“ਪ੍ਰਗਟਿਓ ਮਰਦ ਅਗੰਮੜਾ”

“ਕਰਤਾਰ ਕੀ ਸੌਗੰਧ ਹੈ ਨਾਨਕ ਕੀ ਕਸਮ ਹੈ,
ਜਿਤਨੀ ਭੀ ਹੋ ਗੋਬਿੰਦ ਕੀ ਤਾਰੀਫ ਵੋਹ ਕਮ ਹੈ।
ਹਰਚੰਦ ਮਿਰੇ ਹਾਥ ਮੇ ਪੁਰ ਜ਼ੋਰ ਕਲਮ ਹੈ,
ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਲਿਖੂੰ ਵਸਫ਼ ਕਹਾਂ ਤਾਬਿ ਰਕਮ ਹੈ।
ਇਕ ਆਂਖ ਸੇ ਕਿਆ ਬੁਲਬੁਲਾ ਕੁਲ ਬਹਿਰ ਕੋ ਦੇਖੇ,
ਸਾਹਿਲ ਕੋ ਯਾ ਮੰਝਧਾਰ ਕੋ ਯਾ ਲਹਿਰ ਕੋ ਦੇਖੇ।”
(ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖ਼ਾਂ ਜੋਗੀ)
ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਗੁਰੂ, ਅਕਾਲ ਦੇ ਭਗਤ, ਨਿਡਰ ਜਰਨੈਲ ‘ਗੁਰੂ ਗਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ’ ਦੀਆਂ ਰਹਿਮਤਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ਉਂਤੇ ਉਤਾਰਿਆ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿਫਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਥੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ‘ਤੇ ਕੀਤੇ ਉਪਕਾਰ ਨਹੀਂ ਮੁੱਕਦੇ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਕ ਮਹਾਨ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ, ਉਂਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ, ਕ੍ਰਾਤੀਕਾਰੀ ਸੁਧਾਰਕ, ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਬੇਜੋੜ ਲਿਖਾਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਕਈ ਫਿਰਕੂ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਇਸਲਾਮ ਵਿਰੋਧੀ ਤੇ ਹਿੰਸਾਵਾਦੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਮੰਨੂੰਵਾਦੀ ਗਾਂਧੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ‘ਭੁੱਲੜ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ’ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਹਿੰਸਾਵਾਦੀ ਵੀ ਲੱਗੇ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਜਿਹਾ ਕਿ ਵਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਜਗਤ ਉਧਾਰਕ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਲਗਾਵ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਜਿਆਦਾ ਨਿਗਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ‘ਭੁੱਲੜ’ ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ, ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਆਹੂ ਲਾਹ ਰਹੀ, ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਇਹਨਾਂ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਲਹੂ ਲਿੱਬੜੀ ਦਿਸਦੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ, “ਚੂ ਕਾਰ ਅਜ਼ ਹਮਾ ਹੀਲਤੇ ਦਰ ਗੁਜ਼ਸਤ,
ਹਲਾਲ ਅਸਤ ਬੁਰਦਨ ਬ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਦਸਤ।”
ਜਦੋਂ ਜ਼ਾਲਮ ਹਰ ਹੱਦ ਟੱਪ ਜਾਵੇ ਤੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਰਾਹ ਨਾਂ ਬਚਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਉਠਾਉਣੀ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਇਹੀ ਕੀਤਾ। ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਧ ਰਹੇ ਇਸਲਾਮੀਂ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਨੂੰ ‘ਗੁਰੂ ਗਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ’ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਨੇ ਠੱਲ ਪਾਈ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਲੇ ਸ਼ਾਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,
“ਨਾ ਕਹੂੰ ਅਬ ਕੀ, ਨਾ ਕਹੂੰ ਤਬ ਕੀ,
ਅਗਰ ਨਾ ਹੋਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸੁਨੰਤ ਹੋਤੀ ਸਭ ਕੀ”
ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਸੀ। ਸੋ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਦੇ ਮੁੱਠੇ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਇਆ।
ਇਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਕ ਵੀ ਲੜਾਈ ਦੁਨੀਆਂ ਉਂਤੇ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਲੜਾਈ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਜਰ, ਜ਼ੋਰੂ, ਜ਼ਮੀਨ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਲੜੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੰਗ ਸੀ ਅਣਖ਼, ਸਵੈਮਾਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ‘ਤੇ ਚੜਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। 14 ਦੀਆਂ 14 ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਚੜਾਈ ਕਰਕੇ ਆਏ ਦੁਸ਼ਮਨ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪੂਰਾ ਲੋਹਾ ਲਿਆ ਤੇ ਜਬਰਦਸਤ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੀਤੇ। ਦੁਸ਼ਮਨ ਭਾਂਵੇ 40 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 10 ਲੱਖ ਹੋਵੇ। ਰਹੀ ਗੱਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ’ ਜੀ ਕਦੇ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਬੈਠਣੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬੁੱਤ ਪੂਜਕ ਹਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ‘ਬੁੱਤ ਸ਼ਿਕਨ’, ਜਾਤ ਪਾਤੀ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਾਹਮਣਵਾਦ ਖੜਾ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਦੋ ਪਿੱਲਰਾਂ ‘ਤੇ ਹੈ। ਸੋ ਮਨੁਖਤਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੰਗ-ਏ-ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਜੂਝਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ‘ਭੁੱਲੜ’ ਹੀ ਲੱਗਣਗੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਸੀਤਾ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤੇ ਸਾਰੀ ਲੰਕਾ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਸੜਵਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ‘ਭਗਵਾਨ’ ਰਹੇਗਾ। ਖੈਰ.....
