrdfr pfl isMG puryvfl ny, nfnkÈfhI kYlMzr dy ilKfrI vjoN afpxI ivÈyÈ QF bxfeI hI hY - pr AunHF dI ies mhfn dyx ƒ KfilsqfnI sMGrÈ dy iewk rOÈn mIl pwQr vjoN vI hmyÈf Xfd rwiKaf jfvygf. nfnkÈfhI kYlMzr, jy isrP iewk qrIkF dI jmF-mnÌI hI huMdI qF afr[ aYs[ aYs[ muKI qoN lY ky, Bfrq srkfr qwk hr iewk ƒ qklIP nf huMdI. pr, ieh kYlMzr ijwQy sfzy isroN, pMj sdIaF df bfhmxF dy 'itwpVf Prfz` df jUlf cuwkdf hY - AuWy nfl hI ieh sfzI 'ivlwKx hsqI` ƒ inKfr bKÈidaF, iswK ivdvqf df JM²zf vI gwzdf hY. sRI hirmMdr sfihb dI AusfrI mukMml hox qoN bfad AudGftn mOky gurU arjn sfihb dy hukm nfl jdoN pihlf Qfl bfhmx purohq dI QF iewk ikrqI iswK BfeI bihlo, ijs ny hirmMdr sfihb dI AusfrI ivwc ivÈyÈ Xogdfn pfieaf sI, leI proisaf igaf sI (BfeI bihlo, sB qoN pihloN) qF 'hwQ CurI, jgq ksfeI` ÈRyxI ƒ bVI qklIP hoeI sI. awj jdoN nfnkÈfhI kYlMzr ibkRmI kYlMzr dy bfhmx ilKfrIaF dIaF glqIaF ƒ Aujfgr kridaF, ''pFizaF ƒ ZyZ sfbq krdf hY qF AunHF ƒ Bgq rvIdfs dy Ëmfny qoN vwKrI iewk AultI gMgf bihMdI idsdI hY. (eyh pMzIaf, moko ZyZ kihq hY). iswK kOm, gurU dI bKiÈs pf, ikRqgqf ivwc gurU crnF ivwc sIs JukfAuNdI hY.``
ieh inhfieq aPsos qy Èrm dI gwl hY ik ajy vI iewk km-akl, buwDI-hIx, alp-buwDI ÈrfrqI qbkf, smyN-smyN nfnkÈfhI kYlMzr dy iKlfP Jwl-vlwlIaF mfrdf hY, ijs ƒ BfrqI ihMdUqvI mIzIaf awgoN hor vI lUx-msflf lf ky Cfpdf hY. ihMdUqvIaF dI Èih `qy ies toly vloN nfnkÈfhI kYlMzr dI ivroDqf iksy nf iksy qrIky nfl jfrI rwKI jf rhI hY. ies dI CykVlI Audfhrx 11 mfrc dy holy-mhwly dI qrIk sbMDI KVHf kIqf igaf vfvylf hY. ies sMbDI pihlF aKOqI inhMg jQybMdIaF df aYlfn vI afieaf ik Auh anMdpur sfihb ivKy holf-mhwlf, ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI qoN vwKrI qrIky `qy mnfAuxgy. kuJ mUrK-mqIaF vloN ieh vI ikhf igaf hY ik ies vfr holI qy holf iewko-idn ies leI pY rhy hn ikAuNik nfnkÈfhI kYlMzr ivwc nuks hY. ieho ijhI ibafnbfËI ipCly vrHy mfGI-myly dIaF qrIkF ƒ lY ky vI kIqI geI sI.
ieh qwQ vfr-vfr dohrfieaf jf irhf hY ik nfnkÈfhI kYlMzr ivclIaF iqMn qrIkF gurU nfnk sfihb df pRkfÈ idvs (kwqk dI puMinaf), dIvflI qy holf mhwlf (holI qoN agly idn) purfxy ibkRmI kYlMzr anusfr hI rihx idwqIaF geIaF hn. ies df kfrn iswK sMgqF dy iewk ihwsy df BfrI 'dbfa` sI ik ienHF iqMnF idnF nfl 'pRMprf` juVI hoeI hY aqy iPlhfl ienHF ƒ nf CyiVaf jfvy, afAux vfly kuJ sflF ivwc ienHF qrIkF ƒ vI, nfnkÈfhI kYlMzr (sUrj-aDfrq) anusfr bdl idwqf jfvy. so nfnkÈfhI kYlMzr 95 PI sdI hI lfgU hoieaf hY, 5 PI sdI lfgU hoxf ajy bfkI hY. 2 vrHy pihlF jdoN gurU nfnk sfihb df pRkfÈ idvs qy gurU qyg bhfdr sfihb df ÈhIdI-idn iewko idn ipaf qF ies alp buwDI toly ny asmfn isr `qy cuwk ilaf sI ik nfnkÈfhI kYlMzr glq hY. hux vyKx vflI gwl ieh hY ik gurU qyg bhfdr sfihb dy ÈhIdI idn dI qfrIk qF nfnkÈfhI kYlMzr anusfr inXq (iPks) hY pr ihMdU kYlMzr anusfr, kwqk dI puMinaf vfly idn hI gurU nfnk sfihb df pRkfÈ idn mnfieaf jfxf hY qF ies ivwc nfnkÈfhI kYlMzr df kI doÈ hoieaf? cMdrmf dI gqI anusfr puMinaf (pUrf cMdrmf) aqy mwisaf (cMdrmf df hnHyrf pwK) qF bdldIaF rihxIaF hn. cMdrmf ƒ qF nfnkÈfhI kYlMzr 'bMnH ky` nhIN ibTf skdf. ies df hwl ieh hI hY ik jF qF gurU nfnk sfihb df pRkfÈ idvs ivsfK ivwc mnfieaf jfvy qy jF jy ieh nvMbr mhIny ivwc hI (pRMprf anusfr) mnfieaf jfxf hY qF vI ies dI sUrjI kYlMzr anusfr qrIk inÈicq kr idwqI jfvy.
ieho ijhI kQf hI holy-mhwly dI hY. jdoN nfnkÈfhI kYlMzr anusfr, holy mhwly dI qrIk inÈicq kIqI jfx lwgI qF pRMprfvfdIaF vloN ieh ikhf igaf ik holI qoN agly idn holf afAuNdf hY, so 'pRMprf` nfl CyVCfV nf kIqI jfvy, ies ƒ ievyN hI rihx idwqf jfvy. Ëfhr hY ik holI, ihMdU jgq df iqEhfr hY aqy ieh ihMdU kYlMzr anusfr Pwgx dI pUrnmfÈI ƒ mnfieaf jFdf hY. holI ihMdU kYlMzr anusfr hI mnfeI jfxI hY aqy pRMprf anusfr holf, holI qoN agly idn cyq vdI -pihlI ƒ hI afvygf. hux ihMdU ibkrmI kYlMzr df nuks vyKdy hF. ipCly 43 sflF ivwc swq vfrI ieh hoieaf hY ik 'Pwgx dI pUrnmfÈI` qy cyq vdI - pihlI iewko idn hI iekwTIaF ho jFdIaF hn aqy ies qrHF holI qy holf dohF dI qrIk iewko bx jFdI hY. ijhVy virHaF ivwc pihlF ieh Cy vfr ho cuwkf hY Auh hn - 7 mfrc 1966, 26 mfrc 1967, 16 mfrc 1976, 7 mfrc 1985, 26 mfrc 1986, 17 mfrc 1995. ienHF virHaF ivwc qF nfnkÈfhI kYlMzr dI hoNd nhIN sI. iPr kI ienHF alp-buwDI lokF ny rOlf pfieaf sI ik ihMdU kYlMzr dy nuks ƒ TIk kIqf jfvy.
swqvIN vfr, 11 mfrc 2009 ƒ 'holI qy holf` df kfrn vI Auprokq Cy vfrIaF vflf ihMdU kYlMzr df nuks hI hY, ies ivwc nfnkÈfhI kYlMzr df koeI ksUr nhIN hY. ibbyk buwDI iswK svfl krngy ik ies df hwl kI hY? asIN smJdy hF ik hwl bVf sOKf hY. iswK holy mhwly df, ihMdU holI qoN qlfk kIqf jfvy. ihMdU afpxI holI, ihMdU kYlMzr anusfr Pwgx dI pUrnmfÈI ƒ jI sdky mnfAux. holy mhwly dI qfrIk 14 mfrc, inÈicq kIqI jf skdI hY ijhVf ik nfnkÈfhI kYlMzr df pihlf idn hY qy iswK kOm leI nvyN sfl df afrMB hY. ies qrHF kIiqaF ijQy iswK nvyN vrHy ivwc holy mhwly df AuqÈfh, joÈ qy cfE Gwlygf AuQy ieh idn iswKF dy 'nYÈnl zya` dy qOr `qy dunIaf Br ivwc, AuvyN hI mnfieaf jf skygf ijvyN ik awz-awz kOmIaqF vfly mnfAuNdy hn. 14 apRYl dI ivsfKI, pihlF hI 'Kflsf isrjxf idvs` dy qOr `qy jgq-pRiswD hY. kI iswK kOm ies suJfa dI 'zUMGI rmË` ƒ smJygI?
ihMdUaF df ibkRmI kYlMzr, ikvyN qy ikMnf nuksdfr hY, ies df iekbfl Bfrq dy iewk AuW+y ivigafnI zfktr rfjyÈ koCV ny kIqf hY. cMzIgVH qoN Cpdy pRiswD aKbfr 'ieMgilÈ itRibAUn` ny afpxy 2 mfrc dy aMk ivwc ies isrlyK hyT Cfipaf hY - 'ibkRmI kYlMzr ivwc suDfr dI loV.` Kbr anusfr ''ieMzIan ieMstIicAUt afP sfieMs, aYjUkyÈn aqy rIsrc cMzIgVH dy pRo[ aYmyrIts aqy nYsnl ieMstIicAUt afP sfieMs aYN²z tYknflOjI dy sfbkf zfierYktr zfktr rfjyÈ koCV ny kpUrQly ivwc, nYÈnl sfieMs zya mOky idwqy afpxy BfÈx ivwc ikhf ik ibkRmI kYlMzr ivcly nuksF ƒ TIk kIqf jfxf cfhIdf hY. AunHF anusfr, kudrqI kYlMzr aqy ibkRmI kYlMzr ivwc 23 idnF df Gfpf hY. ieh Gfpf ipCly 1500 sfl dy vkPy ivwc bixaf hY. zfktr koCV ny suJfa idwqf ik ibkRmI kYlMzr dI kudrqI kYlMzr anusfr soD krky ies glqI ƒ suDfiraf jfxf cfhIdf hY. ies nukqy dI awgoN ivafiKaf kridaF zfktr koCV ny ikhf ik ibkRmI kYlMzr dy nuks df kfrn ies df do-pfsV hoxf hY. iewk pfsy ieh sUrj nfl 'sMgrFdF` joVdf hY pr dUsry pfsy mwisaf qy pUrnmfÈI lwBx leI cMdrmf vwl vyKdf hY. hor duibDf AudoN bxdI hY jdoN ik sfry mOsmI iqEhfr, Pyr sUrj dy gRihaF nfl joV ky mnfey jFdy hn.``
pfTkjn! sfƒ PKr hoxf cfhIdf hY ik sfzy kol srdfr pfl isMG puryvfl vrgI hsqI hY, ijs ny nfnkÈfhI kYlMzr df ivigafnk lIhF anusfr inrmfx krky, sfƒ sMsfr dIaF agFhvDU nyÈnË ivwc invyklI pCfx idvfeI hY. zfktr koCV dI ÈrHy-bËfr gvfhI qoN bfad kI iksy ƒ koeI BulyKf rih jFdf hY ik ibkRmI kYlMzr 'vylf ivhf cuwkf` ihMdU kYlMzr hY, ijs ivwc soD krn leI hux 'ivigafnIaF` ƒ dKl-aMdfËI krnI pY rhI hY. 26 imlIan iswK kOm, afpxy gurU nfnk pfqÈfh dy pRkfÈ vrHy nfl juVy 'nfnkÈfhI kYlMzr` qy pUrf PKr krdI hY. ies vrHy dI ÈuwB pRBfq mOky, iewk vfr iPr smuwcy Kflsf pMQ ƒ bhuq-bhuq mubfrk!

lfhOr ivwc sRI lMkf dy ikRkt iKzfrIaF `qy hoey hmly dI rOÈnI ivwc
''iswK XfqrUaF dI surwiKaf ƒ Kqrf!`

mIzIaf irportF anusfr pfiksqfn dy dOry `qy afeI, sRI lMkf dI ikRkt tIm lfhOr dy gdfÌI styzIam qoN pMj sO mItr dUr, dihÈqgrdF dy hmly df iÈkfr hoeI hY. 12 dy lgBg axpCfqy dihÈqgrdF vloN ies hmly ivwc rfktF, hYNz grnyzF, rfkt-prok5wa grnyzF aqy golIaF dI aMDfDuMd vfCV kIqI geI. sRI lMkf ikRkt tIm dy 6 iKzfrI aqy iewk ibRitÈ koc ies hmly ivwc ËKmI hoey jdoNik pfiksqfnI pulIs dy pMj jvfn aqy iewk bws zrfeIvr ies hmly ivwc mfry gey. ËKmI iKzfrI mfmUlI ËKmF df iÈkfr hoey, ies leI 'Pst eyz` lYx qoN bfad Auh Èfm ƒ sRI lMkf srkfr vloN Byjy cfrtr jhfË ivwc vfps kolMbo rvfnf ho gey. amrIkf dy pRDfn Ebfmf smyq, dunIaf Br dy isafsI lIzrF, KyzpR ymIaF aqy ÈFqI psMd lokF ny, ies dihÈqgrd hmly ƒ pUrI qrHF inMidaf hY.
'inMdx` dI pRikiraf Kqm hox qoN bfad, hux ieh svfl kIqf jf irhf hY ik ies hmly ipwCy iks df hwQ ho skdf hY? koeI vI dihÈqgrd mOky `qy PiVaf nhIN igaf. dihÈqgrdF kol 50 boqlF pfxI qy 'suwkf myvf` afid hox dIaF KbrF vI idwqIaF jf rhIaF hn aqy AunHF dI zIl-zOl 'pTfxF` (ies ƒ qfilbfn piVHaf jfvy) vrgI dwsI jf rhI hY. pfiksqfn dy jhfËrfnI mMqrI nbIl gbol ny ies hmly leI iswDy qOr `qy Bfrq ƒ doÈI Tihrfieaf hY. mMqrI nbIl anusfr - 'Bfrq dI ies dihÈqgrdI hmly ivwc ÈmUlIaq sbMDI sfƒ koeI Èwk-ÈubHf nhIN hY. ies hmly ivwc vrqy gey rfkt aqy hiQafr, Bfrq ivwc bxy hoey sn. Bfrq dy lIzr qy mIzIaf, muMbeI hmilaF qoN bfad, ieh mMg kr rhy sn ik pfiksqfn ƒ jvfbI inÈfnf bxfieaf jfvy, hux AunHF ny sfƒ inÈfnf bxf ky, ieh iewCf pUrI kr leI hY. asIN cuwp krky nhIN bYTFgy aqy Bfrq ƒ pUrI qrHF bynkfb krFgy.` ieho ijhy hI ibafn, pfiksqfn dy kuJ AuW”-aiDkfrI qy mIzIaf vloN idwqy gey hn.
Bfrq dy ivdyÈ mMqrI ny ies qoN pUrI qrHF pwlf JfVidaF, pfiksqfn ƒ nsIhq idwqI hY ik 'Auh aMqrrfÈtrI BfeIcfry df iDafn ieDr-AuDr lgfAux df Xqn nf kry aqy afpxy dyÈ ivcly dihÈqgrdI kYNpF dy Kfqmy leI kfrgr kfrvfeI kry.` ieho ijhy ivcfr hI hor BfrqI lIzrF aqy BfrqI mIzIaf dy klmkfrF, tI[vI[ ÈoamYnF afid ny pRgtfey hn. sRI lMkf dy pRDfn mihMdf rfjfpfksy ny ikhf, 'mYN ies kfierqf BrpUr dihÈqgrd hmly dI inKyDI krdf hF. sfzI ikRkt tIm pfiksqfn ivwc sdBfvnf dy dUq vjoN geI sI.` pfiksqfn dy pRDfn afsP alI ËrdfrI ny ies hmly leI 'sRI lMkf qoN mfPI` mMgI hY.
Bfrq dI smuMdrI sImf qoN lgBg 30 mIl dUr siQq sRI lMkf nF df dyÈ iewk pRfcIn ieiqhfs aqy swiBaqf vflf dyÈ hox dy nfl nfl sfAUQ-eyÈIaf df sB qoN ivkisq dyÈ hY. do kroV dI abfdI vfly ies dyÈ ivwc lgBg 70 PI sdI abfdI buwD Drm ƒ mMnx vfilaF dI hY. ihMdUaF, eIsfeIaF aqy muslmfnF dI igxqI krmvfr 14 PI sdI, 8 PI sdI aqy 8 PI sdI hY. ihMdU abfdI dI bhu-igxqI qfiml mUl dy ihMdUaF dI hY jdoNik boDIaF dI bhuigxqI isMhflI mUl dI hY. ihMdU imiQhfs anusfr, sRI lMkf df sbMD rmfiex dy 'rfvx` nfl joiVaf jFdf hY jdoNik sRI lMkf dy ieiqhfs ivwc ies df koeI vrnx nhIN hY. buwD Drm ies tfpU ivwc eIsf msIh dy jnm qoN vI 200 sfl pihlF (200 bI[ sI[) PYilaf. smfrt aÈok dy puwqr mihMdf ny nF isrP sRI lMkf ivwc buwD Drm PYlfieaf sgoN Aus ny boDI drKq (ijs dy hyTF bYT ky gXf-ptnf ivwc buwD ƒ igafn hoieaf sI) dI iewk tfhxI ilaf ky, sRI lMkf ivwc lfeI, ijhVf drKq awj vI kfiem hY. sRI lMkf dy purfqn nfm sMglfdIp tfpU aqy sIlon vI rhy hn. jnm-sfKI pRMprf anusfr gurU nfnk sfihb df sMglfdIp jfxf sfbq huMdf hY. sMglfdIp dy rfjy iÈvnfBn ƒ iewk vpfrI iswK BfeI mnsuwK ny, gurU nfnk ipafr nfl joiVaf sI. 15vIN sdI qoN bfad sRI lMkf, XUrpIan qfkqF dy kbËy ivwc irhf. purqgflIaF, zwcF qoN huMdf hoieaf, 1796 ivwc ieh ibRitÈ eIst ieMzIaf kMpnI dy kbËy ivwc afieaf. 4 PrvrI, 1948 ƒ sRI lMkf, ibRitÈ sfmrfj dI gulfmI qoN aËfd ho ky iewk aËfd dyÈ bixaf.
sRI lMkf dy Bfrq nfl kdy vI suKfvyN sbMD nhIN rhy jdoNik ipClI awDI sdI qoN pfiksqfn, sRI lMkf df 'gUVf dosq` dyÈ irhf hY. kmÈmIr dy muwdy qy sRI lMkf dI phuMc hmyÈf pfiksqfnI stYNz vwl Jukfa rwKx vflI rhI hY. sRI lMkf dI POj dy bhuqy aPsr ipCly pMj dhfikaF qoN pfiksqfn dI pRiswD imltrI akYzmI 'kfkUl` (sUbf srhwd) ivwc tryN²z huMdy hn. ies qoN ielfvf sRI lMkf srkfr, astrylIaf, mlyÈIaf, amrIkf, ieMglYNz afid dyÈF ivwc vI afpxy aPsrF ƒ tryinMg leI ByjdI hY pr Bfrq ies ilst qoN bfhr hY. 1971 dI Bfrq-pfik jMg dOrfn, Bfrq srkfr ny sRI lMkf srkfr qoN mMg kIqI sI ik Auh pfiksqfnI jhfËF ƒ afpxy awizaF qoN Auzfn Brn dI afigaf nf dyvy pr BfrI dbfa dy bfvjUd, sRI lMkf srkfr ny ies mMg ƒ Tukrf idwqf sI. sRI lMkf dI 'tYNa` qoVn leI, ieMdrf gFDI dy hukmF nfl, BfrqI KuPIaf eyjMsI rfa ny, qfiml mUl dy pRBfkrx rfhIN 'ilwty` nF dI jQybMdI KVHI kIqI sI, ijs dI bdOlq 1980ivaF qoN hI sRI lMkf ivwc srkfr qy qfimlF ivckfr iewk isvl vfr vflI siQqI lgfqfr jfrI hY. ieh vwKrI gwl hY ik kuJ virHaF bfad ilwty BfrqI pRBfv qoN mukq ho geI aqy iPr Aus ny bfkI sRI lMkfeIaF nfl iml ky nf - isrP BfrqI POj (aKOqI ÈFqI sYnf) ƒ hI sRI lMkf qoN Bjfieaf blik rfjIv gFDI ƒ vI pfr bulfieaf.
sRI lMkf srkfr dI qfiml ilwty dy iKlfP kfmXfbI ivwc pfiksqfn df vI bVf vwzf hwQ hY. pfiksqfn vloN sRI lMkf ƒ aiq-afDuink hiQafrF dI splfeI ipCly do dhfikaF qoN lgfqfr jfrI hY jdoNik Bfrq ny qfimlnfzU dIaF pfrtIaF dy dbfa hyT, ies mfmly ivwc 'inrpwK` rihx dI nIqI apxfeI hoeI hY.
sRI lMkf dI srkfr ny, pfiksqfn ivwc afpxI ikRkt tIm Byj ky asl ivwc 1995 ivwc pfiksqfn vloN ivKfeI geI sdBfvnf df hI 'sdBfvnf sMdyÈ` moiVaf hY. 1995 ivwc sRI lMkf ivwc, qfiml ilwty dIaF kfrvfeIaF isKrF `qy sn. ies mfhOl ivwc aMqrrfÈtrI ikRkt borz dIaF pRmuwK tImF (smyq Bfrq dy) ny surwiKaf kfrnF krky, sRI lMkf ivwc Kyzx qoN ienkfr kr idwqf sI. pfiksqfn ny, afpxy imwqr dyÈ sRI lMkf ƒ nIivaF nhIN sI hox idwqf aqy afpxI ikRkt tIm sRI lMkf ByjI sI. nvMbr, 2008 dy muMbeI dihÈqgrdI hmilaF qoN bfad, astRylIaf, inAUËIlYN²z, ieMglYNz smyq Bfrq ny, pfiksqfn ivwc ikRkt tYst sIrIË Kyzx qoN nFh kr idwqI sI. Bfrq ny qF ies nf - Kyzx ƒ afpxy 'vwkfr` df muwdf bxf ky, ies leI pUrI lfbI kIqI sI. jdoN sRI lMkf dI tIm ny pfiksqfn ivwc jf ky Kyzx df aYlfn kIqf qF BfrqI ivdyÈ mMqrI ny sRI lMkf jf ky, Aus ƒ aYsf krn qoN mnHf kIqf pr sRI lMkf srkfr afpxy PYsly qoN tws qoN mws nf hoeI. sRI lMkf-pfiksqfn ny ies sIrIË ƒ do ihwisaF ivwc vMz ky kuJ smF ËrUr Gtfieaf. hux dihÈqgrdI hmly ny Bfrq dI 'iewCf` pUrI kr idwqI hY.
pfTkjn! asIN sfrI qsvIr, inrpwK qOr `qy quhfzy sfhmxy iKwc idwqI hY. ibnF iksy ielËfm ivwc ipaF, ieh spwÈt Ëfhr huMdf hY ik ies hmly df iks ƒ Pfiedf hoieaf hY. so Ëfhr hY ik koeI vI krm, Auh hI krdf hY, ijs ny Pfiedf cuwkxf huMdf hY. ies vyly Bfrq aqy pfiksqfn dohF dyÈF ivwc hI, dohF dyÈF dIaF eyjMsIaF dy 'eyjMt` pUrI qrHF srgrm hn. AunHF df muslmfn, ihMdU-iswK hoxf jF nf hoxf koeI mihny nhIN rwKdf. pfiksqfn ivwc ies vyly amrIkI, ieËrfielI, ibRitÈ eyjMsIaF vI pUrI qndyhI nfl afpxy afpxy eyjMizaF `qy kMm kr rhIaF hn, ijs df mnorQ pfiksqfn qoN 'nIAUklIar` Kohxf aqy Aus ƒ toty-toty krnf hY. Bfrq dIaF eyjMsIaF nfl AunHF df pUrf qflmyl hY. pfiksqfn dy pRDfn ËrdfrI dI ÈKsIaq vI 'Èwk dy Gyry` ivwc hY. ies hmly ivwc 'qfiml ilwty` df hwQ hox df vI iewk lIzr vloN KdÈf Ëfhr kIqf igaf hY.
iswK nukqfingfh qoN vyKidaF, sfzy leI ieh smuwcf GtnfkRm iPkrmMdI vflf hY. pfiksqfn ivwc sRI nnkfxf sfihb, sRI pMjf sfihb, gurduafrf zyhrf sfihb-lfhOr, gurduafrf krqfrpur sfihb smyq sYNkVy ieiqhfsk gurduafry hn. sfrf sfl awz-awz jiQaF dy rUp ivwc, iswK sMgqF hËfrF dI igxqI ivwc, afpxy gurDfmF dy drÈnF leI jFdIaF hn. afAuNdI ivsfKI mOky (14 apRYl) lgBg iqMn hËfr iswKF df jQf Bfrq qoN afvygf aqy pMjf sfihb (ijQy ik ieh idn ivÈyÈ qOr `qy mnfieaf jfvygf) ivKy lgBg 15 hËfr qoN AuWkd sMgqF df iekwT hovygf, ijvyNik hr sfl huMdf hY. sfzf KdÈf hY ik iswKF dIaF duÈmx qfkqF, aYsy iksy mOky, sRI lMkf dI tIm dy iKlfP kfry vFg, koeI 'ihMsk kfrvfeI` krvf skdIaF hn. so asIN amrIkn gurduafrf pRbMDk kmytI aqy bfhrlIaF iswK jQybMdIaF (smyq ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI aqy idwlI iswK gurduafrf pRbMDk kmytI dy) ƒ bynqI krdy hF ik Auh ies muwdy pRqI gMBIrqf nfl socx. Èfied pfiksqfn srkfr, BrpUr XqnF dy bfvjUd vI, pUrf surwiKaf Gyrf dyx dy smrwQ nf hovy. ieh isafxp hovygI ik jy kuJ smyN leI jwQy nf Byjy jfx jF bhuq CotI igxqI ivwc iswKF dI ÈmUlIaq hovy. pRiswD aKfx hY -'duÈmx bfq kry anhoxI`. sfzf duÈmx vI sB kuJ krn dy smrwQ hY. icwTI isMGpurf (kÈmIr) ivwc 35 iswKF dy kqlyafm df ipCokV sfzy sfhmxy hY. sfAUQ eyÈIaf dy nkÈy ivwc, 26 imlIan iswK kOm df rol, iewk 'qIsrI iDr` vflf hY. sfzf duÈmx ikAuN nhIN cfhygf ik pfiksqfn dI DrqI `qy koeI iswK-ivroDI kfrf krvf ky, Auh ies qIsrI iDr ƒ afpxy hwk ivwc ieAuN hI Bugqfvy ijvyN ik 1947 dy dOr ivwc Bugqfieaf sI. aijhf koeI vI kfrf iswKF dy piksqfn nfl inwGy sbMDF `c kuVwqx Golygf. kI dyÈ-ivdyÈ dI iswK lIzriÈp ies gMBIr siQqI ƒ smJygI?

mhfn iswK iPlfsPr isrdfr kpUr isMG jI dI pihlI jnm-ÈqfbdI ƒ smripq
''hËfroN sfl nrigs, apnI by-nUrI py roqI hY. bVI muÈikl sy hoqf hY, cmn my dIdfvr pYdf.`

BfeI sfihb isrdfr kpUr isMG df nF, iswK ieiqhfs dy ividafrQIaF aqy pMQ drdI iswKF leI iksy jfx-pCfx df muQfj nhIN hY. 20vIN sdI df sfAUQ eyÈIaf df ieiqhfs, iswK kOm dy nukqfingfh qoN jfgrUpqf, kurbfnIaF, byvkUPIaF, gwdfrIaF aqy GwlUGfiraF df ieiqhfs hY. isrdfr kpUr isMG nf-isrP ies sdI dy ieiqhfs dy 'gvfh` hn blik Auprly pwDr dy ies dy pfqrF ivwc vI Èfml hn. BfvyNik 1947 dy dOr ivwc, akflI lIzrF dI km-aklI dI vjHf krky isrdfr sfihb iewk 'bybws pfqr` nËr afAuNdy hn pr 1980ivaF ivwc AunHF dI soc ƒ, pMQ ny pUrI qrHF afpxy rfjsI inÈfny vjoN apxfieaf. isrdfr sfihb ny afpxI sÍY-jIvnI df nfm 'sfcI sfKI` rwiKaf. ies pusqk ƒ KfilsqfnI sMGrÈ ivwc 'kysrI pusqk` df AuvyN hI ruqbf hfsl hoieaf hY ijvyN kdI mfEvfdI kRFqI ivwc 'lfl ikqfb` ƒ hoieaf sI. swc dI dfsqfn `qy aDfirq 'sfcI sfKI` 20vIN sdI dy pihly awD (15 agsq, 1947 qwk) qwk dy ibRitÈ vrqfry, kFgrs dI ihMdUqvI soc, kfiedy-afËm ijnfh dI sYkUlr soc df gFDI - nihrU dI iPrkU soc dy tfkry `qy 'ieslfimk soc` ivwc bdlxf aqy kFgrsI lIzriÈp dy iswKF nfl kIqy kOl-iekrfrF df iËkr vyrvy sihq krdI hY. ies pihlI awDI sdI dOrfn dI akflI lIzriÈp (mfstr qfrf isMG, igafnI krqfr isMG, bldyv isMG afidk) vloN, iswK kOm dI mukMml aËfdI (iswK styt) leI bfr-bfr gvfey gey mOikaF df vI ies ivwc vyrvy sihq iËkr hY. 1947 dy dOr qoN bfad, ihMdU lIzriÈp ny ikvyN iswK kOm ƒ ËlIl krn vflf vqIrf srkfrI qOr `qy apxfieaf, Aus dI ivsiqRq khfxI ieh 'sfcI sfQI`, lhU dy awQrU kyridaF suxf rhI hY. ieh 'sfcI sfKI` sÍY-jIvnI vI hY, ieiqhfs vI hY, afpixaF qy gYrF dI by-vPfeI df hokf vI idMdI hY qy BivwK dIaF pIVHIaF ƒ Kqry qoN Kbrdfr hox qy kOmI hoxI isrjx dI vMgfr vI pfAuNdI hY. ieh sÍY-jIvnI isrdfr sfihb dI isrP afpxI khfxI nf ho ky iswK kOm dI 'ikAuN kIqf vysfhu` dI qRfsdI df ibafn vI hY. isrdfr sfihb ny ies pusqk dy pihly sPy `qy, gurbfxI dI ieh quwk aMikq kIqI -
'sMqn kI sux sfcI sfKI,
so bolihN jo pyKihN aFKI.`
isrdfr kpUr isMG scmuwc hI iewk 'sMq ibrqI, drvyÈ, iswK socvfn sn, ijhVy iksy nfZU Kfn dy sfhmxy nf kdy Juky nf hI kdy iksy dI eIn mMnI. iswK dy sMq-ispfhI dy ikrdfr ƒ aKIrly sfh qwk inBfAuNidaF, AunHF ny bhuq sfry nOjvfnF ƒ pMQk aËfdI dy rsqy `qy qurn leI 'ivcfrDfrk aDfr` pRdfn kIqf.
2 mfrc, 1909 ƒ, iËlHf luiDafxf dy ipM²z cwk ivwc, srdfr dIdfr isMG dy Gr AunHF df jnm hoieaf+5. AunHF ny srkfrI kflj lfhOr qoN aYm[ ey[ dI izgrI 'Pst` rih ky hfsl kIqI aqy iPr AucyrI iswiKaf leI kYNbirË XUnIvristI, lMzn ivwc jf dfKl hoey. Auh iPlfsPI dy DurMDr ivdvfn qF bxy hI, pr sMsikRq, arbI, PfrsI ËubfnF `qy vI AunHF ƒ pUrI muhfrq hfsl sI. AunHF dI aMgryËI ilKq, ibnF izkÈnrI dy shfry dy smJI nhIN jf skdI. Aus vyly kYNbirË XUnIvristI df pRoPYsr, jgq pRiswD iPlfsPr brtrnz rwsl, isrdfr kpUr isMG qoN ieMnf pRBfivq hoieaf ik Aus ny, AunHF ƒ kYNbirË XUnIvristI ivwc 'aiDafpk` bxfAux dI pyÈkÈ kIqI. pr isrdfr sfihb ny ies dOrfn afeI[ sI[ 15w1[ df iemiqhfn pfs kr ilaf aqy AunHF ny pMjfb prq ky, afpxy lokF ivwc ivcrn ƒ hI pihl idwqI.
AunHF ny 'izptI kimÈnr` dI syvf ƒ bVI iemfndfrI nfl inBfieaf. 1940ivaF dy dOr ivwc AunHF ny ibRitÈ sfmrfj vloN smyN-smyN akflI lIzrF ƒ, iswK kOm leI kuJ kr skx dy sunyhy phuMcfey pr akflI lIzr afpxI 'gPlq` dI nINdy suwqy rhy. 1947 dI dyÈ vMz vyly, isrdfr sfihb pMjfb dy iËlHf kFgVf dy izptI kimÈnr sn. 10 akqUbr, 1947 ƒ, pMjfb dy gvrnr cMdU lfl iqRvydI vloN iswK kOm ƒ 'Ërfiem pyÈf` aYlfnx vflf srkUlr jfrI kIqf igaf. ies df isrdfr kpUr sfihb ny zwt ky ivroD kIqf, ijs krky AunHF ƒ JUTy kys ivwc Psf ky nOkrI qoN kwZ idwqf igaf. pRDfn mMqrI pMizq nihrU ny, iPrkU rol adf kridaF ieh kfrf krvfieaf. isrdfr sfihb ny, ies gYr-kfƒnI kfrvfeI dy iKlfP hfeIkort, suprIm kort qwk lVfeI lVI pr pMizq nihrU ny koeI pyÈ nf jfx idwqI. 1947 qoN bfad dI iswKF dI dÈf sbMDI isrdfr sfihb ny 'sfcI sfKI` ivwc aYlfinaf -
'mulk ihMdU kf,
rfj iqkVI kf
gurU rfKf BfeI, isKVy kf.`
iewQy iqkVI qoN mqlb pMzq nihrU-pRDfn mMqrI, ptyl - gRih mMqrI aqy gopI cMg Bfrgv-gvrnr pMjfb hY. isrdfr sfihb, ƒ 'axKI iswK` hox dI sËf, AunHF ƒ nOkrIEN kwZ ky, 'ihMdU rfijaF` ny idwqI. ies DwkyÈfhI ivruwD, isrdfr sfihb ny pUrf ijhfd kIqf. AunHF ny 1962dIaF coxF ivwc luiDafxf pfrlImfnI hlky qoN cox ijwqI aqy pfrlImYNt mYNbr bxy. 1962 qoN 1964 qwk (27 meI, 1964 ƒ nihrU dI mOq ho geI sI) AunHF ny pfrlImYNt ivwc keI vfr nihrU ƒ vMgfiraf. Kfs kr, cIn dI lVfeI dOrfn, isrdfr sfihb dI pfrlImYNt ivwc spIc iewk ieiqhfsk dsqfvyË hY. 1 nvMbr, 1966 ƒ 'pMjfb punrgTn aYkt` hyT, pMjfbI sUbf hoNd ivwc afieaf. ies ibwl dOrfn bihs ivwc isrdfr sfihb ny, ies ibwl ƒ 'gMdf aMzf` afiKaf ijhVf ik iswK kOm nfl awgoN Gor ainaF df kfrn bixaf hY. gRih mMqrI gulËfrI lfl nMdf dI kmFz hyT ieh ibwl aYkt bixaf. AudoN isrdfr kpUr isMG, mfstr qfrf isMG akflI dl ivwc sn.
pr bhuigxqI iswK kOm qy mYNbr sMq Piqh isMG dy nfl sn, ijs ny ies ibwl df svfgq kIqf aqy afp ieMglYNz dI sYr krn qur igaf. pMjfb punrgTn aYkt dIaF DfrfvF 78, 79 aqy 80 pMjfb dy pfxIaF qy gYr-sMivDfnk qrIky nfl 'BfKVf ibafs mYnyjmYNt borz` df kMtrol asQfpq krdIaF hn aqy ies qrHF nfn-rfiepyrIan stytF (rfjsQfn, hirafxf afidk) pMjfb dy dirafeI pfxIaF df vwzf ihwsf luwt rhIaF hn.
1969 ivwc isrdfr kpUr isMG, smrflf ivDfn sBf hlky qoN pMjfb ivDfn sBf leI cuxy gey pr AunHF ƒ akflIaF ny 'vËfrq` df ahudf nf idwqf. 1967 ivwc mfstr qfrf isMG dI mOq qoN bfad, dovyN akflI dlF (mfstr qy sMq dl) df eykf ho igaf sI aqy isrdfr kpUr isMG ny nf-isrP smJOqf zfkUmYNt hI iliKaf sI blik AunHF ƒ akflI dl df sInIar mIq-pRDfn vI bxfieaf igaf sI. ies smJOqf zfkUmYNt ivwc pMQ df rfjsI inÈfnf 'Kflsf jI ky bolbfly` imwiQaf igaf sI. jdoN isrdfr kpUr isMG ny, akflI lIzrF ƒ ieh smJOqf Xfd krvfieaf qF pfrtI ivroDI kfrvfeI df doÈ lf ky, AunHF ƒ akflI pfrtI `coN kwZ idwqf igaf. isrdfr drÈn isMG PyrUmfn vloN 'iswK homlYNz` dy muwdy `qy mrn vrq rwK ky 'ÈhIdI` pfAux dy mOky, isrdfr sfihb vloN pMjfb ivDfn sBf ivwc kIqf igaf BfÈx vI iewk XfdgfrI BfÈx hY. AunHF afpxy BfÈx ivwc ikhf -'mYN ies ÈhId mrd, isMGfAU Ëjby nfl BrpUr ies iswK ƒ awj ieQy nmskfr krdf hF ikAuN jo Auh iswK homlYNz df pihlf ÈhId hY[[[.` ies qoN pihlF 14 julfeI, 1965 ƒ luiDafxy ivwc hoeI 'nlvf akflI kfnPrMs` mOky pfs kIqf igaf 'iswK homlYNz df mqf` isrdfr kpUr isMG dI ilKq hI sI.
1973 ivwc, akflI dl dI vrikMg kmytI vloN pfs kIqf igaf 'anMdpur sfihb df mqf` vI isrdfr kpUr isMG dI pUrI mohr Cfp kbUldf hY. 13 apRYl, 1978 ƒ sRI aMimRqsr ivwc nrkDfrIaF vloN iswKF dy KUn nfl KyzI geI holI dy jvfb ivwc 10 jUn, 1978 ƒ sRI akfl qKq sfihb qoN nrkDfrIaF dy iKlfP jfrI kIqf igaf hukmnfmf aqy ies sbMDI ÈRomxI gu[ pRbMDk kmytI vloN jfrI vfeIt pypr (dya mYsykr iswKË - vfeIt pypr bfeI iswK rIlIjIas pfrlImYNt) dI ÈbdfvlI vI isrdfr sfihb dI hI dyx sI.
isrdfr kpUr isMG ny aMgryËI aqy pMjfbI ivwc keI pusqkF ilKx qoN ielfvf smyN-smyN pRmuwK rsfilaF, aKbfrF leI lyK vI ilKy. AunHF dIaF pRiswD pusqkF ivwc pRfÈr-pRÈnf, hÈIÈ (kivqfvF), spq-isRMg, bh-ivsQfr, puMzrIk, mnsUr awl-hlfj, isKieËm Pfr mfzrn mYn, mI jUzIs, sykrz rfeIitMgË afP dI isKË (ijs ƒ XUnfieitz nyÈnË dI sMsQf XUnYsko vloN pRkfiÈq kIqf igaf), kMtrIibAUÈnË afP gurU nfnk, dI afvr afP svorz, gurU arjn aYNz ihË suKmnI afid Èfml hn.
1978 qoN bfad, cMzIgVH ivwc hoey vwK-vwK sYmInfrF, ijnHF df ivÈf sI - 'Kfilsqfn, ikAuN nhIN` (KfilsqfnvfeI nft) ivwc isrdfr kpUr isMG ny, pMQ dI afËfdI leI nOjvfnF ƒ 'kuJ kr guËrn` df swdf idwqf. dl Kflsf dy muKI srdfr gijMdr isMG vrgy nOjvfn, mËbUqI nfl aËfdI dy rsqy `qy kysrI inÈfn lY ky awgy vDy. 1980ivaF ivwc, BfeI amrIk isMG pRDfn iswK stUzYNts PYzryÈn dy XqnF nfl, isrdfr kpUr isMG qy sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF df myl hoieaf BfvyN ik AudoN isrdfr sfihb dI ishq, KrfbI dy rsqy `qy pY cuwkI sI. isrdfr kpUr isMG ny ijQy sMqF dI iemfndfrI qy isrV dI qfrIÌ kIqI AuQy akflIaF dI bdnIqI qoN AunHF ƒ Kbrdfr vI kIqf. 1980ivaF dy iswK joÈ qy AuBfr qoN isrdfr sfihb bfgobfg hoey, ikhf krdy sn - 'gurU ny pMQ ƒ byGrHy nhIN rihx dyxf, gurU bhuVI krygf. pr ienHF akflI lIzrF qoN pihlF pMQ df KihVf CuzfE.`
jUn-1984 qy nvMbr - 1984 dy GwlUGfiraF dI pIV ƒ isrdfr sfihb ny bVI iÈwdq qy bycYnI nfl hMZfieaf. Bfvuk huMidaF AunHF dI awKF `coN hMJU iqRp-iqRp vgdy sn. Auh joÈ aqy Ëjby dy afvyÈ ivwc, ibmfr hflq ivwc mMjI `qy bYTy, mulfkfq leI afAux vfilaF ƒ kihMdy sn - 'jy ieiqhfs ivwc ieh vrnx afey ik iewk CotI ijhI iswK kOm sI, ijhVI ik afpxI aËfdI leI lVdI hoeI, sfrI dI sfrI kurbfn ho geI, Aus df hr bwcf, buwZf, mfeI-BfeI sB ÈhId ho gey qF ieh bVy PKr dI gwl hovygI. pr ihMdUaF dI gulfmI hyT ijAuxf qF kuMBI nrk ivwc suwty jfx dy brfbr hY.` smuwcI iswK kOm df drd afpxy sIny ivwc lY ky, kOmI aËfdI leI qFGidaF, 13 agsq, 1986 ƒ ieh axKI rUh, gurU crnF ivwc jf ibrfjI. iswK dI iswKI kysF-svfsF nfl inBI. 26 imlIan iswK kOm, kI afpxy afp ƒ puwCygI ik 'aËfdI` dy pYmfny anusfr awj asIN ikwQy KVHy hF?
'awj Xfd afieaf mYƒ Auh swjx, ijhdy mgr AulFBVf jwg df ey.`