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਜ 30 ਮਾਰਚ 1699 ਈ: ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ। ਸਭ ਜਾਤਾਂ ਵਰਣਾ ਦੇ ਬੰਦੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਫੌਜ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਸ ਮਹਿਲ ਦੀ ਨੀਂਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਓਸ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਇੱਟ ਅੱਜ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਹੜੇ ਚਾਰ ਵਰਣਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਹਿਬ ਨੇ ਇਕ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਬਾਟੇ ਵਿਚੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਤੇ ਸਭ ਦੇ ਸ਼ਸ਼ਤਰ ਸਜਾ ਕੇ ਇਕ ਰੂਪ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜ ‘ਤੇ ਫਿਰ ਕਈ ਜਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਛਕਾ ਕੇ ‘ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕੀ ਫੌਜ’ ਤਿਆਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।......ਤੇ ਏਸ ਫੌਜ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਇਨਕਲਾਬ ਲਿਆਂਦਾ ਉਹ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ,
“ਉਂਥੇ ਚਿੜੀਆਂ ਨੇ ਬਾਜਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹਿਆ ਜਾਪੇ,
ਅੱਖਾਂ ਉਂਘੜ ਗਈਆਂ ਸਾਰੇ ਜੱਗ ਦੀਆਂ।
ਅੱਗੜ ਪਿੱਛੜ ਖਲੋਗੇ ਜਾ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ,
ਪੰਜੇ ਮੂਰਤਾਂ ਮੋਹਣੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ।
ਦਸਵੇਂ ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਫੌਜ ਬਣਾਈ ਜਿਹੜੀ,
ਓਹਨੇ ਜਿੱਤਣਾ ਏ ਚੌਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ।
ਓਦੋਂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਪਾਣ ਚੜ ਗਈ,
ਖੰਡਾ ਛੋਹ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਪਤਾਸਿਆਂ ਨੂੰ”
ਸਚਮੁੱਚ ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੋਈ ਮਾਮੂਲੀ ਸ਼ਰਬਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਹ ਤਾਂ ਪਤਾਸਿਆਂ ਦੇ ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਖੰਡੇ ਦੀ ਚੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਪਾਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਛਕ ਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤਲੀ ‘ਤੇ ਟਿਕਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦੇਣੀ ਪਈ,
“ਕਲਗੀਂ ਵਾਲਿਆ ਤੇਰੇ ਸਕੂਲ ਅੰਦਰ
ਮੈਂ ਤਾਂ ਸੁਣਿਆਂ ਸੀ ਲਗਦੀ ਫੀਸ ਕੋਈ ਨਾ।
ਸੋਭਾ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਂ ਦਾਖਲ ਆਣ ਹੋਇਆ,
ਦੇਣੇ ਪੈਣਗੇ ਬੀਸ ਤੇ ਤੀਸ ਕੋਈ ਨਾ।
ਐਸੀ ਜੱਗ ‘ਤੇ ਕਾਇਮ ਮਿਸਾਲ ਕੀਤੀ,
ਜੀਹਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ‘ਤੇ ਕਰਦਾ ਰੀਸ ਕੋਈ ਨਾ।
ਝਾਤੀ ਮਾਰੀ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਜਮਾਤ ਅੰਦਰ,
ਪੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਧੜਾਂ ‘ਤੇ ਸੀਸ ਕੋਈ ਨਾ”
ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਖੁਦ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕੀਮਤ ਆਪਣੇ ਸਮੇਤ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਰ ਕੇ ਉਤਾਰੀ। ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਲੁਕੋਇਆ। ਦੋਹੇਂ ਵੱਡੇ ਸਹਿਬਜਾਦੇ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਚਮਕੌਰ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਵਾ ਲਏ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੇ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਦਾ ਭਾਣੇ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾਇਆ,
“ਹੱਸ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਿਆ ਜਦ ਲਾਲ ਛੁਟੇਰਾ,
ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਵੇਂ ਹੋ ਗਿਆ ਉਹ ਬੇਰਾ ਬੇਰਾ,
ਉਂਗਲੀ ਲਾ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਉਹਨੂੰ ਵੀਰ ਵਡੇਰਾ,
ਹੱਥ ਬੰਨ ਬੋਲੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਵਾਹ ਭਾਣਾ ਤੇਰਾ,
‘ਤੇਰਾ ਤੁਝ ਕਉ ਸਉਪਤੈ ਕਿਆ ਲਾਗੈ ਮੇਰਾ,
ਹੁਕਮ ਰਜ਼ਾਈ ਚੱਲਣਾ ਜੋ ਕਰੇਂ ਚੰਗੇਰਾ,
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਧੰਨ ਤੇਰਾ ਜੇਰਾ,
ਪੰਥ ਵਸੇ ਮੈਂ ਉਂਜੜਾਂ ਮਨ ਚਾਉ ਘਨੇਰਾ”
(ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ)
ਏਡੀ ਵੱਡੀ ਕੀਮਤ ਦੇਣੀ ਪਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਉਣ ਦੀ ਤੇ ਖੁਦ ਛਕਣ ਦੀ, ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਉ ‘ਧਰਮ ਚਲਾਵਨ ਸੰਤ ਉਭਾਰਨ’ ਲਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਾਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿੱਛੋਂ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲਈ। ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਾਉਣਾ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕੋਈ ਪਾਖ਼ੰਡੀ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਤੇ ਸ਼ਰਬਤ (ਰੂਹ ਅਫ਼ਜ਼ਾ) ਪਾ ਕੇ ਉਂਗਲ ਵਿਚ ਸੂਈ ਮਾਰ ਆਪਣੇ ਖੂਨ ਦਾ ਇਕ ਤੁਪਕਾ ਉਸ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਕੇ ਕਹੇ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਜ਼ਾਮ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਐ।ਖੂਨ ਦਾ ਇਕ ਤੁਪਕਾ? (ਹੈ ਨਾ ਮਜ਼ਾਕ), ਸਾਰਾ ਸਰਬੰਸ ਵਾਰਨਾ ਪੈਂਦੈ। ਤੇ ਏਥੇ ਤਾਂ ਸਾਧ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਲਾਣਾ ਬਾਣਾ (ਨਿੱਜੀ ਪਰਿਵਾਰ) ਅਮਰੀਕਾ ਭੇਜ ਦਿੱਤੈ ਤੇ ਆਪ ਗੁਫਾ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੰਗ ਰਿਹੈ। ਖੈਰ...
ਹਜ਼ਰਤ ਈਸਾ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਸੂਲੀ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਤਾਹਨਾ ਮਾਰਿਆ, “ਹੇ ਰੱਬਾ ਜੋ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕਸ਼ਟ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈਂ ਉਹ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਾ ਦੇਈਂ” ਏਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਈਸਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ੳੋਂ ਨਰਾਜ਼ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ 12 ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸਾਥ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਮਾਮੂਲੀ ਮਛੇਰੇ ਹਾਂ।
ਜੇ ਰਹਿਬਰ ਸਮਰੱਥ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਹਾਂ ਕੁਝ ਚਿਰ ਲਈ ਗਲਤੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਮੁੜ ਕੇ ਫਿਰ ਉਸੇ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਤੱਕੋ ਚਮਕੌਰ ਗੜ੍ਹੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ। ਗੁਰੂ ਸਹਿਬ ਨੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਿਹਣਾ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਸਿਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਗਿਆ,
“ਜੇ ਸੁਖੁ ਦੇਹਿ ਤ ਤੁਝਹਿ ਅਰਾਧੀ ਦੁਖਿ ਭੀ ਤੁਝੈ ਧਿਆਈ ॥2॥
ਜੇ ਭੁਖ ਦੇਹਿ ਤ ਇਤ ਹੀ ਰਾਜਾ ਦੁਖ ਵਿਚਿ ਸੂਖ ਮਨਾਈ ॥3॥”
ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮਦੀਨੇ ਕੋਲ ਕੋਹਦ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਲੜੀ। ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਰਬੀਆਂ ਨਾਲ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 5000 ਸੀ। ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ 2500 ਦੇ ਕਰੀਬ ਸਿਪਾਹੀ ਸਨ। ਫਰਕ ਦੁੱਗਣਾ ਸੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅੱਲਾ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ, “ਹੇ ਖੁਦਾ, ਜੇ ਅੱਜ ਮੈਂ ਇਹ ਜੰਗ ਹਾਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕੱਲ ਨੂੰ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ” ਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਰੋ ਪਏ।
ਏਧਰ ਤੱਕੋ 10 ਲੱਖ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਖਲੋਤੇ 40 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ‘ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ’ ਜੋਰ ਨਾਲ ਇਕ ਨਾਹਰਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ,
“ਨਾ ਡਰੋਂ ਅਰ ਸਿਉ ਜਬ ਜਾਇ ਲਰੋਂ,
ਨਿਸਚੈ ਕਰ ਅਪੁਨੀ ਜੀਤ ਕਰੋਂ”
ਇੱਕ ਪਾਸੇ 2500 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 5000 ਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ 40 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 10 ਲੱਖ। ਫਰਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜਾਨ ਤੋਂ ਪਿਆਰੇ ਸਿੰਘਾਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁਤਰਾਂ ਨੂੰ ਥਾਪੜੇ ਦੇ ਕੇ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਭੇਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੰਗ ਵਿਚ ਜੂਝਣ ਜਾ ਰਹੇ ਸਿੰਘ ਵੀ ਉਂਚੀ-ਉਂਚੀ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ,