'BfrqI styt- nkslI ihMsf dI lpyt ivwc`

BfrqI mIzIey ny, aPgfinsqfn-pfiksqfn ivwc, amrIkf dy ivÈyÈ dUq ircrz hflbruwk df Auh ibafn bVI pRmuwKqf nfl pRkfiÈq kIqf hY ijs ivwc Aus ny ikhf hY ik 'qfilbfn aPgfinsqfn, pfiksqfn qy Bfrq iqMnF dyÈF leI hI BfrI Kqrf hn.` imstr hflbruwk ƒ pihlF aPgfinsqfn qy pfiksqfn dy nfl nfl Bfrq df vI cfrj idwqf jfxf sI pr Bfrq ny ies dy ivruwD pRotYst kIqf sI ikAuNik Auh kÈmIr msly `qy amrIkI dKlaMdfËI nhIN cfhuMdf. amrIkf ny Bfrq ƒ nrfË nf krn dI nIqI hyT Aus dI gwl BfvyN mMn leI pr ieAuN jfpdf hY ik hflbruwk Auprokq ibafn rfhIN Bfrq ƒ ieh hI sunyhf dy irhf hY ik 'iqMno dyÈF` dI hoxI sFJI hY, ies leI qusIN ies iKwqy dy 'bRfhmx` bx ky nhIN rih skdy. dUsrf sMBv hY ik BivwK ivwc amrIkf, aPgfinsqfn - pfiksqfn ivwc 'nYto` PorsF dy nfl 'BfrqI POj` dIaF syvfvF vI pRfpq kry BfvyN ik pfiksqfn ies df puwj ky ivroD kr irhf hY. so ho skdf hY ik qfilbfn ƒ iqMnF dyÈF df 'sFJf duÈmx` dws ky amrIkf BfrqI dKlaMdfËI leI rfh pwDrf kr irhf hovy.
sfAUQ eyÈIaf dy Aus iKwqy ivwc, qfilbfn dIaF buinafd-pRsq ihMsk kfrvfeIaF dIaF KbrF qF ieMtrnYÈnl mIzIey (smyq BfrqI mIzIey dy) dIaF pRmuwK surKIaF bx rhIaF hn pr Bfrq dy lgBg 350 iËilHaF vfly (awDf Bfrq) ds dy krIb pRFqF ivwc, ipCly keI sflF qoN lgfqfr jfrI nkslvfdIaF sbMDI bhuq Gwt iliKaf suixaf jFdf hY. muMbeI dy dihÈqgrd hmilaF ivwc mfry gey 200 qoN Gwt lokF leI qF ieMnI hfl pfhiraf kIqI geI hY ik Bfrq df rwiKaf bwjt kuwl bwjt df 15 PI sdI kr idwqf igaf hY pr hr sfl nkslI ihMsf `c mfry jfx vfilaF dIaF KbrF ƒ lgBg dPn hI kr idwqf jFdf hY.
ipCly aËfdI idvs dy mOky `qy, pRDfn mMqrI mnmohx isMG ny nkslI ihMsf ƒ 'BfrqI styt leI hux qwk df iewko iewk sB qoN gMBIr cYlMj` ikhf sI. mIzIey dI byeImfn phuMc krky, aMqrrfÈtrI BfeIcfry ƒ nypfl dI mfEvfdI srkfr (ijs gruwp ƒ ajy vI amrIkf ny afpxI dihÈqgrdF dI ilst ivwc rwiKaf hoieaf hY) dy 'kimAUinst` hox bfry qF pqf hY pr Bfrq ivwc nkslvfd ikMnf zUMGf psiraf hoieaf hY, ies bfry koeI jfxkfrI nhIN hY.
nkslvfd sbMDI Bfrq dy gRih mMqrI pI[ icdMbrm qoN hI suxo, ijs Kbr ƒ vI mIzIey ny guMmnfm ijhI QF `qy hI Cfipaf hY. 17 PrvrI ƒ, BfrqI lok sBf ivwc svfl-GMty (kvwscn afvr) dOrfn pI[ icdMbrm ny ieMkÈfP kIqf ik ipCly pMj mhIinaF ivwc nkslIaF ny kul 851 hmly kIqy hn, ijnHF ivwc 253 isvlIan aqy 95 surwiKaf dsiqaF dy aPsr-jvfn mfry gey hn. ieh hmly 9 awz-awz pRFqF ivwc kIqy gey. 353 hmly CwqIsgVH pRFq ivwc hoey, ijQy 91 isvlIan aqy 47 surwiKaf dsqy dy mulfËm mfry gey. JfrKMz ivwc 263 nkslI hmly hoey, ijhdy ivwc 83 isvlIan aqy 28 surwiKaf krmcfrI mfry gey. aFDrf pRdyÈ ivwc hmilaF dIaF 44 vfrdfqF hoeIaF, ijnHF ivwc 17 lok mfry gey. ibhfr ivwc 80 hmly hoey aqy 49 lok mfry gey. mhfrfÈtr ivwc hoey 48 hmilaF ivwc 16 bMdy mfry gey. AuVIsf ivwc 44 vfrdfqF hoeIaF aqy 15 lok mry. pwCmI bMgfl ivwc 12 hmilaF ivwc 11 lok mfry gey. mwD pRdyÈ qy AuWd pRdyÈ ivwc krmvfr iqMn qy cfr hmly hoey, ijnHF ivwc iewk isvlIan mfiraf igaf.
gRih mMqrI ny lok sBf ƒ sMboiDq huMidaF ikhf, 'ipCly pMj sflF qoN nkslvfdIaF dIaF kfrvfeIaF ivwc koeI kmI nhIN afeI. nkslIaF ny nf isrP isvlIanF ƒ hI inÈfnf bxfieaf hY blik Auh surwiKaf dsiqaF `qy bfrUdI surMgF aqy Kqrnfk ivsPotkF nfl lgfqfr hmly kr rhy hn. Auh smfijk aqy afriQk ZFcy ƒ vI inÈfnf bxfAuNdy hn aqy hyTlI pwDr dy lokF ƒ vI AunHF ny qRbkfieaf hoieaf hY. Bfrq srkfr nksl-pRBfivq ielfikaF ivwc ivdroh-ivroDI aqy dihÈqgrdI ivroDI 20 skUl KolHx dI Xojnf `qy ivcfr kr rhI hY.``
pfTkjn! gRih mMqrI vloN idwqy Auprokq aMkiVaF ƒ sOiKaF hI awT nfl guxf kIqf jf skdf hY, ijhVI igxqI ik TIk igxqI dy nyVy-qyVy hovygI. vyKx vflI gwl ieh hY ik Bfrq ivwc ivafpk ihMsf df isrP ieh iewk ihwsf hY. Bfrq dy AuWd-pUrb dy swq sUibaF (asfm, nfgflYNz, mnIpur, imËorm, iqRpurf, aruxfcl pRdyÈ aqy myGfilaf ivwc ipCly keI virHaF qoN aËfdI lihrF lgfqfr jfrI hn, ijnHF ivwc hr sfl hËfrF lok mfry jFdy hn. iesy qrHF kÈmIr ivwc 7 lwK BfrqI POjF ny ipCly 20 virHaF ivwc iewk lwK qoN iËafdf kÈmIrIaF ƒ mfr mukfieaf hY. pMjfb qy pMjfb qoN bfhr dy sUibaF ivwc 1978 qoN 1995 qwk dy ihMsk dOr ivwc zyZ lwK qoN iËafdf iswK, ihMdU styt dI ihMsf df iÈkfr hoey hn. Bfrq Br ivwc hr sfl sYNkVy 'dilq`, AuW”-jfqI ihMdUaF dIaF ihMsk kfrvfeIaF df iÈkfr huMdy hn. qfËf mIzIaf irportF anusfr ptnf Èihr dy iewk pRfeImrI tryinMg tIcr kflj ivwc iewk dilq lVkI nfl 6 aiDafpk lgfqfr keI mhIny blfqkfr (gYNg ryp) krdy rhy, ijs nfl Auh kuVI idmfgI qOr `qy vI suwD-buwD Koh cuwkI hY. ieho ijhIaF GtnfvF afm ijhI gwl hY pr Auh 'irport` kdy kdy huMdIaF hn.
ijs Bfrq dI afpxI aMdrUnI hflq ieMnI bdqr hY Aus ƒ koeI ieKlfkI hwk nhIN hY ik Auh dUsry dyÈF ƒ 'PylH styt` jF 'dihÈqgrdI dy awzy` ibafny. kI Bfrq ivwc nkslI ihMsf vI, pfiksqfn dI afeI[ 15w1[ afeI[ krvf rhI hY? hkIkq ieh hY ik 1947 dy dOr ivwc, aMgryËF dy jfx qoN bfad hoNd ivwc afey Bfrq, pfiksqfn, sRI lMkf, bMglf dyÈ, aPgfinsqfn, mIaFmfr, BUtfn, mfldIvË vrgy lgBg sfry hI dyÈ PylH stytF sfbq hoey hn ikAuNik ienHF ivwc glby BrpUr kyNdrI hkUmqF (jF POjI hkUmqF) kfiem hoeIaF+5, ijnHF ny lokF dIaF muwZlIaF loVF dI pUrqI dI QF AunHF dIaF muwZlIaF aËfdIaF ƒ kucilaf. awj ieh stytF iBRÈtfcfr dy kyNdrI awzy bx geIaF hn, ijnHF dy iKlfP lok roh, afqm inrxy df hwk lYx dy rUp ivwc (aËfd lihrF) jF afriQk hwkF leI (nkslvfd afid) jF ivdyÈI dKlaMdfËI dy iKlfP (aPgfinsqfn qy pfiksqfn dy kuJ ihwisaF ivwc amrIkn dKlaMdfËI dy iKlfP KVHI hoeI qfilbfn lihr) jF siBafcfrk rfjsI glby dy iKlfP (AuWd pUrb dy sUibaF dIaF lihrF) jF smfijk-rfjsI brfbrI leI (Bfrq Br ivclI dilq jfigRqI) lok roh ny ihMsk rUp Dfrn kr ilaf hY. ies lok roh ƒ mihË 'dihÈqgrdI` dy rUp ivwc vyKx vfly 'aMnHy hI khy jf skdy hn. sfAUQ-eyÈIaf, iewk AuWk mhFdIp hY ijhVf ik akfr qy afbfdI ivwc XUrp qoN vwzf hY aqy dunIaf dI kuwl abfdI df lgBg cOQf ihwsf hY. ieQy keI kOmF, nslF, DrmF dy lok vsdy hn aqy ieh bhu-kOmI swiBafcfrF vflf iKwqf hY. ies iKwqy dy ihMdUaF (Bfrq) aqy muslmfnF (qfilbfn soc) dI smwisaf ieh hY ik ieh dovyN hI asihxÈIl ivcfrDfrfvF bfkIaF ƒ afpxy ivwc Ëjb krn dIaF ieCuwk hn. ieh 'mnuwK` aqy 'mnuwKI hwkF dy PlsPy` ƒ nhIN mMndIaF aqy kwtVpMQI, Drm-aMDqf df iÈkfr ho ky nslGfq, kqlyafm aqy ihMsf dy byikrk iesqymfl nfl afpxI kucyÈtf dI pUrqI krnf cfhuMdIaF hn. aMqrrfÈtrI BfeIcfrf ivÈyÈkr XUnfieitz nyÈnË aqy amrIkf, AuWp mhFdIp ivcly ipCly 1000 sfl dy Auprokq vrqfry ƒ smJy ibnF, sfAUQ eyÈIaf ivwc siQrqf qy ÈFqI dI bhflI nhIN kr skdy. jdoN dunIaf dy socvfn ies idÈf vwl socxf ÈurU krngy iPr 26 imlIan iswK kOm dy rol dI agMmI mhfnqf smJ afvygI. iswK kOm bwPr - styt Kfilsqfn dI kfiemI dy nfl XUnIan dI qrË `qy AuWk-mhFdIp df punrgTn krky sdIvI sFQI, siQrqf qy KuÈhflI pRdfn krygI.

''anMdpur sfihb df mqf bnfm bfdl ipE-puwq dIaF mÈkrIaF``
(aMiqm ikÈq)

asIN afpxI ipClI ilKq ivwc, bhuq iËafdf ivvfdgRsq bxf idwqy gey anMdpur sfihb dy mqy, sbMDI ivcfrcrcf ÈurU kIqI sI. anMdpur sfihb df mqf pfs hox qoN bfad dy 36 virHaF dOrfn akflI dl dy cotI dy nyqfvF (tOhVf, qlvMzI, brnfl, blvMq isMG) ivÈyÈkr pRkfÈ isMG bfdl dy rol bfry, jfxkfr lokF aqy pMQ drdIaF ƒ koeI BulyKf nhIN hY, ies dy bfvjUd bfdl ny ies mqy ƒ muV GtIaf cox hwQkMzy vjoN vrqx df Xqn kIqf hY. anMdpur dy mqy df ipCokV idMidaF asIN iliKaf sI -
''1973 qoN anMdpur sfihb df mqf, akflI rfjnIqk inÈfny df Durf irhf hY. 1971 dIaF pfrlImfnI coxF ivwc akflI dl ƒ pMjfb dIaF 13 sItF ivwcoN isrP 'iewk nsIb hoeI sI aqy 1972 dIaF ivDfn sBf coxF ivwc, pMjfb asYNblI dIaF 117 sItF ivwcoN isrP 24 imlIaF sn. ies lwk-qoVvIN hfr df jfieËf lYx aqy BivwK dIaF nIqIaF `qy inÈfinaF dI GfVq leI, akflI dl ny 11 dsMbr, 1972 ƒ iewk 12 mYNbrI sb-kmytI bxfeI sI. ies kmytI ivwc surjIq isMG brnflf, gurcrn isMG tOhVf, jIvn isMG AumrfnMgl, gurmIq isMG, zfktr Bgq isMG, igafn isMG rfVyvflf, amr isMG aMbflvI, pRym isMG lflpurf, jsivMdr isMG brfV, Bfg isMG aqy myjr jnrl gurbKÈ isMG bwDnI Èfml sn. ies kmytI ny 10 qoN iËafdf mIitMgF kIqIaF aqy awz-awz iswK skflrF (smyq isrdfr kpUr isMG jI dy) nfl vI lgfqfr vfrqflfp kIqf.``
''ies kmytI vloN iqafr kIqy gey mqy dy KrVy ƒ, akflI dl vrikMg kmytI dI 16-17 akqUbr, 1973 ƒ anMdpur sfihb ivKy hoeI mIitMg ivwc pRvfngI idwqI geI ijhVf ik 'anMdpur sfihb df mqf` krky pRiswD hoieaf. 28-29 akqUbr, 1978 ivwc akflI dl dI luiDafxy ivKy hoeI 18vIN srbihMd akflI kfnPrMs ivwc ies ƒ muV pRvfinaf igaf aqy ies sbMDI keI hor mqy vI pfs kIqy gey. 1982 ivwc akflI dl vloN sRI akfl qKq sfihb qoN ÈurU kIqy gey 'Drm XuwD morcy` dI muwK mMg - 'afnMdpur sfihb dy mqy dI pUrn pRfpqI` ƒ hI rwiKaf igaf sI, BfvyN ik ies nfl inwkIaF-motIaF hor mMgF vI joVIaF geIaF sn. 20vIN sdI dy mhfn iswK ÈhId sMq jrnYl isMG jI Kflsf iBMzrFvfilaF df spwÈt aYlfn sI - 'asIN sRI akfl qKq sfihb `qy anMdpur dy mqy dI pRfpqI leI ardfs krky morcf lfieaf hoieaf hY, jdoN qwk ieh mMg pUrI nhIN huMdI, ieh morcf jfrI rhygf. asIN ies dyÈ ivwc brfbr dy ÈihrI bxky rihxf cfhuMdy hF, gulfm bx ky nhIN[[[[. ieh ienHF ihMdUaF ny dyKxY ik sfƒ nfl rwKxf hY ik nhIN[[[ pr ijs idn ihMdosqfn dIaF POjF dy nfpfk pYr, sRI hirmMdr sfihb dI hdUd ivwc pey, Kfilsqfn dI nINh rwKI jfvygI.` sMq jrnYl isMG iBMzrFvfly aqy AunHF dy sfQI isMGF ny afpxy kIqy pRx ƒ afKrI sfh qwk inBfieaf aqy jUJ ky ÈhIdIaF pfeIaF. pr do-do lwK 'mrjIviVaF dI POj` BrqI krn vfly, lONgovfl, tOhVf, bfdl, brnflf, qlvMzI afid aqy ienHF dy mrjIvVy ikqy lwBy nhIN. lONgovfl qy tOhVf qF ies dunIaf qoN by-afbrU ho ky jf cuwky hn, brnflf qy qlvMzI akflI isafsq ivwc kMn `c pfieaF nhIN rVkdy qy ies vyly qUqI isrP bfdlikaF dI boldI hY. iswK isafsq qy pMjfb ivwc 'jwly hrxfKs-Qwly hrxfKs` vFg 'jwly-Qwly bfdl` df hI mMqr hI sB vloN rwitaf jf irhf hY. afpxI isafsIÈfqrqf ivwc, ipCly idnIN jdoN bfdl ny afnMdpur sfihb qy mqy dI 'grdfn` pVHI qF iPr afpixaF-ibgfinaF ny kMn cuwk ley. bfdl qy Aus df Cokrf qF hux mIzIey ƒ kihx lwg pey hn 'ies sbMDI sfzy koloN koeI svfl nf puwCy jfx.` kfkf bfdl qF jlMDr dI iewk k95w1 kfnPrMs ivwc, ies svfl ƒ suxidaF hI 'Bwjx` lwgf sI ik mIzIey ny, pfxI-pUxI ipaf ky Aus ƒ ibTfieaf aqy Aus nfl iekrfr kIqf ik asIN hux quhfzI buwDI df hor iemiqhfn nhIN lvFgy. ieh kfkf jI akflI dl dy pRDfn hox dy nfl-nfl, suwK nfl awj kwl izptI muwK mMqrI vI 'sjy` hoey hn.``
'duÈmx bfq kry axhoxI` dy aKfx anusfr, Bfrq dIaF ihMdUqvI pfrtIaF, mIzIey qy lokF df anMdpur Èbd aqy ies nfl juVy mqy ƒ iqRskfr qy iGRxf nfl vyKxf qF smJ af skdf hY pr ijvyN akflI lIzr ies ƒ vrq ky iswKF ƒ isafsI blYkmyl krn leI ipCly 36 sflF qoN vrq rhy hn, ieh jurm nf-kfbly mfPI hY. iswK pMQ ƒ muKfiqb huMidaF qF akflI lIzr ies mqy `coN 'Kflsf jI ky bolbfly` ardfs dy pUiraF hox dI gwl krdy hn, ijs df mqlb 'iswK styt` dI pRfpqI hY pr jdoN gYr-iswKF ƒ sMboiDq huMdy hn qF ies df mqlb 'rfjF ƒ vwD afriQk aiDkfr` dws ky pwlf JfV lYNdy hn.
hkIkq ieh hY ik anMdpur sfihb dy mqy rfhIN akflI dl Aus dyÈ-kfl (rfjsI) dI GfVnf leI vcnbwD hY, ijQy Kflsf jI ky bolbfly hoxgy. iswKF dy rfjsI-inÈfny ƒ spwÈt krn qoN pihlF, iswKF dI awzrI rfjsI-hsqI df iËkr kridaF ieiqhfsk qOr `qy inrxf kIqf igaf hY ik '1699 ivwc Kflsf pMQ pRgt hox dy smyN qoN lY ky hI, iswK kOm rfjsI qOr `qy iewk aËfd hsqI vjoN mfnqf pRfpq nyÈn hY, ijs ƒ smyN smyN aMqrrfÈtrI rfjsI mfnqf vI pRfpq rhI hY. XUrp aqy eyÈIaf dIaF muwK ÈkqIaF ijvyN ik PrFs, ieMglYNz, ietlI, rUs, cIn, eIrfn, aPgfinsqfn, nypfl qy kMpnI bhfdr, Port ivlIam klkwqf AunINvIN sdI dy awD qwk aqy iPr Bfrq qoN bfhr inkl rhy aMgryËF, kFgrs aqy musilm lIg ny 20vIN sdI dy awD qwk ies ƒ kbUl kIqf hoieaf hY. 1950 ivwc ihMdUaF dI bhuigxqI ny, iswKF `qy Auh sMivDfnk ZFcf ËbrdsqI Toisaf ijhVf iswKF dI rfjsI hoNd aqy swiBafcfrk mOjUdgI qoN ienkfrI hY. ies nfl iswKF ƒ rfjsI qOr `qy mlIafmyt kIqf jf irhf hY aqy AunHF dI afqimk mOq qy swiBafcfrk nfÈ df bfnxUM bMnH idwqf igaf hY qFik iswK kOm, ihMdU Drm dy Kfry smuMdr ivwc zuwb ky afpxI awzrI hoNd Kqm kr dyvy.`
Auprokq vyrvy dy nfl-nfl iswKF vloN BfrqI sMivDfn dy KrVy `qy dsqKq nf krn df hvflf idMidaF, iswK kOm nfl kFgrsI nyqfvF dI vfadf-iKlfPI df kwcf icwTf PolidaF mMg kIqI geI hY ik 'Bfrq dy AuWd ivwc iewk iswK sUbf isrijaf jfvy ijs ivwc sMivDfnk qOr `qy iswK ihwq surwiKaq hox aqy ieh iswK styt dI mUlBUq nIqI df ihwsf hovy. ies iswK iKwqy ivwc ajoky pMjfb qoN ielfvf, hirafxf dy krnfl qy aMbflf iËlHy, ihmfcl pRdyÈ df iËlHf kFgVf, cMzIgVH , ipMjOr, kflkf, zlhOjI, nflfgVH dys, isrsf, gUhlf qy rwqIaf dy ielfky aqy rfjsQfn df gMgfngr iËlHf Èfml kIqy jfx, ies qrHF iswK abfdI iewk-QF `qy iekwTI (nfl lwgdI) ho jfvygI. ies iswK styt ƒ afpxf sMivDfn bxfAux df pUrf hwk hovy aqy 4 mihkimaF ƒ Cwz ky ieh pUrI qrHF Kud-muKiqafr styt hovy. kyNdr srkfr dy qihqivd yÈ mMqrflf, rwiKaf mMqrflf, ivwq mMqrflf aqy jnrl kimAUnIkyÈn rih skdy hn. nIly df Èfh asvfr sfzI bhuVI krygf.`
pfTkjn! spwÈt hY ik ieh mqf, akflI dl ƒ BfrqI styt dy aMdr 'iswK styt` bxfAux leI jwdojihd krn dI agvfeI idMdf sI, ies leI akflI dl ny 1982 qoN 1984 qwk Drm XuwD morcf lfieaf sI. BfvyN anMdpur sfihb dy mqy ivwc afriQk, swiBafcfrk, iswKI pRcfr, ivwidak, hiQafr rwKx afid sbMDI vI vyrvy nfl iËkr kIqf igaf hY pr muwK inÈfnf, rfjsI iKwqy dI pRfpqI hY. ies mqy dy ieh spwÈt arQ hn - 'iswKF df rfjsI inÈfnf, ibnF iksy Èwk-Èubf dy, ds gurU sfihbfn dy hukmF, iswK ieiqhfs dy pMinaF aqy iswK ihridaF dy Dur-aMdr aMkq-Kflsf jI ky bolbfly hY. ÈRomxI akflI dl dI mUl-BUq nIqI ies inÈfny dI pRfpqI hY, jo ik iswKF df jnm iswD aiDkfr hY. ies leI Xog dyÈkfl (BUgoilk iKwqf) dI GfVnf krnf aqy afpxy sMivDfnk ZFcy dI pRfpqI krnf sfzI vcnbwDqf hY.`
ikwQy qF akflI dl 'nIly dy Èfh asvfr` sfhvyN bhuVI dI ardfs krdf hoieaf kOm leI Xog dyÈ-kfl dI GfVnf krn dI vcnbwDqf pRgtfAuNdf hY aqy ikwQy dsmyÈ ipqf dy Kflsf pMQ dIaF byVIaF ivwc, duÈmx sPF nfl rl ky lgfqfr vwty pf irhf hY aqy afp hI iqafr kIqy ies pivwqr dsqfvyË dy mOky anusfr cMgy-mfVy arQ kwZ ky isafsI aTKylIaF krdf hY. aPsos! afpxI kOm `qy vI hY ijhVI ik ienHF kOm-GfqkF ƒ pCfxn qoN ienkfrI hY aqy ieh lgfqfr kOm ƒ byvkUP bxf rhy hn. ienHF 'kwicaF` qoN asIN kdoN KihVf CuzfvFgy-
'idlhuM muhwbq ijMn syeI sicaf,
ijn mn hor muK hor is kFZy kicaf.`