“ਜਬ ਆਵ ਕੀ ਅਉਧ ਨਿਧਾਨ ਬਨੈ,
ਅਤਿ ਹੀ ਰਣ ਮੈ ਤਬ ਜੂਝ ਮਰੋਂ”
ਰਹਿਬਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਗਿਣੇ ਚੁਣੇ ਜਰਨੈਲ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜ ਸਕਿਆ।
ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਸੂਬੇ ਮਕਦੂਨੀਆਂ ਤੋਂ ਤੁਰਿਆ ਅਲੈਗ਼ਜ਼ੈਡਰ ਉਰਫ ਸਿਕੰਦਰ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਮੁਲਕ ਫਤਹਿ ਕੀਤੇ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਇਆ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਐਸੇ ਹੱਥ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਤਲੁਜ ਨਹੀਂ ਟੱਪ ਸਕਿਆ ਤੇ ਉਂਥੋਂ ਹੀ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਗਿਆ।
ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਜਰਨੈਲ ਹੈ ਫਰਾਂਸ ਦਾ ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਬੋਨਾਪਾਰਟ। ਬਿਨਾ ਸ਼ੱਕ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਕਮਾਂਡਰ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਜੰਗਾਂ ਲੜੀਆਂ ‘ਤੇ ਜਿੱਤੀਆਂ। ਪਰ ਵਾਟਰਲੂ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕਮਾਂਡਰ ਵੈਲਿੰਗਟਨ ਨਾਲ ਲੜੀ ਲੜਾਈ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਥੋੜੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਕਣੀਆਂ ਨਾਲ ਮੈਦਾਨ ਗਿੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਥੋੜੇ ਪੈਰ ਤਿਲਕੇ ਤੇ ਇਹ ਹੌਸਲਾ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਜੂਝ ਮਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਦੁਸ਼ਮਨ ਸਾਹਵੇਂ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਇਕ ਗੁੰਨਾਮ ਟਾਪੂ ਸੇਂਟ ਹੈਲੀਨਮ ਵਿਚ ਨਮੋਸ਼ੀ ਭਰੀ ਮੌਤ ਮਰ ਗਿਆ। ਤੀਜਾ ਜਰਨੈਲ ਹੈ, ਅਡੌਲਫ ਹਿਟਲਰ, ਜਰਮਨ ਦਾ ਡਿਕਟੇਟਰ ਹਿਟਲਰ। ਇਸ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸਿਰਫ ਨਸਲੀ ਸੀ। ਹਲਾਂਕਿ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਉਂਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਜਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਦਿੱਤਾ। 60 ਲੱਖ ਯਹੂਦੀ ਗੈਸ ਦੀਆਂ ਭੱਠੀਆਂ ਵਿਚ ਸਾੜ ਦਿੱਤੇ। ਢਾਈ ਕਰੋੜ ਬੰਦੇ ਦਾ ਕਾਤਲ ਤੇ ਅੱਧੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਅਮਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹਿਟਲਰ ਅੰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰ ਗਿਆ, ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਐਵਾ ਬਰਾਉਨ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰੀ ਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਈ। ਭਾਂਵੇ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਜਰਨੈਲ ਹੋਏ ਨੇ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਹਿਲਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵੱਡੇ ਜਰਨੈਲ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।ਪਰ, ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ‘ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ’ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਜਰਨੈਲ ਕਾਤਲ ਸਨ, ਲਾਲਚੀ ਸਨ ਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਅੰਤਲੇ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਬੁਜ਼ਦਿਲੀ ਵਿਖਾਈ। ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਉਜਾੜੇ ਲਈ ਸਨ। ਤੇ ਏਧਰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਮਨੁਂਖ ਜਾਤੀ ਦੇ ਮਾਨ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਸਨਮੁਖ ਜੂਝਦੇ ਸਨ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਕੇ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ,
“ਚਿਹਾ ਸ਼ੁਦ ਕਿ ਚੂੰ ਬਚਗਾਂ ਚਾਰ,
ਕਿ ਬਾਕੀ ਬਿਮਾਦਸਤ ਪੇਚੀਦਾ ਮਾਰ”
ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਤੂੰ ਬੜਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਵੇਂਗਾ ਕਿ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਪਰ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਕੁੰਡਲੀਆ ਸੱਪ ‘ਖ਼ਾਲਸਾ’ ਅਜੇ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟਾਪਾਂ ਥੱਲੇ ਐਸੀ ਅੱਗ ਬਾਲਾਂਗਾ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇਕ ਘੁੱਟ ਵੀ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਤੀਰ ਮਾਰਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਫਰਨਾਮੇ ਵਿਚ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,
“ਕਿ ਆਂ ਖ਼੍ਵਾਜਾ ਮਰਦੂਦ ਸਾਯਹ ਦੀਵਾਰ,
ਬਮੈਦਾਂ ਨਿਆਮਦ ਬਮਰਦਾਨਹ ਵਾਰ।34।
ਦਰੇਗਾ ਅਗਰ ਰੂਇ ਓ ਦੀਦਮੇ,
ਬਯਕ ਤੀਰ ਲਾਚਾਰ ਬਖ਼ਸ਼ੀਦਮੇ।35।”
ਕਿ ਇਸ ਫੌਜ ਦਾ ਬੁਜ਼ਦਿਲ ਸਰਦਾਰ ਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਦੇ ਓਹਲੇ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਬਹਾਦਰਾਂ ਵਾਂਗ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਅਫਸੋਸ ਜੇ ਮੈਂ ਕਿਤੇ ਉਸਦਾ ਮੂੰਹ ਤੱਕ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਇਕ ਤੀਰ ਜਰੂਰ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੰਦਾ।
ਤੇ ਗੁਰੂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਤੀਰ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸੋਨਾ ਲੱਗਿਆ ਹੰਦੈ, ਜੋ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀਂ ਹੋ ਜਾਵੇ ਉਸ ਦੀ ਮਲਮ ਪੱਟੀ ਲਈ ਤੇ ਜੋ ਮਾਰਿਆ ਜਾਵੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਕ੍ਰਿਆਕਰਮ ਲਈ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸਿਰਫ ਸ਼ਸ਼ਤਰ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਹੀ ਧਨੀ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਚੱਲਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਕਵੀਆਂ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਉਂਗਲਾਂ ਪਾ ਲਈਆਂ। ਜਾਪ ਸਾਹਿਬ, ਅਕਾਲ ਉਸਤਤਿ, 33 ਸਵੱਯੇ, ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ, ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਾਪ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 735 ਉਪਨਾਮ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵਰਤੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ 85 ਦੇ ਕਰੀਬ ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਨਾਮ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਮ ਕੁਰਾਨ ਮਜੀਦ ਵਿਚ ਆਏ ਉਪਨਾਮਾਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖ ਹਨ। ਠੀਕ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਠੀਕ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਣਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਇਆ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਿਰੇ ਬੋਲੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਹਰ ਵੀ ਸਨ। ਅਰਬੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪੂਰਨਤਾ ਤੱਕ ਸੀ। ਫ਼ਾਰਸੀ ਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਚੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਬਿਹਾਰੀ, ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ, ਮਾਝੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਹੁੰਆਂ ‘ਤੇ ਸਨ। ਦੈਤਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕੋ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਿੰਨ ਬੋਲੀਆਂ (ਪੰਜਾਬੀ, ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ) ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੋਈ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਮਾਹਰ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿਚ ਰਚੀ ਮਹਾਨ ਕ੍ਰਿਤ ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ ਤੇ ਫ਼ਤਹਨਾਮਾ ਕਿਸੇ ਕਠੋਰ ਤੋਂ ਕਠੋਰ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਹਲੂਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਅਸਥਾਨ ਇਕ ਕਵੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਖ ਉਂਚੀ ਮਹਾਨਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। 32 ਕੁ ਸਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅੰਦਰ ਏਨੀਆਂ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਚਨੀਆਂ ਕਿਸੇ ਚਮਤਕਾਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਪੈਗੰਬਰ, ਰੱਖਿਅਕ, ਸੰਤ, ਕਵੀ, ਭਗਤ, ਕਲਾਕਾਰ, ਸੁਧਾਰਕ, ਰੂਹਾਨੀ ਆਗੂ, ਵਿਦਵਾਨ, ਜਥੇਦਾਰ, ਨੀਤੀਵਾਨ, ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ, ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਬੇਮਿਸਾਲ ਤੀਰ ਅੰਦਾਜ਼, ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਧਨੀ, ਸ਼ਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਨਿਮਰਤਾ ਦੇ ਪੁੰਜ, ਸੰਸਾਰਕ ਪੀੜਾਂ ਹਰਨ ਵਾਲੇ ਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸ਼ੀਅਤ ਬਾਰੇ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਲਿਖੀ ਜਾਵਾਂਗੇ ਘੱਟ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉਪਕਾਰ, ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ, ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਨੀਆਂ ਅਸੰਭਵ ਹਨ। ਅੱਗੇ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਲੇਖਕਾਂ, ਕਵੀਆਂ, ਫਿਲਾਸਫਰਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਾਏ ਅਨੁਸਾਰ, “ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸ਼ੀਅਤ ਵਿਚੋਂ ਨੌਂ ਰਸ ਝੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਅੱਗੇ ਕੋਈ ਅੜ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।”