''anMdpur sfihb df mqf bnfm bfdl ipE-puwq dIaF mÈkrIaF``

aMgryËI df iewk aKfx hY -'jdoN ibwlI nyVy-qyVy nf hoey AudoN hI cUhy cFBldy hn - (r5wk df kYt ieË avya, mfAUs ivwl plya).` pMjfbI muhfvrf ivdvfnF ny ies df muhfvrf anuvfd kIqf hY - 'Gr vfly Gr nhIN, sfƒ iksy df zr nhIN.` awjklH bfdl ipE-puwq dI 'aiswK joVI` ijvyN iswK kOm, ieiqhfs, pRMprfvF, iswK inÈfny nfl iKlvfV kr rhy hn aqy bhuigxqI iswK ies Gor-aprfDI vrqfry ƒ, by-gYrqI Bry mUk-drÈk aMdfË ivwc qmfÈbIn bxy dyK rhy hn. ies siQqI `qy Auprokq muhfvrf pUrI qrHF Zuwkdf hY.
kdy ies bfdl ny BfrqI sMivDfn ivwc iswKF ƒ 'ihMdU` grdfndI Dfrf-25 ƒ cMzIÊVH ivwc awg lf ky sfiVaf sI pr cfr vfr muwK mMqrI dI kursI `qy ibrfjmfn hox vfly ies bfdl ƒ kdI asYNblI ivwc 'iswK mYirj aYkt` bxfAux df cyqf hI nhIN afieaf. jUn-1984 ivwc, bI[ bI[ sI[ rfhIN bfdl vloN iswKF ƒ ieh apIl jfrI kIqI geI -'hux sfzf Bfrq nfl irÈqf Kqm ho igaf hY. sfry aPsr, mulfËm afpo afpxy ahuidaF qoN asqIPy dy idE[[[[.` hËfrF DrmI POjIaF ny ieh sux ky afpxIaF bYrkF CwzIaF, keI ÈhId hoey, kuJ ajy vI jylHF ivwc hn pr bfdl ny afpxI 'nOkrI` vI muV sFB leI aqy hux afpxy puwqr, pqnI, ƒh, jvfeI, BqIjy smyq sB ny iml ky pMjfb srkfr, ÈRomxI kmytI df KËfnf vI sFB ilaf hY. Drm XuwD morcf, GwlUGfrf, lwKF ÈhId, DrmI POjI, jylHF ivwc bMd iswK sfry msly qF hwl ho hI gey hn. kdy pMizq nihrU dI kYbint ivwc rwiKaf mMqrI bxfey gey bldyv isMG ny ieh ibafn idwqf sI - 'pMzq jI ny mYƒ rwiKaf mMqrI bxf ky iswK kOm `qy bhuq vwzf aihsfn kIqf hY. iswK hux hor srkfr qoN kI cfhuMdy hn?` bldyv isMG dy jfnÈIn bfdl dI phuMc 'kursI` hiQafAux qoN bfad lgBg ieho ijhI hI huMdI hY.
rfjIv-lONgovfl mqy df zwt ky ivroD krn vflf bfdl (ikAuNik iesy smJOqy dI iewk axilKI mwd anusfr surjIq isMG brnfly ƒ muwK mMqrI bxfieaf jfxf sI) qfkq ivwc afAux qoN bfad ieh 'Buwl` hI igaf ik Aus ny ies smJOqy qoN koeI vDIaf smJOqf krnf sI. 1997 ivwc 5 sfl leI muwK mMqrI bxy bfdl ƒ anMdpur dy mqy, pMjfb dy pfxIaF, cMzIgVH, pMjfbI boldy ielfikaF afid akflI-mMgF df kdI suPnf qwk vI nhIN afieaf.
kdy juJfrUaF dy BogF `qy jf ky AunHF ƒ 'ÈhId` qy 'jFbfË XoDy` aYlfnx vfly bfdl ƒ awj, sMq iBMzrFvfilaF smyq sfry juJfrU 'afqMkvfdI` nËr afAuNdy hn- ijvyN ik Aus ny ipClI asYNblI ivwc ies ivÈy sbMDI bolidaF ikhf sI. 1992 ivwc idwlI ivKy XUnfieitz nyÈnË dy sYktrI jnrl imstr buqrs buqrs GflI ƒ Xfd pwqr dyx vfly bfdl ƒ awj sfry 'KfilsqfnI` - dihÈqgrd qy iswKI dy duÈmx jfpdy hn. pr ies Xfd-pwqr `qy pRkfÈ isMG bfdl dy dsqKq hn - ijs ivwc iswKF leI 'afqm inrxy dy hwk` (rfeIt tU sYlP iztrmInyÈn) dI mMg kIqI geI hY.
ipClIaF coxF dOrfn jfrI kIqy afpxy cox mYnIPYsto ivwc bfdl dl ny ikhf sI ik pMjfb ivDfn sBf ivwc asIN, 'trmInyÈn afP vftr aYgrImYNts aYkt-2004` (pfxIaF dy smJOiqaF ƒ rwd krdf kfƒn - 2004) dI Dfrf-5 ƒ rwd krn vflf ibwl pfs krvfvFgy. Xfd rhy ies Dfrf 5 dy qihq hirafxy qy rfjsQfn ƒ pihlF qoN iml irhf pfxI, AuvyN hI imldf rihxf hY, isrP awgoN leI koeI hor pfxI dyx qy pfbMdI lfeI geI hY. hflFik ies aYkt ƒ vI rfjsQfn qy hirafxy ny suprIm kort ivwc cYilMj kIqf hoieaf hY. 2007 ivwc bfdl srkfr bxn qoN bfad, bfdl ny afpxI pihlI k95w1-kfnPrMs ivwc vI Dfrf-5 ƒ rwd krn dI gwl kIqI, pr ihMdU mIzIey qy lIzrF vloN cIK-ichfVf pfAux `qy (smyq bI[ jy[ pI[ lIzrF dy) bfdl ny ies ƒ TMzy bsqy ivwc bMd kr idwqf. hux Èfied aglIaF asYNblI coxF (2012) ivwc bfdl (jy ijAUNdf irhf) jF Aus df muMzf, ies mMg ƒ ËrUr afpxy cox mYnIPYsto ivwc Èfml krngy.
1973 qoN anMdpur sfihb df mqf, akflI rfjnIqk inÈfny df Durf irhf hY. 1971 dIaF pfrlImfnI coxF ivwc akflI dl ƒ pMjfb dIaF 13 sItF ivwcoN isrP 'iewk nsIb hoeI sI aqy 1972 dIaF ivDfn sBf coxF ivwc, pMjfb asYNblI dIaF 117 sItF ivwcoN isrP 24 imlIaF sn. ies lwk-qoVvIN hfr df jfieËf lYx aqy BivwK dIaF nIqIaF `qy inÈfinaF dI GfVq leI, akflI dl ny 11 dsMbr, 1972 ƒ iewk 12 mYNbrI sb-kmytI bxfeI sI. ies kmytI ivwc surjIq isMG brnflf, gurcrn isMG tOhVf, jIvn isMG AumrfnMgl, gurmIq isMG, zfktr Bgq isMG, igafn isMG rfVyvflf, amr isMG aMbflvI, pRym isMG lflpurf, jsivMdr isMG brfV, Bfg isMG aqy myjr jnrl gurbKÈ isMG bwDnI Èfml sn. ies kmytI ny 10 qoN iËafdf mIitMgF kIqIaF aqy awz-awz iswK skflrF (smyq isrdfr kpUr isMG jI dy) nfl vI lgfqfr vfrqflfp kIqf.
ies kmytI vloN iqafr kIqy gey mqy dy KrVy ƒ, akflI dl vrikMg kmytI dI 16-17 akqUbr, 1973 ƒ anMdpur sfihb ivKy hoeI mIitMg ivwc pRvfngI idwqI geI ijhVf ik 'anMdpur sfihb df mqf` krky pRiswD hoieaf. 28-29 akqUbr, 1978 ivwc akflI dl dI luiDafxy ivKy hoeI 18vIN srbihMd akflI kfnPrMs ivwc ies ƒ muV pRvfinaf igaf aqy ies sbMDI keI hor mqy vI pfs kIqy gey. 1982 ivwc akflI dl vloN sRI akfl qKq sfihb qoN ÈurU kIqy gey 'Drm XuwD morcy` dI muwK mMg - 'afnMdpur sfihb dy mqy dI pUrn pRfpqI` ƒ hI rwiKaf igaf sI, BfvyN ik ies nfl inwkIaF-motIaF hor mMgF vI joVIaF geIaF sn. 20vIN sdI dy mhfn iswK ÈhId sMq jrnYl isMG jI Kflsf iBMzrFvfilaF df spwÈt aYlfn sI - 'asIN sRI akfl qKq sfihb `qy anMdpur dy mqy dI pRfpqI leI ardfs krky morcf lfieaf hoieaf hY, jdoN qwk ieh mMg pUrI nhIN huMdI, ieh morcf jfrI rhygf. asIN ies dyÈ ivwc brfbr dy ÈihrI bxky rihxf cfhuMdy hF, gulfm bx ky nhIN[[[[. ieh ienHF ihMdUaF ny dyKxY ik sfƒ nfl rwKxf hY ik nhIN[[[ pr ijs idn ihMdosqfn dIaF POjF dy nfpfk pYr, sRI hirmMdr sfihb dI hdUd ivwc pey, Kfilsqfn dI nINh rwKI jfvygI.` sMq jrnYl isMG iBMzrFvfly aqy AunHF dy sfQI isMGF ny afpxy kIqy pRx ƒ afKrI sfh qwk inBfieaf aqy jUJ ky ÈhIdIaF pfeIaF. pr do-do lwK 'mrjIviVaF dI POj` BrqI krn vfly, lONgovfl, tOhVf, bfdl, brnflf, qlvMzI afid aqy ienHF dy mrjIvVy ikqy lwBy nhIN. lONgovfl qy tOhVf qF ies dunIaf qoN by-afbrU ho ky jf cuwky hn, brnflf qy qlvMzI akflI isafsq ivwc kMn `c pfieaF nhIN rVkdy qy ies vyly qUqI isrP bfdlikaF dI boldI hY. iswK isafsq qy pMjfb ivwc 'jwly hrxfKs-Qwly hrxfKs` vFg 'jwly-Qwly bfdl` df hI mMqr hI sB vloN rwitaf jf irhf hY. afpxI isafsIÈfqrqf ivwc, ipCly idnIN jdoN bfdl ny afnMdpur sfihb qy mqy dI 'grdfn` pVHI qF iPr afpixaF-ibgfinaF ny kMn cuwk ley. bfdl qy Aus df Cokrf qF hux mIzIey ƒ kihx lwg pey hn 'ies sbMDI sfzy koloN koeI svfl nf puwCy jfx.` kfkf bfdl qF jlMDr dI iewk k95w1 kfnPrMs ivwc, ies svfl ƒ suxidaF hI 'Bwjx` lwgf sI ik mIzIey ny, pfxI-pUxI ipaf ky Aus ƒ ibTfieaf aqy Aus nfl iekrfr kIqf ik asIN hux quhfzI buwDI df hor iemiqhfn nhIN lvFgy. ieh kfkf jI akflI dl dy pRDfn hox dy nfl-nfl, suwK nfl awj kwl izptI muwK mMqrI vI 'sjy` hoey hn. ieh anMdpur df mqf kI hY aqy ies df ieMnf vfvylf-azMbr ikAuN ricaf jFdf hY, ies dI crcf aglI ilKq ivwc krFgy.

''iswK kOm leI kflf idvs -26 jnvrI``

26 jnvrI, 1950 ƒ jdoN Bfrq dy bhuigxqI ihMdU BfrqI sMivDfn lfgU hox `qy KuÈIaF dy jÈn mnf rhy sn AudoN iswK kOm vloN ieh idn kfly idvs vjoN mnfieaf jf irhf sI. kflf idvs mnfAux df swdf, ÈRomxI akflI dl vloN idwqf igaf sI -ijs ƒ iswKF ny pUrI qrHF mMinaf sI. ies qoN pihlF sMivDfn-GVnI asYNblI (knstIicAUaYNt asYNblI) ivwc akflI dl dy dovF numfieMidaF - s[ BuipMdr isMG mfn aqy s[ hukm isMG ny ieh kih ky sMivDfn dy KrVy `qy dsqKq krn qoN nFh kr idwqI sI - 'ieh BfrqI sMivDfn df dsqfvyË, iswKF nfl kIqy DoKy df dsqfvyË hY. ieh iswKF nfl mfrI geI TwgI hY. iswK kOm nfl, bhuigxqI ihMdUaF vloN kIqf igaf ivsfhGfq hY. ies DoKfDVI dy dsqfvyË ƒ asIN iblkul nhIN mMndy. aKOqI BfrqI sMivDfn ƒ asIN iblkul nhIN mMndy.` ieh iewk ieiqhfsk qwQ hY ik iswKF ny ies sMivDfn ƒ kdI vI mfnqf nhIN idwqI. ies leI asIN Bfrq dy iksy kfiedy-kfƒn dI jwd ivwc nhIN hF.
ipCly 60 sflF ivwc, ies sMivDfn ivwc 85 dy lgBg soDF kIqIaF geIaF hn, ijnHF df mMqv Gwt igxqIaF df glf Guwtxf irhf hY. ies sMivDfn df afrtIkl -25, iswKF ƒ boDIaF aqy jYnIaF smyq 'ihMdU` grdfndf hY. iesy leI iswK, 'ihMdU mYirj aYkt`, 'ihMdU koz ibwl,` 'ihMdU ivrfsq aYkt`, aDIn 'ihMdU` hI grdfny jFdy hn. DrmXuwD morcy dOrfn, pRkfÈ isMG bfdl ny BfrqI sMivDfn dI Dfrf 25 ƒ cMzIgVH ivwc sfV ky 26 jnvrI, 1950 dy iswK numfieMidaF dy mqy ƒ hI dohrfieaf sI - pr aPsos! awj bfdl ƒ nf isrP afpxy kIqy `qy hI 'aPsos` hY blik Aus dI smuwcI juM²zlI afr[ aYs[ aYs[ df hwQTokf bxI hoeI hY aqy iswK sMGrÈ dI gwl sB ƒ BuwlI hoeI hY.
iesy BfrqI sMivDfn dy qihq ipCly 60 sflF ivwc lwKF iswK mOq dy Gft Auqfry gey, sRI akfl qKq sfihb tYNkF- qopF nfl Zfh ZyrI kr idwqf igaf, iswKF df ieiqhfsk KËfnf luwitaf aqy sfiVaf igaf, tfzf qy aYn[ aYs[ ey[ vrgy kfly kfƒnF hyT pMjfb dI jvfnI ƒ jylHF ivwc rol-rol ky mfiraf igaf, nvMbr `84 ivwc hËfrF iswKF ƒ ijAUNidaF sfiVaf igaf, sYNkVy iswK ajy vI jylHF ivwc qfVy hoey hn, DrmI POjIaF ƒ mfiraf igaf aqy ajy vI kuJ JUTy kysF ivwc jylHIN zwky hoey hn. jUn-84 ivwc iswKF dy iKlfP BfrqI hfkmF vloN ivwZI geI axaYlfnI jMg 24 sflF bfad vI jfrI hY aqy iswK kOm df Kurf Koj imtfAux leI cfxikaf nIqI dy cfry hiQafr sfm-dfm-dMz-Byd bVI byÈrmI nfl vrqy jf rhy hn. BfrqI hfkmF dI iswK-ivroDI nIqI ny bfhrly iswKF ƒ vI 'iswK-qbfhI` dy eyjMzy ivwc Èfml kIqf hoieaf hY. bfhrly dyÈF dIaF srkfrF nfl, kIqIaF geIaF (DVfDVH) dyÈ-hvflgI sMDIaF df muwK mnorQ, pRdysI iswKF dy mnobl ƒ qoVnf aqy ijhVy iswK BfrqI jbrqMqr dy iÈkMjy `coN inklky bfhr af gey hn - AuhnF ƒ vfps Bfrq ilaf ky Kuafr krnf hY. 13 sfl qoN amrIkf dIaF jylHF ivwc bMdI bxf ky rwKy gey BfeI kulbIr isMG bVfipMz aqy lgBg 9 sfl bMdI rhy BfeI hrpfl isMG cImf ƒ Bfrq ilafAuxf ies nIqI df hI nqIjf sI. ieMglYNz dy istIËn BfeI prmjIq isMG ZfzI aqy Aus dy do hor sfQIaF ƒ afr[ zI[ aYks rwKx dy JUTy kys ivwc PsfAuxf, pMjfb ivcly jbr dI swjrI Audfhrx hY. BfrqI hfkmF vloN pMjfb ivwc iswKF dy nslGfq dy nfl nfl iswK swiBafcfr dI qbfhI df eyjM²zf vI pUry Ëor-Èor nfl lfgU kIqf jf irhf hY. bcI-KucI iswK jvfnI ƒ niÈaF, zrwgË aqy vysvfibrqI df iÈkfr bxfieaf jf irhf hY. pMjfb ivwc vwzI igxqI ivwc ibhfr qy XU[ pI[ dy BeIaF ƒ 'pwky ÈihrI` bxfAuxf - iswKF ƒ pMjfb ivwc GwtigxqI bxfAux dI sfiËÈ df hI ihwsf hY. ieh BeIaf POj, pMjfb ivwc qMbfkUnoÈI aqy sdfcfr ivroDI ruJfnF df bVI qyËI nfl psfr kr rhI hY.
ipCly 60 virHaF ivwc BfrqI hfkmF dy, hr pihlU qoN PylH hox sbMDI bQyrf kuJ iliKaf jf cuwkf hY qy iliKaf jf irhf hY - pr iswK nukqfingfh qoN lgBg awDI sdI df sPr ibwCUaF, swpF, biGafVF, mgrmwCF sMg sPr qoN vI mfVf ho gujiraf hY. vrHf 1947 dy ihMdU ivsfhGfq dI khfxI kihMidaF qF keI klmF iGs cuwkIaF hn pr aPsos! ipCly do dhfikaF dI iswK nslkuÈI dI lhU iBwjI dfsqfn dI zUMiGafeI qoN ajy qwk prdf cuwikaf nhIN igaf. bRfhmxvfdI hfkmF vloN gurU nfnk - gurU goibMd isMG sfihb dy 'srbwq dy Bly` vfly pMQ ƒ qbfho-brbfd krn dIaF nIqIaF qF smJ afAuxIaF aOKIaF nhIN - pr iswK GrF ivwc jMmy qy pMQ df hokf dy ky smyN smyN vËIrIaF dIaF kursIaF qy ibrfjmfn, byakl akflI lIzrF ny ijvyN ies iswK nslkuÈI pRogrfm ivwc sfiËÈI ÈmUlIaq kIqI aqy Pyr ËflmF dy ËulmF qoN prdf cuwkx dy rsqy ivwc rukfvtF KVHIaF kIqIaF, ieho ijhf kOm Gfqk rol iswK ieiqhfs ivwc pihlF iksy ny nhIN adf kIqf. pMQ dI pRmuwK rfjsI pfrtI bfdl akflI dl Aus bI jy pI nfl bglgIr hY, ijsny kFgrsI hfkmF vloN iswK nslkuÈI krn dy hr pRogrfm dI vwD cVH ky hmfieq kIqI aqy 'ihMdUqv dy eyjMzy` ƒ lfgU krnf, ijs df aYlfnIaf inÈfnf hY.
afr[ aYs[ aYs[ df ihMdUqvI, dihÈqgrd, iPrkU, PfÈIvfdI lfxf awj dy Bfrq ivwc ikMnf ÈkqIÈflI hY, ies df sbUq AunHF vloN sonIaf gFDI ƒ pRDfn mMqrI df ahudf nf lYx dyx qoN Ëfhr huMdf hY. krnftkf dIaF ivDfn sBf coxF ivwc bI jy pI dI ijwq sfbq krdI hY ik ikvyN dwKxI Bfrq ivwc vI ihMdU jnqf ihMdUqvIaF df pRBfv kbUl rhI hY. pMjfb asMblI vloN pfs 'trmInyÈn afP vftr aYgrImYNtË aYkt-2004` dy muwdy qy ijvyN pfrlImYNt dI kfrvfeI ienHF iPrkU iDrF ny rokI aqy ijvyN hirafxy aqy rfjsQfn ivwc iswKF ivruwD lgfqfr iPrkU pRcfr kIqf jf irhf hY, ieh kdy vI ienHF pRFqF ivwc iswK ivroDI ihMsf ƒ jnm dy skdf hY. Bfrq ivwc muslmfnF aqy iesfeIaF dy iKlfP ihMdUqvIaF df Ëbr brfbr jfrI hY. ipCly vrHy dOrfn AuVIsf aqy krnftk ivwc ihMdUqvIaF ny eIsfeIaF qy BfrI Ëulm Zfey. awj vI hËfrF eIsfeI ÈrnfrQI kYNpF ivwc bYTy hn. drjnF crc sfV idwqy gey hn.
Bfrq Br ivwc vsdy kroVF dilq, Aus sMivDfn dy bfvjUd (ijs ƒ dilq lI²zr, zf[ bI[ afr[ aMbydkr ny iliKaf sI), ijs ivwc AuhnF ƒ 'ivÈyÈ irËrvyÈn` idwqI geI hY-ihMdUqvIaF dy ËulmF df iÈkfr hoey hn aqy ho rhy hn. Bfrq dI lgBg 45 PIsdI DrqI `qy ies vyly nkslbfVI lihr ny afpxy pYr jmf ley hn, ijhVf qwQ BfrqI lokqMqr dI asPlqf df Kulfsf kr irhf hY. kÈmIr aqy AuWd -pUrb dy swq sUibaF ivclIaF afËfdI lihrF BfrqI POj dy ËulmF dy bfvjUd, pUry jobn `qy hn aqy Bfrq df iQVikaf ZFcf, 'tuwtUM tuwtUM` kr irhf hY.
ies vfr dy gxqMqr idvs mOky Bfrq dI rfÈtrpqI pRiqBf pfitl ny Auh hI rfg alfipaf jo ik muMbeI bMb DmfikaF qoN bfad, Bfrq df hr inwkf-vwzf isafsqdfn alfp irhf hY. ipCly 60 sflF qoN Kud iewk 'dihÈqgrd styt` vFg vrqfrf kr rhy Bfrq leI awj dihÈqgrdI df sB qoN vwzf Kqrf pfiksqfn ƒ dwisaf jf irhf hY. ijs Bfrq ny 1971 ivwc POjI qfkq nfl, pfiksqfn ƒ qoV ky 'bMglf dyÈ` bxfieaf. sRI lMkf ivwc ilwty vrgI jmfq KVHI kIqI, ijs ƒ bfad ivwc 'dihÈqgrd sMgTn` aYlfn idwqf igaf. iswkm ƒ ËbrdsqI Bfrq df ihwsf bxfieaf. bMglf dyÈ ƒ vI, 'PrfKf zYm` dy pfxI rfhIN 'duÈmx` bxfieaf hoieaf hY. nypfl ƒ dbf ky, asfvIaF sMDIaF krn `qy mjbUr kIqf, ijnHF ƒ hux dI nypfl dI srkfr bdlxf cfhuMdI hY. BUtfn vI Bfrq dy glby qoN mukqI leI hwQpYr mfr irhf hY. so Bfrq df ikhVf guaFZI dyÈ hY, ijs nfl Bfrq dy sbMD suKfvyN hn?
Ëfhr hY ik Bfrq, awj kwl amrIkf smyq pwCmI dyÈF dy eyjMzy `qy kMm kr irhf hY, ijnHF df mksd 'dihÈqgrdI dy iKlfP jMg` dy nF Qwly, pfiksqfn ƒ 'BMnxf` hY. byÈwk amrIkI pRDfn Ebfmf ny ieslfimk jgq ƒ Brosf idvfieaf hY ik ieh jMg ieslfm dy iKlfP nhIN hY, pr ieEN jfpdf hY ik buÈ aYziminstryÈn dIaF nIqIaF jfrI hn. aPgfinsqfn dIaF nYto PorsF ny ipCly idnIN pfiksqfn dy kbfielI ielfikaF ivwc cflk rihq jhfËF rfhIN kIqy hmilaF rfhIN keI bygunfh aOrqF aqy bwicaF ƒ mfr mukfieaf hY. ieh hmlf nvIN amrIkI aYziminstryÈn dy dOr df pihlf hmlf hY. pRDfn Ebfmf vloN kuJ hPqy pihlF ikhf igaf sI ik Auh kÈmIr msly dy hwl leI iewk 'spYÈl dUq` bxfeygf. ies ibafn `qy Bfrq ny bVf cIK-ichfVf pfieaf sI. hux imstr hflbruwk ƒ aPgfinsqfn qy pfiksqfn leI ivÈyÈ dUq bxfieaf igaf hY. Bfrq dy dbfa hyT kÈmIr Èbd gfieb kr idwqf igaf hY. rfÈtrpqI pRiqBf pfitl dy BfÈx ƒ Auprokq sMdrB ivwc vI vyiKaf jfxf cfhIdf hY.
iswK nukqfingfh qoN asIN smJdy hF ik Bfrq qy pfiksqfn ivcfly sfzI QF qIsrI iDr vflI hox krky, sfƒ jMgbfËF dy iKlfP mËbUq stYNz lYxf cfhIdf hY qFik iswK kOm aqy iswK homlYNz ƒ, iksy vI BivwK dI qbfhI qoN bcfieaf jf sky. ies pwKoN bfhrly mulkF ivwc vsdy Kflsf jI vloN kIqy jf rhy AuprfilaF ƒ 26 imlIan iswK kOm vloN BrpUr hmfieq imlxI aiq-ËrUrI hY.
26 jnvrI dy DoKf idvs dI 60vIN vrHygMZ `qy iswK kOm, zyZ lwK ÈhId isMGF-isMGxIaF dy zuwlHy KUn nfl ilKy pMQk inÈfny -'Kfilsqfn` vwl mËbUq kdmF nfl vwDx df pRx dohrfvy. Kfilsqfn dI pRfpqI nfl hI iswK kOm dy sfry msly hwl ho skdy hn. 60 sflF dy BfrqI gxqMqr ivcly qjrby ny sfƒ ieh sbk cMgI qrHF Xfd krvf idwqf hY.
-Kfilsqfn ijMdfbfd

''Bfrq-pfiksqfn ivcfly nIAUklIar jMg hox dI sUrq ivclf idRÈ``

asIN smyN-smyN pfTkF ƒ Bfrq-pfiksqfn ivcfly lVfeI hox dI sUrq ivwc, ies dy rvfieqI hiQafrF qoN nIAUklIar hiQafrF ivwc qbdIl hox aqy iswK homlYNz dI mukMml qbfhI hox sbMDI Kbrdfr krdy rihMdy hF. ieh nIAUklIar jMg ikho ijhy idRÈ pYdf krygI, ies df iewk 'KOPnfk icwqr`, astRylIaf dy pfiksqfn ivwc rhy aMbYszr aqy pRiswD lyKk imstr brfien klPlI ny, 'zylI tfeImË` ivwc 14 jnvrI ƒ ilKI afpxI iewk ilKq ivwc idwqf hY. asIN imstr brfien dI ilKq df hU-b-hU pMjfbI anuvfd dy rhy hF qFik pfTkF ƒ ienHF iBafnk hflfqF df aMdfËf lwg sky. brfien anusfr, dovwlI inAUklIar hiQafr cwlx qoN bfad, mIzIaf irport ievyN hovygI - '(vrlz k95w1 izspYc-vfiÈMgtn)
sfrI dunIaf bVy skqy qy Jtky ivwc hY ikAuNik BfrqI AuWk-mhFdIp, inAUklIar qbfhI dI mfr hyT af igaf hY. awj svyry muMbeI, ieslfmfbfd, rfvlipMzI aqy idwlI dy bhuq sfry ielfky inAUklIar ryzIEaYktIivtI dI mfr hyT af ky, mlby df Zyr bx gey hn. dovyN dyÈF ivcly hYdrfbfd Èihr vI qbfhI dI mfr hyT hn. iesy qrHF srgoDf, bhfvlpur aqy jYpur `qy vI nIAUklIar bMb izgy hn, ijnHF dI smrwQf 40 iklo tn hY. Xfd rhy hIroÈImf `qy izwigaf bMb isrP 20 iklo tn df sI. Bfrq vloN krfcI `qy kIqf igaf nIAUklIar hmlf PylH hoieaf pr Bfrq dy 15w1[ XU[ 30 jhfË ny, nIAUklIar bMb, krfcI qoN 50 mIl dUr hI suwt idwqy. pr qyË-qrfr hvfvF ny nIAUklIar ryzIeyÈn ƒ ÈihrI ielfikaF vwl lY aFdf aqy nfl hI qwtvrqI ielfky vI ies dI mfr hyT af gey.``
''pfiksqfn ny idwlI dy ieMzIaf gyt ƒ inÈfnf bxf ky, nIAUklIar hwlf boilaf. idwlI dy vwzy ÈihrI vpfrk ielfky, knft plys, cfxikafpurI (ijQy ik awz-awz dyÈF dIaF aMbYNsIaF hn), isvl lfeInË smyq dUr-dUr qwk dy ielfky pUrI qrHF qbfh ho gey hn. aMdfËf lfieaf jf irhf hY ik isrP idwlI ivwc hI 10 lwK lok mr gey hn jF mr rhy hn. 10-10 lwK lok hI lfhOr, aMimRqsr, muMbeI aqy rfvlipMzI ivwc mfry jf cuwky hn. ieslfmfbfd dI smuwcI afbfdI hI 'gfieb` ho geI hY ikAuNik AuQy iewk Ëbrdsq nIAUklIafeI hmlf hoieaf. Bfrq qy pfiksqfn pUrI qrHF qbfhI dI mfr hyT hn.``
''sYNkiVaF mIlF ivwc DUMaF, ryzIE-aYkitv aÈuwDI aqy muridaF dy aMbfr lwgy hoey hn. kroVF lok DrqI qoN bws 'gfieb` hI ho gey hn. pr kroVF hor sihk rhy hn aqy Aus nrk BrI mOq dI ieMqËfr kr rhy hn joik nIAUklIar ryzIeyÈn nfl imldI hY. pfxI dI splfeI aqy PslF, ËihrIlI ryzIeyÈn df iÈkfr hn. keI kroV lok, ijhVy nIAUklIar bMbF nfl iswDy nhIN mry, issk-issk ky bVy KOPnfk qrIky nfl mrngy.``
''dohF dyÈF dIaF srkfrF, afpxy cynfeI qy koiety dy aYmrjYNsI sYNtrF ivwcoN hukm jfrI kr rhIaF hn ik Auh lVfeI bMd nhIN krngIaF. pr bhuq jldI ieh srkfrI vËIr qy aiDkfrI vI mfry jfxgy jdoNik hvfvF qy mINh rfhIN ryzIEaYkitvtI ienHF qwk vI phuMc jfvygI.``
''dovyN dyÈ lVn qoN asmrwQ ho jfxgy aqy 'nyÈn` dy qOr `qy vI kfiem nhIN rihxgy. kroVF riPAUËI afpxy GrF `coN inkl ky Aup-mhFdIp ivwc, cfr-cuPyry dOVn df Xqn kr rhy hn. hr vwzI sVk, lokF dIaF gwzIaF nfl BrI peI hY qy tRYiPk jUMa dI spIz nfl cwl irhf hY. ienHF gwzIaF ivwc bVI BY-BIq hflq ivwc awDmry jhy hoey lok bYTy hn. rfvlipMzI -pyÈfvr hfeIvy `qy qury lwKF lok nOÈihry ivwc af ky iekwTy hoey hn ijQy ik bVf sihm qy sMkt bixaf hoieaf hY. pwCm idÈf vwl dwrf KYbr lokF nfl nwko-nwk qUiVaf hoieaf hY. sYtylfeIt rfhIN vyiKaF ieho ijhy sIn hI muMbeI-pUnf hfeIvya aqy idwlI- murfdfbfd hfeIvy dy nËdIk vyKy jf skdy hn.``
''iksy vI lokF dy Bwjx vfly rsqy `qy lokF leI sPfeI qy ishq shUlqF mOjUd nhIN hn. riPAUËIaF kol Kfx pIx leI bhuq QoVI smwgrI hY. bhuq jldI ienHF lokF ivwc luwtmfr, kql, ibmfrI, ihMsf afid nfl lwKF mOqF hoxgIaF.`` ''nvMbr, 2008 ivwc, muMbeI ivwc hoey dihÈqgrdI hmilaF qoN bfad, dohF dyÈF ivwc qxfa kfPI viDaf aqy dovyN dyÈ jMg dI iqafrI ivwc lwg gey. dohF dyÈF ny afpxIaF POjF sImfvF `qy lY aFdIaF aqy nIAUklIar itwp vfly hiQafrF ƒ vI 'agfAUN` puËIÈnF ivwc lY aFdf. ies ƒ aMqrrfÈtrI KuPIaf eyjMsIaF aqy kmrÈIal sYtylfeIts ny noits kIqf pr QoVf ijhf ËubfnI jmF-Krc krn qoN bfad aMqrrfÈtrI BfeIcfrf cuwp krky bYT igaf.`` ''GtnfvF ny Kqrnfk moV ilaf aqy dovyN dyÈ nIAUklIar tkrfa vwl vDy. ies dI ÈurUafq, Bfrq vloN pfiksqfn dy aKOqI dihÈqgrd itkfxy `qy hmly nfl hoeI, ijs hmly df BfvyN pRDfn mMqrI mnmohx isMG ny ivroD kIqf pr ihMdU rfÈtrvfdIaF ny Aus ƒ hmlf krn qy mËbUr kIqf. pfiksqfn ƒ pihlF hI Bfrq qoN ies iksm dy hmly dI afs sI, ies leI Aus ny jvfbI hmly ivwc Bfrq dy iewk hvfeI awzy ƒ inÈfnf bxfieaf. ies iksm dy Coty Coty hmly qy jvfbI hmilaF qoN bfad, Bfrq qy pfiksqfn ivwc Ëordfr jMg iCV geI.``
''CykVlI jfxkfrI (awpzyt) - Aup mhFdIp ivwc, hr pl siQqI burI qrHF ivgV rhI hY. sYtylfeIt ipkcrF dws rhIaF hn ik nIAUklIar DUV dy sMGxy bwdl, cfr-cuPyry PYly hoey hn aqy hvfvF rfhIN dUr-dUr qwk mfr kr rhy hn. bhuq Ëordfr bfrÈF vI ho rhIaF hn aqy bfrÈ df pfxI ryzIE-aYkitvtI ƒ hr pfsy phuMcf irhf hY. ieh nIAUklIar DUV ihmfilaf phfV qy korfkorm phfVIaF qwk vI jf phuMcI hY, ies leI ieQoN inklx vfly sfry dirafvF df pfxI vI nIAUklIar 'gMdgI` (kntYmInyÈn) vflf hox krky, vrqoN dy kfbl nhIN hY. rfjsQfn, isMD qy bloicsqfn ivcly grm, nIAUklIafeI ryqly-qUPfnF ny dohF pMjfbF, sUbf srhwd, hirafxf, AuWd pRdyÈ qy mhfrfÈtr ƒ vI afpxI lpyt ivwc lY ilaf hY. kolMbo (sRI lMkf), rMgUn (imaFmfr), kfTmMzU (nypfl) aqy kfbul (aPgfinsqfn) qoN imlx vflIaF irportF dws rhIaF hn ik ienHF dyÈF ivwc vI nIAUklIar ryzIeyÈn df lYvl vD irhf hY. aPgfinsqfn ivwc 70 hËfr nYto sYinkF ƒ AuQoN bfhr kwiZaf jf irhf hY, ijhVI ik dunIaf dI sB qoN vwzI hvfeI kfrvfeI (eyarilPt) hY. eIrfn ny afpxIaF sImfvF ƒ bMd kr idwqf hY. aPgfinsqfn qoN qurkmfinsqfn, AuËbyiksqfn qy qfiËksqfn jfx vflIaF sVkF, lokF nfl qUVIaF peIaF hn.``
''XU[ aYn[ surwiKaf kONsl ny afpxf aYmrjYNsI sYÈn swidaf hY pr ieh gwlINbfqIN Gr pUrf krn vflI gwl hY ikAuNik qbfhI df hux koeI aMq hI nhIN hY. 40 dy lgBg cwly nIAUklIar hiQafrF ny Auh qbfhI mcfeI hY jo ik zfienfsorXu wg (jdoN ik ies dunIaF qoN zfienfsor pUrI qrHF Kqm ho gey sn, kfrn df awj qwk vI pqf nhIN lwgf) qoN bfad mnuwKqf ny pihlF kdy nhIN dyKI. dunIaf hux byvws hY qy kuJ vI nhIN kr skdI. hux qF sdIaF qwk ieMqËfr krnf pvygf jdoN kudrq ies qbfhI dIaF alfmqF ƒ Kqm krky kuJ nvF isrj skygI.``
''BfrqI AuWk-mhFdIp dI hux koeI hoNd nhIN rhI ikAuNik bcy hoey lokF dI mwdd leI vI koeI eyz-eyjMsI awgy nhIN afeI. koeI vI eyjMsI afpxy vrkrF dI iËMdgI ƒ Kqry ivwc pfAux leI iqafr nhIN hY. koeI vI dyÈ, nIAUklIar hmly dy iÈkfr lokF dI mwdd leI afpxy POjIaF ƒ nhIN Byj irhf ikAuNik AunHF dI iËMdgI ƒ vI Kqrf ho skdf hY. Bfrq qy pfiksqfn ivcly, nIAUklIar qbfhI qoN bcy lok Auho ijhy iBafnk aqy Kqrnfk plF ƒ ijAuxgy, ijho ijhy mnuwKqf dy ieiqhfs ivwc pihlF kdy iksy ny nhIN dyKy pr AunHF ƒ vyKx vflI koeI bfhrlI awK vI mOjUd nhIN hovygI. AunHF dI qRfsdI aqy Guwt-Guwt ky mrn vflI iËMdgI ƒ, DrqI qoN hËfrF mIl dUr, iPwt kIqI geI sYtylfeIt kYmiraF dI awK hI dyK rhI hovygI. ieh sYtylfeIt kYmry, Aus qbfhI aqy iensfnIaq dI qbfhI dI khfxI ƒ AuWk-mhFdIp qoN bfhr rih rhIaF BivwK dIaF pIVHIaF ƒ suxfAux leI kMm afAuxgy. ieh qbfhI dI khfxI dwsygI ik jdoN JUTf mfx, glq aMdfËy aqy nIAUklIar hiQafr vrqoN ivwc ilaFdy jfx qF iks kdr qbfhI qy brbfdI aqy mUl nfs huMdf hY.``
pfTkjn! imstr brfien dI Auprokq qbfhI dI 'BivwK khfxI`, Bfrq qy pfiksqfn ivcly - jMgbfËF aqy
afpxI kOm ivcly mMdbuwDI, hIxbuwDI AunHF aKOqI 'ivcfrvfnF` ƒ ieh socx `qy ËrUr mËbUr krygI, ijhVy Bfrq qy pfiksqfn ivcly msilaF df hwl 'isrP jMg` hI dwsdy hn.