“ਸ਼ੀਲ ਰਸ ਸ਼ਾਇਰ, ਰਸੀਲੇ ਰਣ ਰੰਗ ਧੀਰ।
ਜੰਗ ਜੁਰੈ ਜੈਤਵਾਰ, ਕਰਨੀ ਕੁਬੇਰ ਕੀ।”
ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਾਗਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੀਰ ਰਸ ਵਿਚ ਗੁੱਝੇ, ਜੰਗ ਜੇਤੂ ਅਤੇ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ।। ਸੈਨਾਪਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਕੀ ਬਰਛੀ ਚਹੁੰ ਚਕ ਮੈ ਜਾਨੀ ਹੈ’। ਕਵੀ ਲੱਖਣ ਰਾਇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈ ਲਹਿਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ‘ਕਲਮ ਤੇ ਤੇਗ਼’ ਨਾਲ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਉਂਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਕਵੀ ਮੰਗਲ ਰਇ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ,
“ਆਨੰਦ ਦਾ ਵਾਜਾ ਨਿਤ ਵੱਜਦਾ ਅਨੰਦਪੁਰ,
ਸ਼ੁਣ ਸੁਣ ਸੁਧ ਭੁੱਲਦੀ ਏ ਨਰ ਨਾਰ ਦੀ।
ਸੁਵਣੇ ਨ ਦੇਂਦੀ ਸੁਖ ਦੁੱਜਨਾ ਨੂੰ ਰਾਤ ਦਿਨ,
ਨਉਬਤ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਮ ਕੋਈ ਦਾਤਾ ਦੇਖਿਆ ਨ,
ਦਾਤਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਮ ਸੁਣੇ ਨ ਦੇਖੈ ਨੈਨ।”
ਗੁਣੀ ਨਾਲ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਦਾਰਤਾ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜ਼ਾਲਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ। ‘ਗੁਨੀ ਸੋ ਉਦਾਰ, ਤੋਰਾ ਦਾਰ ਤਰਵਾਰ ਕੋ’। ਅਣੀ ਰਾਇ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਰਣ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ‘ਤੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਹੀ ਨੂਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ‘ਤੇਗ਼ ਬਲੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਚੜ੍ਹੇ ਰਨ ਕੋ ਮਨ ਕੋ ਜੁ ਹੁਲਾਸਾ’
ਕਵੀ ਗੋਪਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਹੀ ਅਹੰਕਾਰ ਤੇ ਮੋਹ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ‘ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਪ੍ਰਤਾਪ ਤੇ, ਕਾਟਿ ਅਹੰ ਮਮ ਫ਼ਾਸਿ’।
ਲਤੀਫ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬੜਾ ਉੱਚਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਿਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਇਆ ਉਹ ਮਹਾਨ ਸੀ। ਖ਼ਤਰੇ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸਤਕਲਾਲ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਾ ਛੱਡਿਆ। ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੁਰਅਤਿ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਿਦੇਖਣ ਲਾਇਕ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਬੇ-ਲਗ਼ਾਮੇ ਲੋਕ ਇਕੋ ਲੜੀ ਵਿਚ ਪਰੋਏ ਗਏ ਅਤੇ ਯੋਧੇ ਬਣੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਇਕ ਰੂਹਾਨੀ ਰਹਿਬਰ, ਜੰਗ ਵਿਚ ਇਕ ਨਿਰਭੈ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਇਕ ਫ਼ਕੀਰ ਲੱਗਦੇ ਸਨ।
ਕਨਿੰਘਮ ਅਨੁਸਾਰ, “ ਸਿਰਫ ਸੰਸਾਰਕ ਕਾਮਯਾਬੀ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਨਹੀਂ। ਵਡੱਤਣ ਤਾਂ ਸਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵੱਲ ਲੀਡਰ ਜਾਂ ਆਗੂ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਦੋਖੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਦੋ ਰਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਉਂਚਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਸਿਖਾਂ ਵਿਚ ਅਥਾਹ ਜਜ਼ਬਾ ਭਰਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਐਸੀ ਰੂਹ ਫੂਕੀ ਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਿਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਸਗੋਂ ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਤਕੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਕਲ ਅਤੇ ਸ਼ਕਲ ਦੋਹੇਂ ਬਦਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਸਿਖ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ (ਸਿਖ ਨੇ) ਉਹ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕਰ ਵਿਖਾਏ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਲੋਂ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ।”
ਗਾਰਡਨ, “ਜਨਤਾ ਦੀਆਂ ਮੁਰਦਾ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪਾਈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ, ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ, ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਨੀਤੀਵਾਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਮੌਜ਼ੂਦ ਸਨ। ਉਸ ਬਿਖੜੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਉਹ ਹੀ ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਸਿਖਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਚਾਅ ਭਰਿਆ ਤੇ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ ਰਹਿਤ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ”। ਮੈਕਾਲਿਫ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜਾਦੂਈ ਤਾਕਤ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂਈ ਅਸਰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ‘ਤੇ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨੇ ਲਿਤਾੜੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਯੋਧੇ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਖ ਗੁਰੂਆਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਰਨੈਲ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਖਿਆਲ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਵਾਂਢੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਦੁਰਕਾਰ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਅਖੌਤੀ ਨਾਪਾਕਾਂ ਵਿਚ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂਹਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਐਸੀ ਸ਼ਕਤੀ ਭਰੀ ਕਿ ਉਹ ਯੋਧੇ ਹੋ ਨਿੱਬੜੇ ਤੇ ਫਿਰ ਯੋਧੇ ਵੀ ਐਸੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ, ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਵਫਾਦਾਰੀ ਨੇ ਆਗੂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਮਾਯੂਸ ਨਾ ਕੀਤਾ।
ਗੋਕਲ ਚੰਦ ਨਾਰੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਚਿੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਜਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਸਿਖਾਈ ਹੈ। ਲਾਲਾ ਦੌਲਤ ਰਾਏ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਬਾਤ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੁੱਛਦਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਰਕਾਰਿਆ ਤੇ ਫਿਟਕਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਿੱਲਤ ਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨਾ ਨਿਰੋਲ ਤੇ ਇਕ ਮਾਤਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਸੀ। ਸੋ ਜੋ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ, ਜਿਸ ਪਾਸੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਖਿਆਲ ਤੱਕ ਨਾ ਆਇਆ, ਜਿਹੜਾ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਨੀਵਾਂ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਕੰਮ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦਰਬੰਸੀਂ ਰਾਜਿਆਂ ਤੇ ਬਹਾਦਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸੁੱਝਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਮਰ ਕਸ ਲਈ ਤੇ ਪੂਰਾ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ। ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕੁਝ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ‘ਬਦ-ਆਮਨ’ ਨਾ ਕੱਢ ਸਕੇ। ਇਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦੂਜੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਗੁਲਾਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੌਮ ਦਾ ਕਾਫਰ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਤੇ ਫੇਰ ਸਰਦਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਆਖਰੀ ਇੱਟ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ।
“ਜੋ ਕੰਮ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮਿਲ ਕੇ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ। ਜੋ ਪੀਸ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਰਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਹੀਣਿਆਂ ਵਾਂਗੂ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਉਂਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ, ਗਲ ਨਾਲ ਲਗਾਇਆ ਤੇ ‘ਗੁਰੂ ਕਾ ਬੇਟਾ’ ਆਖਿਆ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜ ਕੇ ਸਰਦਾਰ ਬਣਾਇਆ” ਸਾਧੂ ਟੀ.ਐਲ਼.ਵਾਸਵਾਨੀ.।
ਸਕਾਟ ਵੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਉਂਚ ਖ਼ਿਆਲ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਜੋਤ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੋਤ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਜ੍ਵ੍ਵਲਤ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇ ਇੱਕ ਸ਼ਮ੍ਹਾਂ ਦੂਜੀ ਸ਼ਮ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਹੀ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ “ਧਰਮ ਚਲਾਵਨ ਸੰਤ ਉਬਾਰਨ ਦੁਸ਼ਟ ਦੋਖੀਅਨ ਕੋ ਮੂਲ ਉਧਾਰਨ” । ਸਰ ਚਾਰਲਸ ਗਫ਼ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਅੱਤ ਸਿਆਣਾ, ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਾਲਾ, ਪਵਿੱਤਰ, ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰੰਗਣ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ, ਆਗੂ ਗਿਣਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਮਾਰ ਕੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਕੌਮ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ” ।
ਮੈਕਗਰੇਗਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸ਼ੀਅਤ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ਜੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਵਾਚੀਏ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖੀਏ, ਨਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਇਸਤਕਲਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹੀਏ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖੀਏ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਂਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੱਕੀਏ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉਂਚਾ ਗਿਣਨ ਤੇ ਮੰਨਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਅਸੀਂ ਸਮਝ ਜਾਵਾਂਗੇ ਕਿ ਕਿਉਂ ਸਿਖ ਅੱਜ ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਮਨਾਉਂਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।”
ਲਾਲਾ ਦੌਲਤ ਰਾਏ ਇੱਕ ਥਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਕਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਉਹ ਇੱਕ ਯੋਧਾ ਅਤੇ ਕੌਮ ਪ੍ਰਸਤ ਸੀ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹਕੀਕੀ ਮਦਦਗਾਰ ਅਤੇ ਆਗੂ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵੱਲ ਵਧਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਵੀ ਸੰਕੋਚ ਨਾ ਕੀਤਾ” ।
“ਵਹਿ ਪ੍ਰਗਟਿਓ ਚੇਲਾ ਮਰਦ ਕਾ, ਮਰਦਾਨ ਸਦਾਏ।
ਜਿਨਿ ਸਭ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਕਉ ਜੀਤ ਕਰਿ, ਨੀਸਾਨੁ ਝੁਲਾਏ।
ਤਬ ਸਿੰਘਨ ਕਉ ਬਖਸ ਕਰਿ, ਬਹੁ ਸੁਖ ਦਿਖਲਾਏ।
ਫਿਰ ਸਭ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਕੇ ਊਪਰੇ, ਹਾਕਮ ਠਹਿਰਾਏ।
ਤਿਨਹੂਂ ਜਗਤ ਸੰਭਾਲ ਕਰਿ, ਆਨੰਦ ਰਚਾਏ।
ਤਚ ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਅਕਾਲ ਕਉ, ਹਰਿ ਹਰਿ ਗੁਨ ਗਾਏ।
ਵਾਹ ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਗਾਜੀ ਸਬਲ, ਜਿਨਿ ਸਿੰਘ ਜਗਾਏ।
ਤਬ ਸਭ ਤੁਰਕਨ ਕਉ ਛੇਦ ਕਰਿ, ਅਕਾਲ ਜਪਾਏ।
ਸਭ ਛਤ੍ਰਪਤੀ ਚੁਨਿ ਚੁਨਿ ਹਤੇ, ਕਹੂੰ ਟਿਕਨਿ ਨ ਪਾਏ।
ਤਬ ਜਗ ਮੈਂ ਧਰਮ ਪਰਗਾਸਿਓ, ਸਚੁ ਹੁਕਮ ਚਲਾਏ।”
(ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ ਜੀ)
ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਹੀ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉਪਕਾਰ, ਗੁਣ ਬੇਅੰਤ ਹਨ, ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕੋਈ ਕਲਮ ਨਹੀਂ ਬਣੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਇਨਕਲਾਬ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖ ਦੇਵੇ। ਕਾਗਜ ਘੱਟ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਿਆਹੀਂ ਜਵਾਬ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਕ ਉਹ ਮਹਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਦਾ ਕੌਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਪੰਥ ਦੇ ਅੰਗ ਸੰਗ ਹਨ। ਜਿੰਨਾ ਸਾਡਾ ਗੁਰੂ ਵੱਲ ਮੁੱਖ ਹੈ ਓਨੀ ਦੇਰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਤਾਕਤ ਸਾਡਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦੀ। ਬਥੇਰਿਆਂ ਨੇ ਜੋਰ ਲਾ ਲਾ ਵੇਖ ਲਏ ਤੇ ਬਥੇਰੇ ਟੱਕਰਾਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਹ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਖ਼ਸ਼ੀਅਤ ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਹੱਥ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਾਡੇ ਉਂਪਰ ਹੈ, ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ,
“ਮਨੀ ਸਿੰਘਾ ਕਾਣ ਨਾ ਕਾਹੂੰ ਦੀ,
ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਕਲਗੀਆਂ ਵਾਲਾ”
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਨਾ ਤਾਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕੋਈ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਂ, ਕਦੇ ਕਦੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਤੇ ਹਕੂਮਤਾਂ ਦੇ ਚੱਕੇ ਚਕਾਏ ਕੁਝ ਪਾਗਲ ਸਾਧ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਣਾ ਪਾਣੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਮੁੱਕ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਦਾ ਦੂਲਾ ਪੰਥ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਹੱਤਕ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਪਾਗਲ ਸਾਧਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਜ਼ਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਗੁਰੂ ਦੋਖੀ ਬਹੁਤਾ ਚਿਰ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲੁਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਜ਼ੈਂਡ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
“ਤੇਰੇ ਖੰਡੇ ਨੇ ਜਿੰਨਾ ਦੇ ਮੂੰਹ ਮੋੜੇ
ਅੱਜ ਫੇਰ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਲਲਕਾਰਦੇ ਨੇ,
ਬਾਜਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਬਾਜ ਨੂੰ ਭੇਜ ਮੁੜਕੇ,
ਤਿੱਤਰ ਫੇਰ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਨੇ”
ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਨ ਸਾਨੂੰ ਦੋਖੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਭੰਨਣ ਦਾ ਬਲ ਬਖਸ਼ਨ ਤੇ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਮਿੱਥੇ ਗਏ ਟੀਚੇ ‘ਮਨੱਖਤਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ’ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਰਹੀਏ।
“ਸਵਾ ਲਾਖ ਸੇ ਏਕ ਲ਼ੜਾਊਂ,
ਚਿੜੀਉਂ ਸੇ ਮੈਂ ਬਾਜ ਤੜਾਊਂ,
ਬਿੱਲੀਓਂ ਸੇ ਮੈਂ ਸ਼ੇਰ ਮਰਾਊਂ,
ਤਬੈ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਧਰਾਊਂ।

ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਦੇ ਭਾਈ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ ਬਾਬੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਖਾਵਾ

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 5 ਜਨਵਰੀ/ ਇਕ ਐਨ.ਆਰ.ਆਈ. ਔਰਤ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਵੇਚਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਬਾਬਾ ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ 2 ਦਿਨਾਂ ਰਿਮਾਂਡ ਖਤਮ ਹੋਣ ’ਤੇ ਅੱਜ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 5 ਦਿਨਾਂ ਹੋਰ ਰਿਮਾਂਡ ਮੰਗਿਆ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 2 ਦਿਨਾਂ ਪੁਲਿਸ ਰਿਮਾਂਡ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਬਾਹਰ ਅਜੀਬ ਸਥਿਤੀ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਜਾਪ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਦੇ ਵਰਕਰ ਭਾਈ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ ਬਾਬੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਖਾਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਬਾਬਾ ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੰਤ ਦਾ ਭੇਸ ਧਾਰ ਕੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਤੇ ਧਰਮ ਦਾ ਨਾਮ ਡੁਬੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਉਹ ਉੱਥੇ ਹੀ ਡਟੇ ਰਹੇ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੁਣਵਾਈ ਉਪਰੰਤ ਪੁਲਿਸ ਅਦਾਲਤ ’ਚੋਂ ਲੈ ਗਈ, ਫਿਰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ। ਬਾਬਾ ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ’ਚ ਕਾਂਗਰਸੀ ਕੌਂਸਲਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੰਗ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਨੇਤਾ ਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਮੇਅਰ ਬੀਬੀ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵੀ ਪੁੱਜੇ ਹੋਏ ਸਨ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਯੂਥ ਵਿੰਗ ਯੂ.ਕੇ.ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਗਜੈਕਿਟਵ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਤੇ ਬ੍ਰਮਿੰਘਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਦਾ ਗਠਨ