''kI BfrqI styt Kqm ho rhI hY?``

14 jnvrI dI 'ieMgilÈ itRibAUn` cMzIgVH dy aYzItorIal pMny `qy srbjIq DflIvfl dI iewk ilKq Auprokq isrlyK hyT pRkfiÈq hoeI hY jo ik BfrqI styt dy BivwK `qy iewk svflIaf inÈfn lgfAuNdI hY. asIN smyN-smyN BfrqI styt dy ËulmF, Gwt-igxqIaF nfl ivqkiraF, gYr-lokqMqrI vqIry aqy iBRÈtfcfr afid sbMDI afpxIaF ilKqF rfhIN pfTkF ƒ jfxUM krvfAuNdy rihMdy hF pr BfrqI hfkm, AunHF dy dumCwly aqy mIzIaf, Bfrq dI mhfnqf dI bVI KuÈgvfr qsvIr pyÈ krdy hn, ijs pRfpygMzy df iÈkfr aksr sfzy iswK vIr-BYxF vI huMdy hn. sfƒ KuÈI hY ik hux BfrqI mIzIey ivwc kuJ 'aMqrkrx pVqfl` df dOr ÈurU hoieaf hY, ijs dy nqIjy vjoN iewkf-duwkf 'icMqkF` ny swc ilKxf ÈurU kIqf hY. asIN itRibAUn dI ies ilKq df 'pMjfbI anuvfd` dy rhy hF qFik pfTkF dy sfhmxy duÈmx dy mIzIey df 'swc` vI Aujfgr ho sky.
itRibAUn ilKq ievyN ÈurU huMdI hY - 'kI BfrqI styt aMdroN KoKlI ho cuwkI hY jF muwkx vflI hY? ibnF Èwk ieh bVf sMvydnÈIl svfl hY. bhuq sfry lok Auprokq Dfrnf ƒ Kfrj kr dyxgy. kuJ, ies leI ikAuNik Auh 'dyÈ-Bgq` hn aqy dUsry afpxI isafxp, dlIl aqy ivdvqf dy shfry, Auprokq svfl ƒ nFh-pwKI aMdfË ivwc cYlMj krngy. pr ies svfl df zUMGy aiDaYn qoN bfad jvfb dyxf bxdf hY ikAuNik myry ivcfr anusfr BfrqI styt dy Kfqmy dIaF mËbUq alfmqF mOjUd hn BfvyN ik ies dy afriQk ivkfs dy kfPI dfavy kIqy jFdy hn aqy Bfrq ƒ 'afriQk ivkfs` vfly dyÈF ivwc Èfml kIqf jFdf hY.`
'koeI vI styt, hvf (Klfa) ivwc nhIN itkI rih skdI. iewk styt ƒ bxfAux ivwc bhuq qwqF dI loV huMdI hY. sB qoN iËafdf pRyÈfn hox vflI gwl ieh hY ik lokF df BfrqI styt ivwcoN ivÈvfÈ AuW cuwkf hY jF AuW irhf hY. AunHF df styt dy iksy vI 'aMg` qy XkIn nhIN hY. ies df bhuq vwzf sbUq, muMbeI dy dihÈqgrdI hmilaF qoN bfad dyKx ivwc afieaf.``
''sYmUal hMitgtn nF dy AuW+y rfjnIqk sfieMsdfn, ijs dI kuJ smF pihlF hI mOq hoeI hY, df kihxf hY ik, 'rfjnIqk ivvsQf qoN ibnF, afriQk aqy smfijk ivkfs, awgy nhIN qur skdf.``
''idlcsp gwl ieh hY ik BfrqI lok bhuqy rfjnIqk lokF `qy iblkul Brosf nhIN rwKdy, ijnHF qoN ik ieh afs kIqI jFdI hY ik Auh rfjnIqk ivvsQf dy bfnxUM bxngy. ieh gwl iblkul swcI hY ik ijnHF isafsqdfnF ny rfjsI ivvsQf ƒ clfAuxf hY, lokF df AunHF `qy rwqI Br vI ivÈvfÈ nhIN hY. sB nslF dy isafsI lok BfvyN Auh swqf ivwc hn jF swqf qoN bfhr, lokF dIaF nËrF ivwc byieqbfry qy kwKoN hOly hn.``
''bhuqy vrgF dy lok, Kfs krky mwD ÈRyxI dy qF rfjnIqkF ƒ puwj ky nPrq krdy hn. jy bhuigxqI lokF df, AunHF isafsqdfnF `qy, ijnHF ny styt ƒ clfAuxf hY, ivÈvfÈ hI nhIN hY qF iPr Aus styt dI 'ishq` ikho ijhI hovygI?`` ''muMbeI dy dihÈqgrdI hmilaF qoN iewkdm bfad muMbeI ivwc lok rfjnIqkF dy iKlfP sVkF `qy AuWdy, ijnHF KbrF ƒ kuJ mIzIey cYnlF ny pRsfirq kIqf. lokF dy BVky roh qoN Gbrfey isafsqdfnF ny, mIzIey ƒ ieh ielËfm dyxf ÈurU kIqf ik mIzIaf AunHF dy iKlfP 'nPrq` PYlfa irhf hY. ijAuN hI isafsI lokF ny mIzIey `qy PfieirMg ÈurU kIqI, mIzIaf (ivÈyÈkr tI[ vI[) vfly zrdy mfry KuwzF ivwc jf vVy. ies zrpok vrqfry ny Auh aml rok idwqf jo ik afm lokF ny ÈurU kIqf sI qFik byeImfn qy nf-kfbl isafsqdfnF ƒ lFBy krky, lokF dI ÈkqI nfl iewk sfP-suQry lokqFqirk Bfrq df inrmfx kIqf jf sky.``
''iksy vI styt df iewk hor aihm aMg 'ibAUrokRysI` (aPsrÈfhI) huMdf hY. Bfrq ivwc aPsrÈfhI df hfl vI, lokF dIaF nËrF ivwc AunF hI GtIaf pwDr df hY, ijMnf ik isafsI lokF df. Bfrq dy bhuigxqI ibAurokRYtF ny, bhuq smF pihlF afpxI ËmIr qy aËfdI isafsqdfnF kol vyc idwqI sI ikAuNik AunHF dI 'qfkq`, isafsI lokF `coN inkldI hY aqy nfl hI ibAurokRYtF dIaF bdlIaF qy qrwkIaF vI qF isafsqdfnF dy hwQF ivwc hI hn.``
''bhuq sfry ibAurokRYt, rfjsI swqf clfAux vfilaF dI juMzlI df hI ihwsf bx cuwky hn. Auh afpxy afp ƒ lokF dy 'syvfdfr` nhIN smJdy blik 'mflk` smJdy hn. ijs jnqf leI AunHF ny kMm krnf sI, ienHF ibAurokRYtF df Aus nfloN sMprk iblkul tuwt cuwkf hY.``
''BfrqI styt df iewk hor ivÈyÈ aMg pulIs hY. sfry dyÈ ivwc pulIs df aks, bhuq ivgfV vflf hY. iewk iemfndfr qy siqkfrq mnuwK, BfvyN ijMnI mrËI musIbq ivwc hovy, pulIs dI mwdd lYx qoN pihlF keI vfr socygf.`` ''ËmInF `qy kbËf krn vfly, zrwg mfPIaf aqy smfj dy dUsry hor bdmfÈ ies leI hI 'kfmXfbI` nfl ivcr rhy hn ikAuNik AunHF ƒ iswDy jF aiswDy qOr `qy pulIs dI pUrI srpRsqI hfsl hY. pulIs asl ivwc, rfjnIqkF dI iewk 'vDI hoeI ÈfK` hI bx cuwkI hY.``
''koeI smF sI 'adflqI ZFcf, BfrqI styt df iewk siqkfrq aMg sI. pr awj dfavy nfl ikhf jf skdf hY ik lokF dIaF nËrF ivwc, hux Auh siqkfr qy ivÈvfs Kqm ho cuwkf hY. jy dfdy vloN Pfiel kIqy kys df PYslf, poqy ny hI suxnf hY qF ies ƒ 'inaF isstm` kihxf gunfh hY. 20-20 sfl purfxy kys adflqF ivwc rul rhy hn. Bfrq dy 95 PI sdI lok, suprIm kort qwk ies leI phuMc nhIN kr skdy ikAuNik vkIlF vloN leIaF jfx vflIaF motIaF PIsF dyx dy Auh smrwQ nhIN huMdy. 60 PI sdI qoN iËafdf lok, Auprokq vjHf krky, hfeIkortF qwk phuMc krn dI vI smrwQf nhIN rwKdy[[[.``
''mIzIaf, ijs ƒ lokqMqr df cOQf QMm mMinaf jFdf hY, afm lokF dIaF nËrF ivwc ivÈvfÈXog nhIN irhf. bhu- igxqI lok, hux mIzIey ƒ gMBIrqf nfl nhIN lYNdy. lok ieh smJdy hn ik mIzIaf vfilaF df afpo-afpxf svfrQ hY. mIzIey dI 'kfhl`, ivÈyÈkr ielYktRfink mIzIey dI, Aus qoN 'vwzI duÈmx` sfbq hoeI hY, ijs ny lokF dIaF nËrF ivwc mIzIey dI pRmfixkqf ƒ BfrI swt mfrI hY. mIzIey ƒ ieh gwl Buwl geI ik Auh mIzIaf hY, srkfr nhIN. mIzIey df iewk vwzf ihwsf imiQhfs ƒ 'aslI ieiqhfs` dwsx dI kucyÈtf ivwc, lokF ƒ guMmrfh kr irhf hY.`` itRibAUn afrtIkl df ilKfrI, aKIr ivwc svfl krdf hY - ''kI ieho ijhI dÈf ivwc Bfrq ivwc koeI kRFqIkfrI qbdIlI, inÈicq nhIN hY? Bfrq dIaF sfrIaF aihm sMsQfvF df lwigaf Qwlf- Bfrq ƒ iks idÈf vwl iljfvygf? ies aihm svfl df jvfb, lwBx dI loV hY.``
asIN smJdy hF ik ies aihm svfl df jvfb iswKF ny lgBg 25 sfl pihlF lwB ilaf sI. jdoN koeI vI styt afpxy dyÈ dy ÈihrIaF df byroktok kqlyafm kry, AunHF dy sB qoN pivwqr Dfrimk asQfn ƒ tYNkF-qopF nfl Zfh-ZyrI kry, AunHF dy ieiqhfs ƒ luwtx-sfVn vrgIaF kfrvfeIaF kry qF Aus ƒ 'bxy rihx` df koeI ieKlfkI jF isafsI hwk nhIN rihMdf. ies leI, iswK kOm ny 3 jUn, 1984 dy BfrqI POjI hmly qoN bfad, BfrqI styt nfloN nfqf qoV ilaf sI aqy aËfd dyÈ Kfilsqfn df aYlfn kIqf sI. awj Bfrq dy bhuigxqI lok vI ies nqIjy `qy hI phuMc rhy hn BfvyN AunHF dy pYmfny vwKo-vwKry hn. iewk qwQ inÈicq hY ik, BfrqI nkÈy ivwc kYd lokF ƒ, BfrqI styt dy ËulmF, by-iensfPIaF, iBRÈtfcfr afidk 'hiQafrF` qoN inËfq pfAux leI, iewk vfr ies styt ƒ toty-toty krnf pvygf. Bfrq, iewk bhu-kOmI dyÈ hY, ijs ƒ GwtigxqI bRfhmxvfdIaF ny afpxy kbËy hyT kIqf hoieaf hY. ienHF bRfhmxvfdIaF dI jkV qoVn qoN bfad, awz-awz kOmIaqF afpxI aËfd pRBU-swqf brkrfr rwKidaF XUropIan XUnIan dy dyÈF vFg sfAUQ eyÈIaf ivwc koeI ZFcf isrj skdIaF hn. ies sfAUQ eyÈIan ZFcy ivwc pfiksqfn, aPgfinsqfn, bMglf dyÈ, sRI lMkf, nypfl, iswkm, BUtfn, mfldIvs afid dyÈF ƒ vI Èfml kIqf jf skdf hY. sfAUQ eyÈIaf ivwc, sdIvI ÈFqI, KuÈhflI aqy sdBfvnf leI ieh hI iewko iewk hwl hY. kI BfrqI icMqk, pwqrkfr, dyÈ-Bgq ies lfeIn `qy socxf ÈurU krngy?

‘‘amrIkI pRDfn busL dI ivrfsq-afriQk mMdhflI, KUn-Krfbf, mwD eysLIaf aqy sfAUQ eysLIaf ivwc isafsI asiQrqf’’

20 jnvrI, 2009 nUM, imstr brfk husYn Ebfmf vloN, amrIkf dy pRDfn vjoN shuM cuwk lYx qoN bfad, imstr jfrj zbilAU busL dy rfj df awT sflf ‘kflf dOr’ Kqm ho jfvygf. pRDfn Ebfmf, agly cfr sflF dOrfn busL aYziminstrysLn vloN iKlfry ikMny ku kMzy `cug’ skxgy qy ikMny ku ‘Puwl’ iKVf skxgy, ies df jvfb qF smF hI dyvygf pr busL ny, amrIkI aqy dunIaf dy ieiqhfs ivwc iewk ‘mfVy pRDfn’ vflI ivrfsq hI CwzI hY. koeI hYrfnI nhIN ik vfl strIt, aYn[ bI[ sI[ vloN krvfey gey CykVly EpInIan pol anusfr 80 PI sdI amrIkn busL dy vfeIt hfAUs Cwzx `qy ‘sLukr’ mnf rhy hn. Auh BivwK ivwc busL nUM iksy rol ivwc vI nhIN vyKxf cfhuMdy aqy Aus nUM cuwp krky Gry bihx dI slfh dy rhy hn. inAUXfrk tfeImjL dy iewk kflm nvIs ny afpxI ilKq ivwc iliKaf hY ‘busL vloN Cwizaf igaf qbfhI df mlbf aqy sVFd imzl eIst qoN lY ky vfl strIt aqy myn strIt qwk aqy Aus df jLihr, svrgF nUM vI jLihrIlf kr irhf hY[[[.’ hYrfnI ies gwl dI nhIN hY ik busL, ieMnf asPl ikAuN hoieaf pr hYrfnI ies gwl dI hY ik jdoN busL nUM awz-awz ieMtrivAUaF ivwc puwiCaf jFdf hY ik kI Aus ny afpxy awT sflF dy rfj-kfj dOrfn koeI aYsI glqI kIqI, ijsdf Aus nUM pCqfvf hovy qF Auh bVI ZITqfeI nfl, ies df jvfb ‘koeI nhIN’ vrgy lihjy ivwc dy ky iPr socIN pYNdf ivKfeI idMdf hY. busL afpxIaF nIqIaF nUM ‘jMg smyN dy pRDfn’ (vfr tfeIm pRYjLIzYNt) dy prdy hyT ibafndf hY. Bfv jLfhr hY ik ‘jMg aqy ipafr ivwc sB kuJ jfiejL huMdf hY’, ies leI mYN jo vI kIqf hY, TIk hI kIqf hY.’
pRDfn busL dy jnvrI, 2001 ivwc pRDfngI sMBflx qoN lgBg 6 mhIny bfad hI 11 sqMbr, 2001 nUM amrIkf dihsLqgrdI hmilaF dI lpyt ivwc af igaf. Aus vyly busL nUM smuwcy sMsfr dIaF srkfrF, amrIkI lokF aqy kFgrs (hfAUs qy sYnyt) dI ibnF-sLrq hmfieq hfsl sI. ikAuNik aPgfinsqfn dI qfilbfn srkfr aqy Aus dy ‘mihmfn’ Esfmf ibn lfdyn, al jvfhrI afid (al-kfiedf dy mYNbr) nUM, dihsLqgrd hmilaF leI dosLI Tihrfieaf igaf, ies leI aPgfinsqfn dy iKlfP ‘jMg’ df aYlfn kr idwqf igaf. awT sfl bIqx bfad, hkIkq ieh hY ik lgBg 80 PI sdI aPgfinsqfn muV qfilbfn dy kbjLy ivwc hY. ies vyly aPgfinsqfn ivwc ‘nYto’ dIaF POjF smyq 50 hjLfr ivdysLI sYink hn aqy 30 hjLfr hor amrIkI sYink, aPgfinsqfn ivwc Byjy jf rhy hn. aPgfinsqfn ivwc dwb ky aPIm dI KyqI ho rhI hY. Esfmf jF al-jvfhrI smyq al-kfiedf dI lIzrisLp igRPqfrI qoN bcI hoeI hY. al kfiedf ny pfiksqfn dy kbfielI ielfikaF aqy sUbf srhwd nUM vI afpxy pRBfv hyT lY ilaf hY. aPgfinsqfn df tozI pRDfn krjLfeI, amrIkI bfzIgfrzF dI CwqrI hyT, kfbul ivwc hI bYTf hoieaf hY. ies nUM jy iewk iPkry ivwc kihxf hoey qF - ‘imsLn aPgfinsqfn-PylH’ ikhf jfvygf.
aPgfinsqfn imsLn nUM ivwcy Cwz ky, busL sfihb ny 2003 dy sLurU ivwc hI ierfk `qy Dfvf bol idwqf ikAuNik AuQy ‘lokF nUM mfrn vfly Kqrnfk mfrU hiQafr’ (vYpnjL afP mfs izstrwksLn) sn. ijhVf dosL ik bfad ivwc iblkul JUT sfbq hoieaf. ipCly lgBg 6 sfl ivwc, KusLhfl ierfk nUM qbfho-brbfd kr idwqf igaf hY. lwKF ierfkI mfry gey hn. ierfk ivwc amrIkf dI zyZ lwK dy krIb POj dI mOjUdgI dy bfvjUd AuQy inwq ‘afqmGfqI hmly’ jfrI hn. ierfkI lokF ivwc, busL leI ikMnI nPrq hY, ies df sbUq iewk ierfkI pwqrkfr vloN busL vwl vgHf ky mfry Auh do juwqy hn, ijnHF dI kImq ‘kroVF’ rupey aFkI geI sI pr AunHF ‘ieiqhfsk juwiqaF’ nUM qbfh kr idwqf igaf hY qFik ‘busL ivrfsq’ df sbUq, BivwK dIaF ierfkI pIVHIaF nf vyK skx.
ierfk jMg nUM jfrI rwKx dI inaf-sMgqqf hyT, amrIkI afriQkqf df Qwlf lgf idwqf igaf. lgfqfr pMj sfl, keI sO iblIan zflr, hr sfl ierfk jMg `qy Krc hox df nqIjf, amrIkf dI afriQk mMdhflI dy rUp ivwc sfhmxy hY. vfl strIt hyTF nUM izgI, aMqrrfsLtrI pRiswDI dy bYNk dIvflIey hoey, byrujLgfrI `c BfrI vfDf hoieaf, hfAUisMg ieMzstrI df BwTf bYTf, qyl dIaF kImqF kdy asmfn CUhx vfly 160 zflr `qy phuMcIaF aqy kdI DrqI ivwc Dwsx vfly 30 zflr `qy. pr busL nUM koeI Prk nhIN ipaf ikAuNik Aus ny afpxy Xfr-bfsLy aqy AunHF dIaF kMpnIaF nUM cMgI qrHF mflo -mfl kIqf.
2005 ivwc lueIjLIafnf ivwc afey hrIkyn kYtrInf ny, busL aYziminstrysLn dy ‘nslvfdI ichry’ qy vI Jfq pvfeI. kfly lokF nUM rfhq smwgrI Byjx ivwc nfkfm rihx vflI sMsQf-aYP[ zI[ ey[ nUM afrMB ivwc busL ny pUrf slfihaf. kYtrInf dOrfn, amrIkI isstm dI lfpRvfhI ny, Bfrq vrgy dysLF dy mIzIey nUM vI mOkf idwqf ik Auh kih skx ik sfzy qy quhfzy ivwc kI Prk hY?
busL aYziminstrysLn dI mwD-eysLIaf nIqI df hI iswtf hY jo ik awjkl iejLrfiel, ibnF zr-BYa dy gfjLf pwtI ivwc hmly kr irhf hY. iejLrfielI bMbfrI, imjLfielI hmilaF aqy tYkF-qopF nfl hmilaF ivwc hux qwk 600 qoN ijLafdf PlsqInI lok mfry jf cuwky hn aqy hjLfrF gMBIr jLKmI hoey hn. skUlF, msIqF, GrF sB nUM hmilaF df isLkfr bxfieaf jf irhf hY. mrn vfilaF ivwc vwzI igxqI aOrqF aqy bwicaF dI hY. ipCly 11 idnF qoN hmly by roktok jfrI hn. aMqrrfsLtrI BfeIcfrf qRfh-qRfh kr irhf hY pr busL aYziminstrysLn, iejLrfiel dI ipwT `qy KVHf hY. muslmfnF pRqI nPrq nfl Biraf busL aYziminstrysLn jfx qoN pihlF PlsqInIaF dI afpxI styt bxfAux dI qVp, cfhnF nUM, AunHF dy bwicaF qy aOrqF dy KUn dI ndI ivwc zob ky AunHF qoN qobf-qobf krvfAux df qlbgfr hY. ieh hI busL df imzl eIst sbMDI ivjLn sI.
busL aYziminstrysLn ny ijvyN aMqrrfsLtrI sMDIaF, kfnUMnF dIaF DwjIaF AuzfeIaF Aus `qy keI pusqkF ilKIaF jf skdIaF hn. ikwsf guaftfnfmf bya ivwc rwKy hjLfrF kYdIaF df hovy jF XUrpIan mulkF ivcly KuPIaf sYμlF ivwc AunHF ‘qy qsLwdd krn df, mnuwKI aiDkfr jQybMdIaF dIaF irportF mUMhoN bol rhIaF hn. amrIkf dI ‘homlYNz sikAuirtI’ ny ijvyN afpxy hI dysL dy nfgirkF nUM jLlIl kIqf, Aus ny dUsry sMsfr XuwD dOrfn, amrIkf ivcly jpfnIaF nfl kIqy slUk dI Xfd muV duhrf idwqI. amrIkf ivcly iswK vI hyt krfeImjL aqy ‘kfnUMnI hrfsmYNt’ df brfbr isLkfr hoey aqy ho rhy hn.
sfAUQ eysLIaf sbMDI busL dIaF nIqIaF leI, BivwK dIaF amrIkI srkfrF nUM hmysLf pCqfvf rhygf. ijvyN amrIkf ny dunIaf dy 183 dysLF vloN mnjLUr kIqI ‘nIAUklIar insLyD sMDI’ dI kbr bxf ky, Bfrq nfl nIAUklIar sMDI `qy dsqKq kIqy, Aus ny sfAUQ eysLIaf nUM qbfhI dy moV `qy ilaf ky KVHf kr idwqf hY. busL srkfr ny, Bfrq nUM aYnf cMBlf idwqf hY ik awj Bfrq pfiksqfn nfl Auh kuJ krn dI soc irhf hY, jo amrIkf ny ierfk nfl kIqf jF awj iejLrfiel gfjLf pwtI ivwc PlsqInIaF nfl kr irhf hY. Bfrq pRqI amrIkf dI ‘idl-PyNk nIqI’ df hI nqIjf hY ik Bfrq dy ihMdUqvIaF ny AuVIsf aqy krnftkf ivwc by rok tok eIsfeIaF df kqlyafm kIqf hY. Bfrq dy nksLy ivwc kYd muslmfn qy iswK GwtigxqIaF iewk lgfqfr sihm aqy BYa ivwc rih rhIaF hn ikAuNik BfrqI hfkmF vwl hux ‘sfhb’ dI ‘suvwlI’ awK hY. muMbeI bMb DmfikaF dI afV ivwc, amrIkf dI sLih `qy Bfrq ny pfiksqfn dy iKlfP aMqrrfsLtrI muihMm ivwZI hoeI hY. ies muihMm df aMq, ‘aMqrrfsLtrI hmfieq’ nfl pfiksqfn `qy hmly dI sUrq ivwc inklygf, ijs df mqlb iswK kOm dI qbfhI hY.
pRYjLIzYNt Ebfmf afpxy cfr sfl dy kfrjkfl dOrfn, busL aYziminstrysLn dy glq PYsilaF nUM, ikvyN Coty-Coty moV kwt ky, drusq kr skygf, ies bfry kuJ vI insLicq nhIN hY. pr iewk gwl spwsLt hY ik brfk Ebfmf df ijhVf imzl eIst aqy sfAUQ eysLIaf sbMDI kuJ ‘ieiqhfsk qy kfrgr’ kr skx df suPnf sI, Aus nUM busL ny jfx qoN pihlF ‘sMGxy DUMeyN dy bwdlF’ hyT kr idwqf hY. ieh bwdl kdoN Auzxgy aqy ierfkIaF, PlsqInIaF, ksLmIrIaF, KfilsqfnIaF afid sMGrsLsLIl kOmF leI afjLfdI df sUrj kdoN cVygf? ies `qy hfl dI GVI iewk pRsLn icMnH lwg igaf hY.