ਬ੍ਰਮਿੰਘਮ (ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ) ਮਿਤੀ 3 ਜਨਵਰੀ 2010 ਨੂੰ ਗੁਰੂੁ ਨਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਡਵਰਡ ਸਟਰੀਟ ਵੈਸਟ ਬ੍ਰਾਮਿਚ ਵਿਖੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਯੂਥ ਵਿੰਗ ਯੂ.ਕੇ. ਦੀ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਮੀਟਿੰਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੁਠੱਡਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਹੋਈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਕੌਂਸਲਰ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ,ਸਰਬਜੀੱਤ ਸਿੰਘ ਕੂਨਰ, ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਅਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਵਿਸੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਅਜੋਕੇ ਪੰਥਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਗਜੈਕਟਿਵ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਅਜਨਾਲਾ ਨੂੰ ਸਕੱਤਰ ਤੇ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਪ੍ਰੈਸ ਸਕੱਤਰ ਦੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ। ਬ੍ਰਮਿੰਘਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਤਰਾਂ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆ ਗਈਆਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟਿਪਟਨ, ਸੀਨੀਅਰ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਈ ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ, ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਈ ਸਰੂਪ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ, ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਵਰ ਸਿੰਘ ਮੁਠੱਡਾ, ਸਕੱਤਰ ਭਾਈ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਗਜੈਕਟਿਵ ਮੈਂਬਰ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮੁਕੇਰੀਆਂ, ਭਾਈ ਸਤਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ, ਭਾਈ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਨਕੋਦਰ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਸੰਘੇੜਾ ਨੂੰ ਬ੍ਰਮਿੰਘਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸੌਪੀ ਗਈ। ਕੌਂਸਲਰ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੁਠੱਡਾ ਨੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰੋਪਾੳ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਈ ਮੁਠੱਡਾ ਤੇ ਜਨ: ਸਕੱਤਰ ਭਾਈ ਮੰਗੂਵਾਲ ਨੇ ਨਵੇਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਮੈਂਬਰਾ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਲਦੀ ਹੀ ਹੋਰ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦਾ ਵੀ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਨੌਜਵਾਂਨਾ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਿੱਖ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਤੇ ਕੌਮ ਦਾ ਹਰਿਆਵਲ ਦਸਤਾ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਖੋਜ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਮੈਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਲ ਕੈਂਪ ਲੱਗਿਆ।

ਹੇਵਰਡ-ਕੈਲੇਫ਼ੋਨਰੀਆ (ਬਲਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ) ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਹੇਵਰਡ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਇਕ ਦਿਨਾ ਕੈਂਪ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾ ਦੀ ਮੇਹਨਤ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਭਰਵਾਂ ਫ਼ਲ ਲੱਗਿਆ ਜਦੋਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ 'ਚੋਂ ਆਏ ਲਗਪਗ ਸੱਠ-ਸੱਤਰ ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ-ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਰੀਝ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਵਿਚ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ ਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਬੱਚੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਇਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨਾ ਕੈਂਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੜਕੇ ਨਿਤਨੇਮ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਇਨ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀਚਾਰ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਅਕੈਡਮੀ ਸਰੀ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਭਾਈ ਤਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਗੁਰਮਤਿ ਨਾਲ ਭਿੱਜਿਆ ਪਹਿਲਾ ਕੁੰਜੀਵਤ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿਤਾ ਜੋ ਸਮੇਂ ਤੇ ਮੈਂ ਬਾਰੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਵੀਚਾਰ ਚਰਚਾ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਕਿ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਦੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਵਿਚ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਮਨਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਤੋਂ ਬੇਹੱਦ ਘੱਟ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੀ ਠੀਕ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਪਏਗਾ ਤੇ ਸਿੱਖਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਭਾਸ਼ਨ ਉਤੇ ਵੀਚਾਰ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਸਮਝ ਆਏ ਤੱਤਸਾਰ ਬਾਰੇ ਸਭ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਈ। ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਦੂਜੀ ਵੀਚਾਰ ਚਰਚਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ਕ ਸਿੱਖ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਨਮੂਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਾਮਯਾਬ ਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ ਕੀ ਹੈ, ਕਿਵੇਂ ਹਾਸਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕੀ ਤਿਆਗਣਾ ਹੈ ਤੇ ਕੀ ਅਪਨਾਉਣਾ ਹੈ।ਇਸ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤੇ ਇਹ ਸਨ : ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜਨਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪੜਨਾ, ਪੰਜਾਬੀ-ਗੁਰਮੁਖੀ ਪੜਨੀ, ਬੋਲਣੀ ਤੇ ਲਿਖਣੀ ਸਿੱਖਣੀ, ਹਰ ਕਾਰਜ ਸਿੱਖੀ ਅਨੁਸਾਰ ਤੇ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਕਰਨਾ, ਦੋਸਤੀ ਤੇ ਸੰਗਤ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਕਰਨੀ, ਗੁਰੂ-ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਤੇ ਗਹਿਰਾਈ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਵਡੇਰੀ ਕਰਨੀ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਜਾਂਚ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨੀ , ਨਿਮਾਣੇ ਨਿਤਾਣੇ ਸਮਝ ਕੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨੀ, ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਸਿਆਣਪ ਤਿਆਗ ਕੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨਾ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵਿਲੱਖਣ ਸਮਝਣਾ, ਮਾਸੂਮ ਸਿੱਖ ਬਣਕੇ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਣੀ ਲਈ ਮੱਛੀ ਵਰਗੀ ਤੜਪ ਰਖਣੀ।
ਕੈਂਪ ਵਿਚ ਤਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਗੱਲ ਸਭ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਪਸੰਦ ਆਈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਫ਼ੋਨਾਂ ਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਆਮ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੈਲੰਡਰ ਬਣਾਉ , ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਵ, ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ, ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਪੁਰਬ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿ ਸਕਾਂਗੇ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸ਼ਿਦੱਤ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਯਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜ ਸਕਾਂਗੇ।
ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਜੁਵਾਬ ਲਈ ਵੀਚਾਰ ਚਰਚਾ ਜੁੜੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਡਾ: ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ, ਤਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਲਿਖ ਕੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸੁਆਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੇ। ਵੱਖਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਇਹ ਇਕ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਦਿਲਚਸਪ ਬੈਠਕ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰਹਿਰਾਸ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਕੀਰਤਨ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨਿਹਾਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਾਪੇ ਵੀ ਸੰਗਤੀ ਰੂਪ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
ਕੈਂਪ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੇ ਸਭ ਨੇ ਇਹ ਇਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਦਾ ਕੈਂਪ ਬੇਹੱਦ ਛੋਟਾ ਤੇ ਥੋਹੜਾ ਹੈ ਤੇ ਅਗਲੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਪੰਜ ਦਿਨ ਦਾ ਕੈਂਪ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਰੂਹ ਦੀ ਪਿਆਸ ਘੱਟ ਸਕੇ।

ਲੁਧਿਆਣਾ ਕਾਂਡ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ


-ਤਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੁੱਟਰ

ਲੁਧਿਆਣਾ ’ਚ 5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰੇ ਖੂਨੀ ਕਾਂਡ ਨੇ ਜਿਥੇ 1978 ਦੇ ਨਕਲੀ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸਾਕੇ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਭਿਆਨਕ ਦੁਖਾਂਤ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਬਦੀ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਦੇ ਆਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਧਰਮ ਦੀ ‘ਜੈਕਾਰ’ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਅੱਜ ਆਗੂਹੀਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਿਵੇਂ ਖੁਆਰੀਆਂ ਅਤੇ ਗੱਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਬਲੀ ਦਾ ਬੱਕਰਾ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਕਾਂਡ ਇਸ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਤੇ ਦੂਰਰਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹਾਲੇ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇਗਾ।
ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ’ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁਦਗਰਜ਼, ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਹੀਣ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਮਰਵੇਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੰਬੜੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੌੜੇ, ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਿਧਾਂਤਕ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕੌਮ ਨੂੰ ਬਲਦੀ ਦੇ ਬੂਥੇ ਧੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। 5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ ਲੁਧਿਆਣਾ ਕਾਂਡ ਇਸ ਤਰਾਸਦੀ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰ ਸੀ, ਜਿਸ ’ਚ ਇਕ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨ ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦਰਜਨਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਜਦੋਂਕਿ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਡੇਰਾ ਸਿਰਸਾ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਵਿਚ ਵੀ ਖੁਦਗਰਜ਼ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੌੜੇ ਸਿਆਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਅਤੇ ਬੁਜ਼ਦਿਲੀ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਮੁੜ ਝੂਠੇ ਸੌਦੇ ਦੀਆਂ ਪਾਖੰਡ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੁਖਾਂਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਕੌਮ ਨਾਲ ਗ਼ੱਦਾਰੀ ਕਰਦੀ ਆਈ ਰਵਾਇਤੀ ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿਚ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖ ਚੱਕੀ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਪੁੜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਿਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ 14ਵੇਂ ਮੁਖੀ ਸੰਤ ਗਿਆਨੀ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖ਼ੀ ਅਤੇ ਕੀਤੇ ਬਚਨ ਪੁਗਾਉਣ ਲਈ ਕੌਮ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਾਮੱਤੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਿਆਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਉਸੇ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਵਾਰਸ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਬੌਧਿਕ, ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੋਖਲੇਪਣ ਕਰਕੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂਣ ਵੱਲ੍ਹ ਧੱਕ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਹਿਲਾਂ ਡੇਰਾ ਸਿਰਸਾ ਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਹੁਣ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦੀ ਕੂੜ ਸਭਾ ਰੋਕਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ’ਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਬੁਜ਼ਦਿਲੀ, ਕਹਿਣੀ-ਕਥਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖ਼ੀ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੋਖਲੇਪਣ ਦਾ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡੇਰਾ ਸਿਰਸਾ ਵਿਵਾਦ ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਗੂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਸਿੱਖ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰਲੇ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਰੋਹ ਨੂੰ ਨਿਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਚਾਲਾਂ ਦੇ ਮੋਹਰੇ ਬਣ ਗਏ ਸਨ, ਹੁਣ ਫ਼ਿਰ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਵਿਰੁੱਧ ਕੌਮ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਨੇਸਤੋ-ਨਾਬੂਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਆਗੂ ਦੋਗਲੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾ ਕੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੌਮ ਦੀ ਪੱਗ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਰੁਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀਆਂ ਅਪੀਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਹ ਆਗੂ ਕੌਮ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨ ਕਿਉਂ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਹਨ : ‘ਜੇ ਜੀਵੈ ਪਤਿ ਲਥੀ ਜਾਇ, ਸਭ ਜੇਤਾ ਹਰਾਮ ਕਿਛੁ ਖਾਇ।’’
5 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ’ਚ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦੀ ਕੂੜ ਸਭਾ ਰੋਕਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ’ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਇਕ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਅੰਦਰ ਰੋਹ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਦਾ ਲਾਵਾ ਫੁੱਟ-ਫੁੱਟ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਗਿਆਨੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਥ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕੌਮ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨਗੇ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਤਾਂ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੇ ਰੌਂਅ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਲੱਗ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਕੌਮ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਇਕ ਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮ ’ਤੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਕੇ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣਗੇ। ਪਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਕਾਂਡ ਨੂੰ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਹੋਣ ਤੱਕ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਸੰਤ-ਸਮਾਜ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਘੋਰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵੱਲ ਧੱਕਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣੀ-ਕਥਨੀ ਵਿਚਲੇ ਫ਼ਰਕ ਨੇ ਸਿੱਖ ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਢਾਹ ਲਾਈ ਹੈ।
ਜੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਗਿਆਨੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇਖੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਡੇਰਾ ਸਿਰਸਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਤੇ ਆਸਥਾ ਨੂੰ ਨਿਸਲ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਗੋਲੀ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਰਣਨੀਤੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਬਿਆਨਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਪੂਰੇ ਜਾਹੋ-ਜਲਾਲ ਨਾਲ ਗਰਜ਼ਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਘਾਤਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਲੁਧਿਆਣਾ ਗੋਲੀ ਕਾਂਡ ਵਾਪਰਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਐੈਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ, ਭਾਜਪਾ ਵਿਧਾਇਕ ਹਰੀਸ਼ ਬੇਦੀ, ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਹਨੀ ਬੇਦੀ ਅਤੇ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਉਸੇ ਗਲਾਡਾ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਦਾ ਕੂੜ ਸਮਾਗਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਧਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਪਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਰਕਾਰੀ ਦਬਾਅ ਅੱਗੇ ਝੁੱਕਦਿਆਂ ਇਸ ਸਮੁੱਚੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਕੀਤੇ ਐਲਾਨ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਮੌਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਆਪਮੁਹਾਰੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ।
ਸਰਕਾਰ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੀ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕਦੇ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਰੰਟ ’ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਨਾ ਹੋ ਸਕਣ। ਪਰ ਸਾਡੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਤਾਂ ਖੁਦ ਸਰਕਾਰੀ ਕੁਟਲਨੀਤੀਆਂ ਲਈ ਮੋਹਰਿਆਂ ਵਜੋਂ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿਚ ਫੁੱਟ ਜ਼ਾਹਰ ਹੋ ਗਈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਤੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਨਾਲੋਂ ਨਾਤਾ ਤੋੜ ਲਿਆ। ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਸਨ ਕਿ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਅਗਲੀ ਰਣਨੀਤੀ ਉਲੀਕਣ ਲਈ ਇੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਵਕਫ਼ੇ ’ਤੇ 12 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਮਹਿਤਾ ਚੌਕ ਵਿਖੇ ਇਕੱਤਰਤਾ ਬੁਲਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਰੋਹ ਨੂੰ ਮੱਠਾ ਤੇ ਨਿਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਚਾਲ ਹੈ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਾਡੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਣ ’ਚ ਵੀ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ ਹੈ।
12 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਹੈਡਕੁਆਰਟਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਮਹਿਤਾ ਚੌਂਕ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਮੀਟਿੰਗ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਣੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀਆਂ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅਹਿਸਾਸ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਆਮ ਸੰਗਤਾਂ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। 12 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਹੋਈ ਮੀਟਿੰਗ ਵੀ ਕੋਈ ਅਲੋਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਨਾ ਹੋਈ। ਨਾ ਕੋਈ ਕੌਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕੋਈ ਰਣਨੀਤੀ। ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਲਫ਼ਜ਼ੀ ਬਾਣ ਹੀ ਛੱਡੇ ਗਏ। ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਤਲਬ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਕਾਂਡ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ 30 ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ ਦਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੱਕ ਰੋਸ ਮਾਰਚ ਕੱਢ ਕੇ ਰਾਜਪਾਲ ਨੂੰ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਸੌਂਪਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
30 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕੱਢੇ ਰੋਸ ਮਾਰਚ ਵਿਚ ਆਮ ਸੰਗਤਾਂ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂ ਕੌਮ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦੇ ਸਵਾਲ ਕਰਕੇ ਰੋਸ ਮਾਰਚ ’ਚ ਚਲੇ ਤਾਂ ਗਏ, ਪਰ ਇਹ ਰੋਸ ਮਾਰਚ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ’ਤੇ ਕੋਈ ਦਬਾਅ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਿਆ। ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਤੇ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗਿਆਨੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਹੀ ਦੇਖੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਿਣੀ-ਕਥਨੀ ਵਿਚਲੇ ਫ਼ਰਕ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕਰੜੇ ਤੇਵਰਾਂ ’ਚ ਸਨ ਤੇ ਬਾਦਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਤਲਬ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਬਿਆਨਾਂ ਵਿਚ ਤੇ 30 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਤਲਬ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਟਾਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਚਾਲਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਕਿ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਜਿੰਨ੍ਹ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਿਸ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਗਿਆਨੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਖੀ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਟਕਸਾਲ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਕ¦ਕਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ 14 ਵੇਂ ਮੁਖੀ ਸੰਤ ਗਿਆਨੀ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਕੌਮ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਉਛਾਲਣ ਦੇ ਹੱਕ ’ਚ ਨਹੀਂ ਸਨ ਰਹੇ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ’ਚ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੋਵੇ। ਫ਼ਿਰ ਅੱਜ ਉਸੇ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਕੌਮ ਦੀ ਡੇਰਾਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਨੂੰ ਠੰਡੀ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈ¦ਡਰ’ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਜਿੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ’ਤੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਸਫ਼ਲ ਵੀ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਆਪਣੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉਠਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਦੋਖ਼ੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਪੰਥਕ ਜਹਾਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਕਿਰਦਾਰ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਸਚਮੁੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘਾਤਕ, ਜੋ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਸਰ ਦਿਖਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੇ ਵਰਤਾਰੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਪੰਥਕ ਹਿੱਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਪਹਿਰਾ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਨਵੰਬਰ 1984 ਵਰਗੇ ਮੰਦਭਾਗੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵੀ ਦਿੱਲੀ, ਕਾਨਪੁਰ, ਬੋਕਾਰੋ ਵਿਚ ਹੋਏ ਹਸ਼ਰ ਤੋਂ ਵੀ ਬੁਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੰਧ ’ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਕਥਨ ‘ਮੈਂ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਨੂੰ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ, ਜ਼ਮੀਰ ਦਾ ਮਰ ਜਾਣਾ ਯਕੀਨਨ ਮੌਤ ਹੈ’ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅੱਜ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ, ਗੁਰਬਾਣੀ, ਮਰਿਆਦਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ’ਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਪਹਿਰਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਨ ਵਾਲੇ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ੀਏ, ਝੂਠਾ ਸੌਦਾ ਸਾਧ, ਭਨਿਆਰਾਂਵਾਲਾ ਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਪੀਣੇ ਮਜਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।