''sihjDfrI mfmlf bnfm ÈRomxI kmytI pRDfn dI XU-trn``

ipCly do-iqMn idnF qoN ÈRomxI kmytI vloN sihjDfrI muwdy `qy pMjfb aqy hirafxf hfeIkort ivwc dfKl hlPnfmy ƒ, 'vfps lYx` dIaF KbrF, mIzIey df muwK-iÈMgfr hn. 28 dsMbr ƒ ÈRomxI kmytI dI aMqirg kmytI dI gurU nfnk invfs ivKy cwlI lMmI mIitMg qoN bfad, mIzIey ƒ sMboiDq huMidaF ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy pRDfn s[ avqfr isMG mwkV ny ikhf - 'iswK dI pRIBfÈf bfry, hfeIkort ivwc ijhVf hlPIaf ibafn, ÈRomxI kmytI ny idwqf sI, Aus ivwc kuJ qbdIlIaF krky pyÈ kIqf igaf, jo srfsr glq hY. ies 'qbdIlI` dI pVqfl leI, iqMn mYNbrI pVqflIaf kmytI df gTn kIqf igaf hY, ijhVI do idnF ivwc afpxI irport pyÈ krygI qFik hlPIaf ibafn ivwc qbdIlI krn vfly dy iKlfP krVI kfrvfeI kIqI jf sky[[[[.``
ÈRomxI kmytI pRDfn ny, 'hlPIaf ibafn` qoN afpxf pwlf JfVn qoN bfad, ËubfnI-klfmIN pMjfb aYN²z hirafxf hfeIkort ƒ vI afpxIaF jfalI-awKF ivKfAuNidaF ikhf - 'pMjfb aYNz hirafxf hfeIkort ny, iswKF dI srbAuWc sMsQf ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI ƒ ijhVf iswKF dI pRIBfÈf bfry puwiCaf hY -ieh srfsr glq hY. hfeIkort dI ies kfrvfeI ƒ cYilMj kIqf jfvygf ikAuNik hfeIkort ny aijhf krky, ijQy iswKF dy Dfrimk mfmilaF ivwc dKl idwqf hY, AuQy BfrqI sMivDfn dI vI AulMGxf kIqI hY[[[`
pfTkjn! ies ƒ kihMdy hn - 'rotI Kfvo Èwkr nfl. dunIaf luwto mwkr nfl.` asIN afpxI ipClI ilKq ivwc spwÈt kIqf sI -
''ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI vloN aKOqI 'sihjDfrI` dy muwdy `qy, pMjfb aqy hirafxf hfeIkort ivwc 10 dsMbr (mnuwKI aiDkfr idvs dI 60vIN vrHygMZ mOky) ƒ dfier kIqf igaf 'hlPnfmf` ies qwQ df pRqwK sbUq hY ik gurduafrf aYkt, 1925 rfhIN hoNd ivwc afeI 83 sfl purfxI sMsQf - ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI ƒ, ihMdUqvI jmfq afr[ aYs[ aYs[ dy hvfly krn dIaF iqafrIaF 'mukMml` ho geIaF hn. qRfsdI ieh vI hY ik ÈRomxI kmytI vloN sihjDfrI muwdy `qy ivcfr krn leI bxfeI geI swq mYNbrI kmytI `coN Cy mYNbrF dI rfey ƒ axgOilaF krky, Auprokq hlPnfmf ilaf igaf hY. ieh Cy mYNbr suKdyv isMG BOr, ikrnjoq kOr, pRoPYsr sUbf isMG, gurcrnjIq isMG lFbf, jsvIr isMG sfbr aqy idlmyG isMG hn. swqvF mYNbr, ijsny hlPnfmf idvfAux ivwc 'kyNdrI BUimkf` inBfeI pRoPYsr anurfg isMG nF df ÈKs hY, ijsƒ ÈRomxI kmytI pRDfn avqfr isMG mwkV ny, iswK ieiqhfs qy rIsrc borz df cyarmYn vI Qfipaf hoieaf hY. ieh Auh hI anurfg isMG hY, ijsny nfnkÈfhI kYlM²zr df puwj ky ivroD kIqf sI aqy hux vI iesdy iKlfP sfiËÈF kr irhf hY - ijvyN ik afnMdpur sfihb df sQfpnf idvs, vwKrI qfrIK `qy mnfAux dI Kbr qoN sfhmxy afieaf hY. ÈRomxI kmytI pRDfn ƒ, afpxy hfl hI ivclI amrIkf PyrI mOky sihjDfrI muwdy, kUV sOdf sfD dy iKlfP kfrvfeI, iswK rYPrYNs lfiebryrI dIaF vsqUaF vfps muVfAux aqy iswK mYirj aYkt pfs krvfAux vrgy iviÈaF `qy iswK sMgqF ny cMgI qrHF Gyiraf. Auh iksy vI svfl df qswlIbKÈ jvfb nhIN dy sikaf aqy hr QF nfmoÈI df iÈkfr hoieaf. dunIaF Br dIaF iswK numfieMdf jQybMdIaF aqy pMQk ivakqIaF ny, ÈRomxI kmytI dy 'hlPnfmy` df puwjky ivroD kIqf hY. ieh hlPnfmf qurMq vfps ilaf jfxf cfhIdf hY aqy ÈRomxI kmytI vloN bIqy ivwc ies muwdy `qy ley gey PYsilaF (ijs dI rOÈnI ivwc, Bfrq srkfr ny 8 akqUbr, 2003 ƒ gËt notIPIkyÈn nMbr - aYs[ E[ 1190 eI jfrI kIqf sI, ijs anusfr gurduafrf coxF ivwc isrP kysfDfrI iswK ƒ hI vot pfAux df hwk sI nf ik iksy aKOqI sihjDfrI ƒ) anusfr nvF hlPnfmf dfier krnf cfhIdf hY.``
ieh gwl qswlI vflI hY, ik ÈRomxI kmytI dI aMqirg kmytI ny pMQ pRsq iswKF dy Ëordfr ivroD sfhmxy JukidaF kort ivcly hlPnfmy ƒ 'glq` krfr idwqf hY aqy ies ƒ 'suDfrn` leI iqafr hn pr ieh pVqflIaf kmytI dI 'zrfmybfËI` aqy srdfr mwkV dIaF 'mwkV-bfËIaF` iks ƒ AuWlU bnfAux leI hn? jy ÈRomxI kmytI vloN, sihjDfrI muwdy `qy ivcfr leI bxfeI geI swq mYNbrI kmytI `coN Cy mYNbrF dI rfey ƒ pfsy rwK ky, pRo[ anurfg isMG, avqfr isMG mwkV, pMjfb dy aYzvokyt jnrl aYc[ aYs[ mwqyvfl aqy Aus dy piqq muMzy pivwq mwqyvfl (ijhVf bfdl df kfƒnI slfhkfr vI hY) vloN kort ivwc 'bdilaf-hlPnfmf` dfier kIqf jFdf hY qF Ëfhr hY ik ieh bfdl dy hukm qoN ibnHF nhIN ho skdf aqy bfdl ƒ ieh hukm-nfgpur (afr[ aYs[ aYs[ dy hYWzkvfrtr) qoN hI afieaf ho skdf hY.
CykVlIaF mIzIaf irportF anusfr, pRo[ anurfg isMG ny, 'iswK ieiqhfs aqy irsrc borz` dI cyarmYnI qoN asqIPf dy idwqf hY, ijhVI cyarmYnI srdfr mwkV ny hI kuJ arsf pihlF Auhƒ bKÈI sI. pMjfb df aYzvokyt jnrl aYc[ aYs[ mwqyvfl, bfdl-twbr dI 'kfƒnI jIajfn` vI hY qy bfdl twbr Aus ƒ afpxy pirvfr df mYNbr hI igxdy hn, ieh sumyD sYxI df vI kfPI krIbI hY. ies mwqyvfl ny 1 meI, 2003 ƒ, cMzIgVH qoN CpdI aKbfr - 'ieMgilÈ itRibAUn` ivwc iewk afrtIkl iliKaf sI, ijs df isrlyK sI 'kI sihjDfrIaF ƒ ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dIaF coxF ivwc, vot dyx df hwk hoxf cfhIdf hY?` afpxy ies lMby-cOVy afrtIkl ivwc iswK ieiqhfs, gurduafrf aYkt, ies ivclIaF qrmImF afid sB ƒ burI qrHF qroV-mroV ky pyÈ kridaF mwqyvfl ny nf isrP 'sihjDfrIaF (ies ƒ ihMdU piVHaf jfvy) ƒ ÈRomxI kmytI coxF ivwc vot dyx dy hwk dI vkflq kIqI sI blik ies hwk qoN munkr hox vfilaF ƒ 'afpxf lok` qy 'prlok` dovyN gvfAux vfly hox dI iPtkfr vI pfeI sI. mwqyvfl dy 'rfDf-svfmI` hox dIaF knsoaF vI hn. hux mwqyvfl dy puwqr - 'Coty mwqyvfl` AurP pivwq mwqyvfl dI gwl krdy hF. ieh iewk 'piqq` afdmI hY (ho skdf hY ieh afpxy afp ƒ sihjDfrI smJdf hovy). adflq ivwc piqq pivwq mwqyvfl ny ikhf - 'ieqhfsk qOr `qy koeI dsqfvyjI sbUq nhIN imldy, ijs qoN ieh sfbq ho sky ik pihly nON gurU sfihbfn kysfDfrI sn[[[[[[` jy ieho ijhf kuPr, ieslfmIjgq ivwc iksy ny qoilaf huMdf qF hux qwk sMgsfr (pwQr mfr mfr ky mfrnf) df Pqvf kfËI mulfixaF ny idwqf hoxf sI. pr aPsos! awj bfdl dI agvfeI hyT, 'akflI dl` ijs aDogqI ƒ pRfpq ho cuwkf hY, Aus ivwc pMQ nfl DRoh krnf, hvn krny, itwky lfAuxy, sMkt mocn mMdrF ivwc zMzfAuq krnI, afÈUqoÈ dy pYrF ivwc bihxf, qFqirk Xwg krvfAuxy afid sB kuJ 'pMjfbIaq` df hI ihwsf bxf idwqf igaf hY.
qyjwsvI Kflsf pMQ dy Auh sfry spuwqr-spuwqrIaF vDfeI dy hwkdfr hn, ijnHF ny aKOqI sihjDfrI muwdy qy iewk ivAuNqbwD muihMm arMBI - ijs df nqIjf sB dy sfhmxy hY. ies smuwcI muihMm ivwc, Bfrq dy nkÈy dI kYd qoN bfhr bYTy 30 lwK iswKF aqy iswK mIzIey df ivÈyÈ Xogdfn hY, ijnHF ny ies muwdy ƒ iewk kyNdrI muwdy vjoN QF-QF AuBfiraf. ÈRomxI kmytI dI mfihr kmytI dy Cy mYNbrF `coN BfvyN kuJ mYNbrF ny bfad ivwc 'mOn` Dfrx krI rwiKaf pr kuJ mYNbrF ny 'iqwKf ivroD` jfrI rwiKaf aqy sMgqF ƒ 'aMdrUnI khfxI` qoN jfxUM krvfieaf, ijs leI Auh ivÈyÈ vDfeI dy hwkdfr hn. pr ajy pMQk ÈkqIaF ƒ cyqMn ho ky sfry muwdy `qy ivÈyÈ bfË-awK rwKx dI loV hY ikAuNik jy aMimRqsr qoN cMzIgVH qwk phuMcx `c 'hlPnfmf` bdl skdf hY qF aMqirMg kmytI dI mIitMg df PYslf vI bdilaf jf skdf hY.

‘‘ਸਾਲ 2009 ਦੀ ਮੁਬਾਰਕ ਆਮਦ ਬਨਾਮ ਗੁਲਾਮ ਸਿੱਖ ਕੌਮ’’

ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਚਾਲੇ ਅਰੁਕ ਤੁਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਿਨ, ਮਹੀਨੇ, ਵਰ੍ਹੇ ਬੀਤਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਮੁੱਕਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਵਰ੍ਹਾ ਮੁੱਕ ਜਾਣ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਨਵਾਂ ਵਰ੍ਹਾ ਆਉਣ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਕਿ ਬੀਤਿਆ ਨਾ ਸਹੀ, ਭਵਿੱਖ ਹੀ ਸਾਡੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ-ਉਮੰਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਲੋਚਾ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪੱਖ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦਕਾ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੈ¦ਡਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਤੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਦੇ%